Gotik edebiyat, 18. yüzyılda Avrupa‘da ortaya çıktı. Gotik, karanlık pitoresk manzarası ve ürkütücü hikayeleriyle karakterize edilir. Adını ve estetik ilhamını Orta Çağ’ın Gotik mimari tarzından alan gotik edebiyatta; harap olmuş kaleler, izole edilmiş aristokrat mülkler ve yıpranmış mekanlar karşımıza çıkmaktadır. Gotik kurgu, eski ve yeninin birleşmesiyle ortaya çıkar. Bu nedenle, genellikle orta çağın sonundan sanayileşmenin başlangıcına kadar olan tarihsel geçiş anlarında meydana gelir. Doğaüstü olaylara yer vermesinin, kahramanların psikolojik eziyetine odaklanmasının yanı sıra, Gotik eserler okuyuculara dünyamızda yaşayan kötülükleri göstererek dehşete düşürür.
Gotik edebiyatın temel özellikleri arasında karakterlerin kendilerini sıra dışı bir olayın içinde bulması yer alır, hem karakterler hem de okurlar bildikleri güvenli dünyayı bir kenara bırakır. Hayaletlerin, kehanetlerin ve batıl inançların yer aldığı bu türün gizem havası da oldukça yüksektir. Biz de bu gizem havasını hissetmeniz için 10 Gotik Romanı sizler için seçtik. Keyifli okumalar!
1 – Otranto Şatosu
Horace Walpole tarafından 1764‘te kaleme alınan Otranto Şatosu, gotik edebiyatın ilk romanı olarak görülür. Walpole, romanında antik ve modern edebi motifleri birleştirir. 12. ve 13. yüzyıl orta çağ romantizmlerinden fantastik ve doğaüstü unsurlar alır ve bunları 18. yüzyılın çağdaş gerçekçi kurgu unsurlarıyla bir araya getirir. Otranto Şatosu, gizemli bir lanet karşısında torunları için kaleyi korumak isteyen Otranto prensi Manfred‘in hikayesini konu alır. Manfred’in oğlu Condrad, güzel prenses Isabella ile evleneceği gün devasa bir miğfer tarafından ezilir ve hikaye böyle başlar. Soyunun tükenmesiyle karşı karşıya kalan Manfred, karısından boşanmaya ve dehşete düşmüş Isabella ile evlenmeye yemin eder. Romanda yer alan hareketli tablo, olağanüstü figürün ortaya çıkmasıdır ve gotik edebiyatın en belirgin özelliklerindendir.
2- Frankenstein
Gotik roman diyince akla ilk gelenlerden olan Mary Shelley‘nin Frankenstein romanı, 1818‘de yayımlandı. Roman genç bir bilim insanı olan Victor Frankenstein‘ın yarattığı alışılmışın dışında bir bilimsel deneyde garip şekilli ama akıllı bir yaratığın hikâyesini ele alır. Yaratık, olağanüstü ve gizemlidir, bu da Frankenstein kitabını gotik yapan en temel özelliktir. Shelley, keşfedilmemiş bilim alanlarına ölü ve ürkütücü araştırmaları diriltmenin doğaüstü unsurlarını kullanmıştır. Frankenstein’ı bu kadar çekici yapan şey, grotesk yaratığın beklenmedik insanlığıdır.
Romanın beyaz perdeye uyarlaması da vardır. Frankenstein: 1931 Yılının Renksiz Canavarı adlı yazımızı da okumanızı tavsiye ederiz!
3- Drakula
Vampir hikayelerinin öncüsü, Bram Stoker‘ın Drakula‘sı unutulmaz bir korku romantizmidir. Kont Drakula, Transilvanya’da bir gizem aurasıyla çevrili bir kalede yaşar. Animasyon uyarlamalarının aksine Drakula, kan emici ve hükmedicidir. Roman, Avukat Jonathan Harker’ın Drakula Şatosu’ndaki kalışını anlatır. Drakula’nın gizemliliği ve vampir olması romanı gotik yapan temel özelliktir.
4- Dr. Jekyll ve Mr. Hyde
İnsanın psikolojik ıstırabı ve kendini yok etme temalarını ele alan Robert Louis Stevenson‘ın sürükleyici romanı Dr. Jekyll ve Mr. Hyde, 1886’da yayımlandı. Dr. Jekyll ve Mr. Hyde; ahlaki açıdan dürüst ve iyi huylu bir doktor olan Henry Jekyll‘nin ikinci kişiliği olan Edward Hyde‘ın aşağılık dürtülerine karşı mücadele eden, kendi içinde iyi ve kötünün savaştığı bir adamın öyküsüdür. Dr Henry Jekyll’in atalardan kalma katil Edward Hyde’a korkunç dönüşümü gotik element olarak görülür.
5- Udolf Hisarı (The Mysteries of Udolpho)
Gotik kurgunun öncülerinden biri olarak görülen Ann Radcliffe, klasik gotik bir hikaye olan The Mysteries of Udolpho (Udolf Hisarı) romanını 1794‘te yayımladı. Roman, 16. yüzyıl Fransa’sı ve İtalya’sında geçer. Ana karakter Emily, genç ve güzel bir kadındır. Babası ölünce halasının yanına taşınan Emily, gerçek aşkını geride bırakır. Halasının soylu eşi Montoni, Emily’yi arkadaşıyla evlenmeye zorlar. Montoni, tipik bir gotik kötü adamdır. Karısına ve Emily’ye karşı acımasızdır ve onları kaleye hapseder. Diğer Gotik romanlar gibi, The Mysteries of Udolpho da yıkık kaleler, güzel kırsal alanlar, erdemli bir kadın kahraman ve bir kötü adam içerir.
Gotik Romanın Annesi: Ann Radcliffe adlı yazımızı da okumanızı öneririz!
6- Usher Evi’nin Çöküşü
Edgar Allan Poe‘nun adını duyduğumuzda dahi aklımıza hikayelerindeki o korku dolu ve ürkütücü atmosfer gelir. Edgar Allan Poe; gizem ustası, ürkütücü şair ve gotik ikon olarak anılır. Hikayelerinde, zihnin dehşetini keşfetmek için gotik atmosferdeki psikolojik eziyete odaklanır. Atalarından kalma bir lanet yüzünden bir ailenin çöküşünü konu alan Usher Evi’nin Çöküşü, 1839’da Burton’un Gentleman Dergisi’nde yayımlandı. Hikaye, anlatıcının, evin canlı olduğuna inanan arkadaşı Roderick Usher‘ın sahip olduğu uzak konağa gelişiyle başlar. Roderick evin çatısındaki bir çatlaktan rahatsızdır ve akıl sağlığının da çatlamaya başlaması uzun sürmez. Kasvetli atmosfer ve keder içindeki karakterleriyle Usher Evi’nin Çöküşü; gotik havayı okuyucuya fazlasıyla hissettirir.
Gotik Edebiyatın Öncüsü: Edgar Allan Poe Kimdir? adlı yazımızı da okumanızı öneririz!
7- Beyazlı Kadın
Beyazlı Kadın 1859 yılında, Wilkie Collins tarafından kaleme alındı. Roman, genç bir adamın yolda beyazlar içinde, tımarhaneden kaçtığı varsayılan talihsiz bir kadınla karşılaşmasıyla başlar. Yıkık bir malikane, mezarlıklardaki hayaletler ve haksız yere hapsedilen kadın kahramanlar gibi unsurlar Beyazlı Kadın‘ı gotik roman yapan unsurlardır.
8- Kanlı Oda (The Bloody Chamber)
Angela Carter‘ın kaleminden çıkan kısa öykülerin toplandığı Kanlı Oda, 1979’da yayımlandı. Hiç duymadığımız asırlık öyküleri anlatan Angela Carter, “Güzel ve Çirkin” gibi klasik peri masallarında zaten mevcut olan karanlık unsurları güçlendiriyor ve onları Gotik feminizmin eserlerine dönüştürüyor. Ormanların, mezarlıkların, ıssız kalelerin, kilitli odaların yanan mumlarıni vampirlerin ve geceleri uluyan kurtların olduğu bu masallarda, Carter’ın masal kahramanları güçlü ve özgür kadınlardır.
9- Yürek Burgusu (The Turn of the Screw)
Henry James’in klasik psikolojik korku çalışması, en son Netflix’in The Haunting of Bly Manor‘u da dahil olmak üzere birçok uyarlamaya ilham verdi. Roman, korkuların en büyüğünün; kişinin gerçekliği kavrayışından emin olamama, bilememe hali olduğunu kanıtlıyor. Hikayede, genç bir mürebbiye; patronunun yetim yeğenleri Miles ve Flora ile ilgilenmek için bir İngiliz kır evinde çalışmasıyla başlıyor. Sonrasında, mürebbiye arazide dolaşan figürleri fark etmeye başlıyor. Kendisinden önce evde çalışanlar hakkında daha fazla şey öğrenmeye başladıkça, buranın perili olduğuna ve çocukların hayaletlerle ilgili bilgilerini gizlediklerine giderek daha fazla ikna oluyor. Hikaye, psikolojik manipülasyon ve bastırılmış cinsellik temalarına değiniyor ve her köşede ne olduğunu bilmemenin ardındaki artan duyguyu okurlarla buluşturuyor.
Henry James’in bu ürkütücü ve gotik romanından esinlenilen The Haunting of Bly Manor dizisini izlemenizi, izlediyseniz de Beklenen Dizi “The Haunting of Bly Manor” İncelemesi adlı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.
10- Tepedeki Ev (The Haunting of Hill House)
Gerçeküstü bir dehşetin ve kişinin kendi akıl sağlığıyla ilgili yoğun şüphesinin bir başyapıtı olan Tepedeki Ev, 1959’da Shirley Jackson tarafından kaleme alındı. Roman, sadece evle olan zayıf bağlarıyla birbirine bağlı dört yabancıyı bir araya getirir: paranormal araştırmacı Dr. John Montague, evin küstah genç varisi Luke Sanderson, psişik yeteneklere sahip özgür ruhlu sanatçı Theodora ve gençliğinde bir karşılaşmanın musallat olduğu çekingen genç bir kadın Eleanor Vance. Shirley Jackson, bu romanıyla okuyucu içine sürükleyen korku dolu bir atmosfer yaratır. Eleanor, onu tamamen yok etmekle tehdit eden bir sahiplenici güç tarafından ele geçirildiğinden, gerçek dehşetlerin görkemli Hill House’da değil, zihnin en derin uçurumlarında yattığı ortaya çıkar.
KAYNAKLAR:
Angela Carter, Gothic literature and The Bloody Chamber, Web.
The Woman in White Genre, Web.
Elements of Gothic Lit in “The Fall of the House of Usher”, Web.
Gothic Elements in ‘The Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde’, Web.
Pausche, Quinn. “The castle of otranto summary and Gothic elements”. Video, Web.
So You Want to Read English Gothic Literature: Here’s Where to Start, Web.
Analysis of Gothic Elements in The Haunting of Hill House by Shirley Jackson, Web.
