Anton Çehov, Rus edebiyatının öncü yazarlarındandır. Yazarlık serüvenine kısa öykülerle başlamış, ardından tiyatro eserleriyle dünya edebiyatında iz bırakmıştır. Kendine özgü üslubuyla ve insanlık durumunu işleyiş biçimi ile diğer yazarlardan ayrılmıştır. Günümüzde özellikle tiyatro oyunları ilgi görerek sahnelenmeye devam etmektedir. Bu yazıda, 5 farklı maddede hem yazarla tanışalım hem de yazım tarzında neler ilgimizi çekebilir görelim.
1. Trajediyi ve Komediyi Birlikte Ele Alır.
“Sanki tüm dünya pusuya yatmış bana bakıyor ve anlaşılmayı bekliyor…”
Çehov’un eserlerinde, ikilikler bir aradadır. Trajik olanla komik olan, delilikle dahilik, toplumdaki değişimler karşısında bireysel eylemsizlikler sanki ince bir iple birbirine bağlanmıştır. Artist dergisinde yayımlanan Kara Keşiş öyküsü ve Vişne Bahçesi adlı tiyatro oyunu bu ipte yürüdüğümüz eserlerindendir. Ayrıca ismi geçen öykü, Lev Tolstoy tarafından oldukça beğenilmiştir. Maksim Gorki gibi meslektaşları da hayatın içindeki trajediyi ve gülünç olanı beraber ele almasını takdir etmiştir.
2. Hayatı ve İnsanları Gerçekçi Bir Şekilde Yansıtır.
“Bir martıyım ben. Yok, değil. Anımsıyor musunuz, bir martı vurmuştunuz. Günün birinde bir adam geliyor, görüyor onu ve yapacak başka bir işi olmadığından kıyıyor ona…Küçük bir hikâye konusu…”
Yazarın tiyatro eserlerinde, genellikle insanların sıradan haliyle karşılaşırız. Günlük rutinlerinde gerçekleştirdikleri diyaloglarla insanın içindeki çelişkileri ve yalnızlıklarını görürüz. Beraber yemek yerler, yürürler, sohbet ederler ancak iletişim tam anlamıyla yoktur. Bunun nedeni Çehov’un eserlerindeki karakterler iç dünyalarındaki düşüncelerle mücadele ederler. Sürekli düşünürler ama eyleme geçemezler. Onun eserlerinde büyük kahramanlar yoktur. İnsanı bu şekilde yansıtarak geleneksel tiyatro anlayışını yıkar ve tiyatroya yeni bir bakış açısı getirir. Bu noktada Martı adlı oyunu önermek istediğim bir diğer eseridir.
3. Rus Edebiyatının Yenilikçi ve İz Bırakan Yazarlarındadır.
“Ah bahçem benim! Karanlık, berbat sonbahardan, soğuk kıştan sonra sen yine canlı, mutluluk dolusun; göklerdeki melekler seni bırakıp gitmedi.”
Anton Çehov, realizm akımının önemli bir temsilcisidir. Öykülerinde insan ön plandadır. Kişinin iç çatışmalarını ve yaşamını psikolojik bir derinlikle ele alır. Onun insanları siyah-beyaz değildir. Hayatın içinden, pürüzleri olan kişilerdir. Bunu yaparken de oldukça duru bir üslup benimser. Üslubu onun biricik özelliklerinden biridir. Samimi ve tanıdıktır. Yazarın yazım serüveninde iki dönemi olduğu söylenebilir. Birinci döneminde mizah daha fazla görülür. İkinci döneminde ise metinlerinde psikolojik alt yapı merkezdedir. Yazar Gogol, Turgenyev ve Şçedrin’den izler taşımaktadır. Aynı zamanda Dostoyevski ve Tolstoy’dan da etkilenmiştir.
Çehov, 1887’de Alacakaranlıkta öyküsüyle Puşkin Ödülü‘ne layık görülmüştür. Bir diğer öyküsü olan Düello insan doğasına yönelik derin psikolojik tahlilleriyle önemli eserleri arasında yer almaktadır.
4. Rus Toplumunun Tarihsel Sürecini Yansıtır.
“Öyle bir zamanda yaşıyoruz ki bir çığ yürüyor üstüne hepimizin; sancılı, güçlü bir fırtına başlamak üzere, hem de çok yakında. Öyle bir fırtına ki bu, çok geçmeden aylaklığı, umursamazlığı, çalışmaya karşı küçümseyici önyargıyı, kokuşmuş can sıkıntısını silip süpürecek toplumumuzdan.”
Çehov, eserlerinde Çarlık Rusya’sının şehir-taşra ikiliğini yansıtır. Aynı zamanda 19. yüzyıl sonunda değişmeye başlayan geleneksel yapıyı, aristokrasinin çöküşünü ve bu değişimlere insanların verdiği tepkileri konu edinir. Üç Kız Kardeş gibi eserleriyle, bireyin iç çatışmalarını gösterir. Duruma değil, insanlar üzerindeki etkilerine odaklanması, onun ayırt edici özelliklerinden biridir. İnsanın özü tüm gerçekliği ile sunulur. Bu açıdan bakıldığında eserleri evrensel niteliktedir. Benlik sorunu, hızlı değişimler karşısında yaşanan bunalım her toplumda görülür. Tarihi süreçler ve sonuçlarını irdelemesi ile gelecek nesiller için önemli yapıtlar bırakmıştır.
5. Eleştirilerde Bulunur ve Alışıldık Kalıpları Yıkar.
“Yaşama yeniden, ama bu kez bilinçli olarak başlanabilseydi! Yaşamış olduklarımız, hani derler ya, taslak, öteki de onun temize çekilmişi olsaydı, ne olurdu acaba? Sanırım her birimiz, her şeyden önce, yaşamış olduklarımızı bir daha yaşamamaya, ya da hiç değilse, kendimize bambaşka bir yaşama ortamı, ne bileyim, sözgelimi, böyle çiçeklerle dolu, aydınlık bir ev yaratmaya çalışırdık…”
Anton Çehov, eserlerinde burjuva sınıfına imrenen bir kesimi eleştirir. Çünkü bu durum devam ettikçe, sınıf sistemi de devam edecektir. Aynı zamanda mülkiyet kavramını ve buna bağlı evlilikleri eleştirir. Evlilikler ya para için yapılır ya da insanların hayatta bir amacı olmadığında, yaşama devam edebilmeleri için bir araca dönüşür. Bu durumda özellikle kısa oyunlarında, ilişki kuramayan insanların oluştuğu gözlemlenir. Çehov, yer yer mizahi bir dille bu konuları kaleme alır. Bu bağlamda önerebileceğim iki kısa oyunu Teklif ve Düğün, okuması çok keyifli ve eleştirilerin dikkat çektiği oyunlarıdır.
Kaynakça:
- Alpay, İmge. “Anton Çehov’un Kısa Öykücülüğü”. International Journal of Social Sciences and Education Research 2. 1 (2016): 153-61,
- Yılmaz, Simay. “19. Yüzyıl Rus Toplumsal Dönüşümü Bağlamında Çehov Eserleri: ‘İvanov’, ‘Vişne Bahçesi’, ‘Üç Kız Kardeş’, ‘Martı’ ve ‘Vanya Dayı’ Örnekleri.” Conservatorium 5. 2 (2018): 207-225.
- Özkaya, Tüten. “A. P. Çehov’un Oyunlarında Üslup Özellikleri”. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 35. 1 (1991): 253-262.
- Karaahmet, Süleyman. “‘Anton Çehov’un “Bir Evlenme Teklifi’ Oyununun Meddah Formuna Uyarlanması”. Web.
- Çehov, Anton. Çev. Mustafa Kemal Yılmaz. Kara Keşiş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
- Çehov, Anton. Çev. Mehmet Yılmaz. Vişne Bahçesi. İstanbul: Koridor Yayıncılık, 2021.
- Çehov, Anton. Çev. Tansu Akgün. Dokuz Kısa Oyun. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
- Çehov, Anton. Çev. Ataol Behramoğlu. Martı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
- Çehov, Anton. Çev. Nuri Yıldırım. Düello. İstanbul: Yordam Edebiyat, 2020.
- Çehov, Anton. Çev. Ataol Behramoğlu. Üç Kız Kardeş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
- Öne Çıkan Görsel Linki.
