5 Farklı Sebeple Neden Macbeth Okumalıyız?

William Shakespeare tarafından 1606 yılında yazılan Macbeth, suçluluk duygusunun, sonu gelmeyen hırsın ve kontrolsüz gücün nelere yol açtığını iliklerinize kadar hissedeceğiniz bir İskoç trajedisidir.

“By the pricking of my thumbs, something wicked this way comes. / Başparmaklarımın batmasıyla uğursuz bir şey bu yana geliyor.”
Willim Shakespeare – Macbeth

1. Shakespeare’in politik trajedilerinden biri oluşu

Macbeth’in Trajedisi veya İskoç oyunu olarak da bilinen Shakespeare‘in bu eseri olay örgüsü ne kadar yoğun olursa olsun aslında yazarın beş perdelik en kısa trajedisi olarak bilinir. Shakespeare’in Macbeth‘inin politik trajedi kategorisinde yer almasının en büyük sebepleri arasında savaşlar, kralların ölümleri ve taht savaşlarının olmasıdır. Bir İskoç soylusu ve komutanı olan Macbeth, ordusuyla beraber ülkenin kaderini belirleyecek savaşta büyük bir zafer elde ederek ülkesine geri döner. Cadıların Macbeth’e söylediği kehanetler ve Lady Macbeth‘in baskısıyla birlikte Macbeth, İskoçya kralı olan Duncan‘ı yatağında uyurken hançeriyle öldürür. Eninde sonunda İskoçya’nın tahtına geçişi ve Macbeth’in ölümüyle sonuçlanan bu trajedide biz okuyucular olarak ne kadar kendimizi karakterlerin yerine koymak istesek de maalesef bunu başaramayız çünkü ne ana karakterimiz Macbeth gibi ne de onun eşi Lady Macbeth gibi taht hevesimiz yoktur. Bu sebepleri göz önüne aldığımızda, bu eser yeniden bize neden Shakespeare’in politik trajedilerinden biri olduğunu hatırlatır niteliğindedir.

2. Kehanetlerin hikayeye yön vermesi

Oyunun ilk perdesi puslu bir havada gök gürüldemesiyle beraber beliren üç tuhaf kız kardeş olarak da bilinen cadıların Macbeth‘in kafasını karıştıracak ve onu kanlı kaderine sürükleyecek kehanetleriyle başlar. Cadılardan ilki ”Selam olsun! Glamis Beyi” (”All hail, Macbeth! Hail to thee, Thane of Glamis!”) ikinci cadı ise ”Selam olsun! Cawdor Beyi” (”All hail, Macbeth! Hail to thee, Thane of Cawdor”) ve üçüncü cadı ise ”Selam olsun! Müstakbel kral Macbeth’e” (”All hail, Macbeth, that shalt be king hereafter!”) diyerek Macbeth’i selamlarlar. Yani cadıların kehanetlerine göre Macbeth’in ilk olarak Glamis beyi ardından Cawdor beyi ve en sonunda da kral olması bekleniyordu. Cadılar, Macbeth gibi komutan olan Banquo için de bir kraliyet hanedanına babalık edeceğine dair kehanette bulunurlar. Bunu unutmayan Macbeth, kral olduğunda kendine tehlike olarak gören Banquo‘yu ve oğlu Fleance‘yı öldürtme kararı alır. Banquo‘yu öldürtmeyi her ne kadar başarsa da Fleance’yı öldürtmekte başarılı olamaz. Cadılar, oyunun sonuna doğru artık kral olan ve aynı zamanda ölüm korkusu yaşayan Macbeth’e, kadın rahmi tarafından doğrulan hiç kimsenin ona zarar veremeyeceğine ve Büyük Birnam Ormanı‘nın Dunsinane Tepesi‘ne gelmediği sürece Macbeth’in kaybolmayacağına dair son bir kehanette bulunurlar. Macduff’u da tehlike olarak gören ve ailesini katleden Macbeth’in bilmediği bir şey vardı ki, o da Fife beyi olan ve İskoçya kralı olan Duncan‘ın ölümünün ardından Macbeth’e karşı bir an olsun bile  şüphe tohumlarını hiç kaybetmeyen Macduff’un sezaryen bir bebek olarak dünyaya gelmesiydi. Oyunun sonunda ise hırs uğruna kendi sonunu hazırlayan Macbeth’in ölümü Macduff tarafından olur.

3. Shakespeare’in İskoç Tarihine Olan İlgisi

William Shakespeare‘ın Macbeth eserinin tarihsel ve toplumsal boyutuna baktığımızda eserin daha da ilgi çekici bir hal aldığını görüyoruz. Tudor Hanedanı‘nın son hükümdarı olan Kraliçe I. Elizabeth 1603 yılında tahta bırakacak vârisi olmadan öldü. Bunun üzerine o dönemde de  İskoçya kralı olan VI. James‘in İngiltere tahtına I. James olarak çıkması, toplumdaki birtakım kitleleri kızdırmıştı. Bunun üzerine iki yıl sonra yönetim karşıtı İngiliz Katolikleri olan Robert Catesby ve Guy Fawkes öncülüğünde İngiltere kralı I. James ve diğer aristokratları öldürme, parlamento binasını havaya uçurma girişimi olan Barut Komplosu (Gunpowder Plot) planlandı ama İngiliz Katoliklerinin başarısızlıklarıyla sonuçlandı. Guy Fawkes dahil olmak üzere Barut Komplosu’na dahil olan herkes ölüme mahkum edildi. Yaşanan tarihsel olaylar Shakespeare‘i öyle etkilemiş olacak ki 1606 yılın da tanrının yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edilen kralı öldürmenin en büyük suçlardan biri olduğu mesajı veren Macbeth adlı vahşet dolu trajedisini okuyucularla buluşturma kararı almıştır.

4. İlk kez Globe Tiyatrosunda Sahnelenmesi

Shakespeare, Macbeth adlı oyununun ilk performansını 1606 yılında Shakespeare’in oyuncular topluluğu tarafından inşa edilen Londra’da bulunan Globe Tiyatrosu‘nda seyirciyle buluşturmuştur. Globe Tiyatrosu’nun bu kadar popüler olmasının sebeplerinden biri, toplumun her tabakasından insana açık olmasıdır. Tabii ki her tabakadan insana açık olması sosyal farklılıkların yok olduğu anlamına gelmiyordu. Örneğin, toplumun zengin kısmı sahnedeki performansları onlara ayrılmış balkonlardan izlerken, yoksul kısmı gösteriyi çukur diye adlandırdıkları kısımdan izlemek zorunda kalıyorlardı. Shakespeare’in en ünlü oyunlarından biri olan Macbeth günümüzde hala ününü koruyarak, tüm dünyada hem profesyonel hem de amatör sayılabilecek tiyatrolarda sıkça sahnelenmektedir.

5. Hırs, Suçluluk, Cinsiyetsizlik ve Kontrolsüz Güç Temaları

Oyundaki temalara baktığımızda aslında her birinin bir karakterle özdeşleşmiş olduğunu fark ediyoruz. Örnek vermek gerekirse, ilk sahnelerde Macbeth‘i sadece ülkesini korumaya çalışan hırslı sıradan bir İskoç komutanı olarak görüyoruz. Ama ilk başlarda Macbeth‘de gördüğümüz hırs ne kadar zararsız olsa da cadıların kehanetleriyle ve Lady Macbeth‘in manipülasyon yetenekleriyle onu bir bir cinayet işlemeye sürükler. En büyük arzusu, cinayeti işleyebilmek için cinsiyetsiz olmak isteyen Lady Macbeth ise, doğası gereği tamamen erkeksi özelliklere sahip olamadığı için Macbeth’i manipüle ederek Macbeth’in Duncan‘ı öldürmesine yardım eder. Macbeth ilk başlar da her ne kadar İskoçya kralı olan Duncan’ı öldürme konusunda tereddüt etse de her daim Macbeth’in erkekliğini sorgulayan Lady Macbeth devreye girer ve onu vahşet dolu kaderiyle baş başa bırakır. Ana temalardan biri olan suçluluk duygusu Macbeth ve Lady Macbeth’in görmüş olduğu halüsinasyonlarla birlikte devreye girer. Bunlardan ilki Macbeth’in kanlı kaderinin temsilcisi olan hançer sembolüyle karşımıza çıkar. Duncan’ın odasına doğru işaret eden hançer halüsinasyonu , Macbeth’in daha sonradan duyacağı suçluluk duygusunun bir göstergesidir. Her ne kadar Macbeth suçlulukla yanıp tutuştuğunu fark etmese de öğle yemeğinde eski dostu olan Banquo‘nun hayaletini görmesi duyduğu suçluluk duygusunu temsil eder. Aynı şekilde ilk başta suyun temizleyici gücünün Duncan’ın cinayetini örtbas edeceğine inanan Lady Macbeth, daha sonralarda ise cinayetlerden kalan kanın kendisini o kadar pislettiğine inanır ki suyun bile bir işe yaramadığını fark eder.

Oyunun sonunda karakterlerin kaçınılmaz sonlarına tanıklık ederiz. Lady Macbeth, tehdit olan herkesi öldürtmeye başlayan kocası Macbeth‘i durduramaz. Uyurgezer hale gelen Lady Macbeth görmüş olduğu halüsinasyonlara katlanamayarak intihar eder. Oyunun sonuna doğru Macbeth kendini tanrılaştırarak kendini çok güçlü ve yenilmez zanneder. Bunun bir göstergesi olarak Macbeth hırsına yenik düşerek kendi ölümüne sebep olur. Oyunun sonunda biz okuyucu olarak “ya şöyle olsaydı ya böyle olsaydı” diye düşünebiliriz. Ya Macbeth düzgün yollardan kral olmayı deneseydi ya da kral olduktan sonra gücünü doğru bir şekilde kullansaydı gibi gibi sorular…  Ama unutmamamız gereken bir şey var ki ana karakterin çöküşü olmasaydı biz hiçbir zaman William Shakespeare‘in bu kanlı trajedisini okuma fırsatını elde edemeyecektik.

Kaynakça

1. Pelsue Brendan, Iseult. “Why should you read ‘Macbeth’?” Youtube, uploaded by TED-Ex. Web. 01.09.2024
2. ‘Macbeth Themes’. Sparke Notes. Web. 01.09.2024
3. Çalışkan Hamit M. “Kralı Öldürmek: Bir Politik Tragedi Olarak Machbeth”. Dergi Park. Web. 01.09.2024
4. “Machbeth’te Hançerin Semboizmi Neydi?”. 411Answers. Web. 01.09.2024
5. “Bayan Macbeth Neden ‘Cinselliksiz’ olmak için dua ediyor”. 411Answers. Web. 01.09.2024