Antik Yunan mitolojisinde edebi ve sanatsal uğraşlarda esin kaynağı olduğuna inanılan dokuz adet tanrıça vardır. Türkçe’ye Musalar veya Müzler olarak çevrilen bu güzel ve becerikli ilham perileri Yunanca mousa, Latince muşa olarak isimlendirilmektedir (Erhat, 1996).
Musalar arasında muhtemelen en ünlüsü dansın ilham perisi olarak bilinen Terpsichore‘dur. Terpsichore, dans etmekten zevk almak anlamında gelmektedir. Yunanca’da sırasıyla zevk almak ve dans etmek anlamlarına gelen “terpsis” ve “khoros” kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Terpsichore daha sonraları koro müziğinin ve şarkının da ilham perisi olarak kabul edilmiştir.
Yunan mitolojisindeki çoğu tanrıça gibi Terpsichore da çok güzel bir tanrıça olarak anlatılmaktadır. Fiziksel güzelliğinin yanı sıra yetenekli bir müzisyen olan Terpsichore, farklı enstrümanlar çalabilmektedir. Çeşitli sanat eserleri ve heykellerde çoğunlukla bir lir ile oturur vaziyette tasvir edilir. Ancak bazen flüt ile betimlendiği de olmaktadır.
Terpsichore tıpkı diğer ilham perileri gibi zamanın çoğunu Olimpos Dağı’nda Yunan Tanrılarını eğlendirerek geçirirdi. Festival, düğün ve cenazelerde sekiz kız kardeşi ile birlikte boy gösterirdi. Antik Yunan’daki sanatçılar Terpsichore’un ilhamından faydalanabilmek ve eserlerinin başyapıt olması için ona dualar eder ve adaklar sunardı.
Terpsichore’un Ailesi Hakkında
Terpsichore‘un soyağacına dair çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Literatürde en kabul görülen rivayet ise Yunan şair Hesiod tarafından yazılan Theogony isimli eserine dayanmaktadır. Buna göre, Terpsichore, Olimpos Tanrılarının Kralı Zeus ile bellek tanrıçası Mnemosyne‘nin dokuz kızından biridir (Öztürk, 2018). Mnemsyne, Zeus ile beraber art arda dokuz gece geçirmiş ve ardından dokuz kız çocuğu dünyaya getirmiştir. İlham perileri olan bu dokuz kız çocuğunun her biri belirli bir sanat dalı ile ilişkilendirilmiştir. Dansın, müziğin ve şarkının ilham perisi olan Terpsichore’un kız kardeşleri Calliope, Clio, Erato, Euterpe, Melpomene, Polyhymnia, Terpsichore, Thalia ve Urania’dır.
Yunan mitolojisindeki çeşitli anlatılara göre Terpsichore’un birkaç çocuğu vardır. Antik Yunan ozan-filozoflarından olan Pindaros’a göre; efsanevi müzisyen Linus, Terpsichore’un oğullarından biridir. Fakat bazı kaynaklar Linus’u doğuranın Terpsichore’nin kız kardeşlerinden Calliope ya da Urania olduğunu ileri sürmektedir (Rhys, 2020). Terpsichore’nin ayrıca savaş tanrısı Ares‘ten de bir oğlu olduğu rivayetler arasındadır. Biston isimli bu çocuk daha sonra Trakya kralı olacaktır.
Terpsichore’un çocukları arasında en ilgi çekici anlatı Sirenlerin annesi olması ile ilgili olsa gerek. Sirenler, Yunan mitolojisinde oldukça tehlikeli varlıklar olarak betimlenmektedir. Yarı kuş yarı kadın formunda olan bu yaratıklar, melodik sesleri ve söyledikleri şarkıların güzellikleri ile denizcileri cezbederler. Müzikteki yetenekleri sayesinde tuzağa düşürdükleri denizcilerin teknelerinin batmasına neden olarak denizcilerin ölümlerine yol açtıklarına inanılmaktadır (Öztürk,2018). Babaları nehir tanrısı Akhelous olan Sirenlerin müzikal becerilerini Terpsichore’dan aldığı ileri sürülmektedir. Fakat bazı yazarlara göre Sirenlerin annesi Terpsichore’un kızkardeşi olan Melpomene’dir (Erhat, 1996).
Terpsichore ve Sirenler ile ilgili diğer bir efsane de Terpsichore’un karakteri hakkında bize ipuçları vermektedir. Terpishore, güzelliği ve yeteneklerinin yanı sıra sevecenliği ve iyi huyluluğu ile de tasvir edilmektedir. Efsanelere göre; Sirenler dokuz ilham perisiyle bir şarkı yarışması yapmak ister. Yarışmayı ilham perileri kazanır fakat Terpsichore Sirenlerin kendilerine böyle bir meydan okumada bulunmasından çok rahatsız olur. Kardeşleriyle beraber kendilerini hakarete uğramış ve küçümsenmiş hisseder. Bunun sonucu olarak Sirenleri çok ciddi bir şekilde cezalandırır. Bir anlatıya göre bu ceza, ilham perilerinin bütün kuşların tüylerini yolarak kendilerine taç yapmalarıdır (Rhys, 2020). Bu hikâyeyi Terpsichore’un Sirenlerin annesi olduğu anlatısıyla beraber göz önüne aldığımızda Terpsichore’un da karanlık ve dikkat edilesi bir yanı olduğunu görmekteyiz.
Terpsichore ve Antik Yunan Kültürü
Yunan mitolojisinde müzik önemli bir yere sahipti; Antik Yunan kültüründe entelektüel ve medeni bir birey olmanın sembolü olarak görülmekteydi. Fakat o zamanların müzik anlayışının günümüz müzik anlayışından farklı olduğunu söylemekte yarar var. Müzik, enstrümant ve şarkı söylemenin yanı sıra dansı ve şiiri de kapsamaktaydı. Dolayısıyla dans da diğer sanat formları kadar kıymetliydi.
Antik Yunan’da dans, dini törenler ve mitlerin yeniden canlandırılması için de icra edilen bir sanattı. Bu yüzden dans, eğlence amacının yanı sıra Antik Yunan’daki dini hayat için de bir önem taşımaktadır (Caleb, 2018). İşte bu dans ve müziğin sosyal ve kültürel anlamı Terpsiphore’un mitolojik varlığının önemini ve manasını vurgulamaktadır.
Terpsichore’un Günümüze Etkisi
Antik Çağ’ın esin kaynağı Terpsichore, modern dünyada da etkisini sürdürmektedir. Günümüzde hâlâ bazı Yunan sanatçıların ona ilham için dua ettikleri söylenmektedir (Rhys, 2020). Dünyanın pek çok yerinde onun mirasını devam ettirmek için açılmış olan müzik ve dans okulları vardır.
Dansın ilham perisinin etkisini dilde de görmemiz mümkün. İngilizce’de dansla ilgili olmak anlamında terpsichorean diye bir sıfat bulunmaktadır. Terpsichore aynı zamanda, 1930’lardan bu yana pek çok film ve animasyonda karakter olarak yer almıştır. Örneğin, Shrek 3 filminde ve kitabında ve Disney’in 1997 yılı animasyon filminde gösterilmiştir. Bunlara ek olarak; Herodotus, Dante, T.S. Eliot, Charles Dickens ve George Orwelll gibi önemli yazarların eserlerinde kendisinden bahsedilmiştir.
Antik Çağlardan günümüze esin kaynağını olmayı sürdüren Terpsichore’un ilhamının sizi de bulması dileğiyle!
Kaynakça
- Anonim. “Terpsichore”.greekgodsandgoddesses. 21.10.2019, Terpsichore – greekgodsandgoddesse. Erişim Tarihi: 17.08.2023
- Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
- Öztürk, Özhan. “Sirenler (Yunan Mitolojisi), Siri ve Alkonost (Slav Mitolojisi). ozhanozturk. 08.02.2018, Sirenler (Yunan Mitolojisi), Siri ve Alkonost (Slav Mitolojisi) – ozhanozturk. Erişim Tarihi: 18.08.2023
- Öztürk, Özhan. “İlham Perileri: Muse (Yunan Mitolojisi), ozhanozturk. 04.03.2018, İlham Perileri: Muse (Yunan Mitolojisi) – ozhanozturk. Erişim Tarihi: 18.08.2023
- Rhys, Dani. “Terpsichore – Greek Muse of Dance and Chorus”.symbolsage. 15.11.2020, Terpsichore – Greek Muse of Dance and Chorus – symbolsage. Erişim Tarihi: 16.08.2023
- Strom, Caleb. “Terpsichore: The Muse of Dance Who Moved in Time with the Rhythm of the Cosmos”. ancient-origins. 23.10.2018, Terpsichore: The Muse of Dance Who Moved in Time with the Rhythm of the Cosmos – ancient-origins. Erişim Tarihi: 16.08.2023
- Kapak görseli:ancient-origins.net
