Havaların soğuduğu bu dönemde içimize baharı getirecek sıcacık bir yazı hazırladık değerli Söylenti okurları. Mayıs ayı, tıpkı mart ve nisan ayı gibi baharın gelişini simgelerken aynı zamanda baharın gelişiyle doğanın yaşadığı değişimi ve dönüşümü de temsil eder. Mayıs ayının dilimize geçişi, temsil ettiği değişim ve dönüşüm kavramlarıyla oldukça ilişiklidir. Çünkü mayıs ayı da dilimize geçene kadar türlü değişimler, dönüşümler ve uzun, mitolojik bir yolculuk geçirmiştir.
Mayıs Sözcüğü Nereden Geliyor?
Mayıs kelimesi, dilimize Gregoryen takvimdeki Maius ayından geçmiştir. Mayıs ayı, Gregoryen takvimin beşinci ayıdır ve otuz bir gün sürer. Mayıs kelimesinin kökeni, Latince “daha büyük” anlamına gelen maius sözcüğüne uzanmaktadır. Maius, “büyük” anlamında olan magnus sözcüğünden türemiştir. Bu iki sözcüğün atfedilen kişiye ya da kavrama verilen önemi nitelemek amacıyla “büyük” anlamında kullanıldığını belirtmek isterim. Araştırmaya devam ettikçe mayıs kelimesinin kökeni olarak kabul edilen bu maius sözcüğünün de derinine inebileceğimi fark ettim. Akabinde bu sözcüğün Roma ve Yunan mitolojisinde yeri olan Tanrıça Maia’nın adından geldiğini öğrendim. Tanrıça Maia, Antik Roma’da ve Antik Yunan’da bereketin, doğurganlığın ve baharın temsilcisi olarak tanınmaktadır.
Mitolojide Mayıs
Antik Roma’da mayıs ayının ilk günü tanrıça için yapılan Maia Festivali’nde tanrıça adına kurbanlar verilip müzikli şenlikler düzenlenmektedir. Antik Roma’daki bu festival, yazın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Festivalde Tanrıça Maia’ya bahar mevsimini, baharın güzelliğini ve bereketini temsil ettiği düşünülen zambak, papatya, nergis gibi çiçekler adanmaktadır. Ayrıca bu festivallerde, Tanrıça Maia’nın çobanların ve sürülerin koruyucusu olduğu düşünüldüğü için kendisine arpa, bal ve süt sunulmaktadır.
Antik Yunan’da ise Tanrıça Maia’nın adının “anne, ebe, hemşire” hatta bulduğum çeşitli kaynaklara göre “emziren anne” anlamlarını taşıyan máios sözcüğünden türediği düşünülmektedir. Aslına bakarsak hem Roma hem de Yunan mitolojisindeki Tanrıça Maia anlatımları oldukça benzerdir. Ancak bana göre, Tanrıça Maia’nın Yunan mitolojisindeki anlatılışı daha ilgi çekicidir. Yunan mitolojisindeki Maia, gökyüzünü sırtında taşımakla cezalandırılmış olan Atlas’ın ve Oceanid perisi Pleione’nin yedi kızından en büyüğüdür. Mitolojiye göre Maia ve kız kardeşleri, bizim Ülker yıldız kümesi ya da Yedi Kız Kardeşler olarak adlandırdığımız, astronomide ise Pleiades yıldız kümesi olarak adlandırılan Boğa takım yıldızının bir parçasını oluşturmaktadır.
Maia ve kız kardeşleri, Cyllene (Kyllene) Dağı’nda, Artemis’e bakire hizmetçiler olarak yaşamlarını sürdürmekteydi. Daha sonra, Zeus’un Maia’ya olan ilgisinin sonucunda Maia hamile kalmıştır. Böylece Maia, hepimizin bir şekilde adına aşina olduğu, tanrıların habercisi olan kurnaz tanrı Hermes’i doğurmuştur. Hızla büyüyen ve oldukça zeki olan Hermes’i, Zeus’un eşi Hera’nın gazabından korumak için onu yıllarca saklayarak yetiştirmiştir. Artemis’in hizmetindeki bir periyken koruyucu, besleyici ve bilge bir anne figürüne dönüşen Maia bu şekilde doğadaki yenilenmeyi ve dönüşümü de simgelemektedir. Bu yüzden doğanın da yeniden büyüdüğü ve dönüştüğü bahar mevsiminde Mayıs adındaki bir ayın yer alması daha anlamlı bir hale gelmektedir.
Edebiyatta Mayıs
Sabahattin Ali‘ye göre mayıs ayı aşkın, neşenin, yaşama sevincinin ayıdır. Kendisinin Mayıs adlı şiirinde ne kadar mutlu ve kaygıdan uzak olduğunu hissedebiliyoruz. Sabahattin Ali’nin bu şiirini okuduğumda aslında sadece kendisinin mayıs ayında hissettiklerini değil, mayıs ayının üzerimizdeki etkisini anlattığını fark ettim. Tıpkı şiirde bahsettiği gibi, dertlerin unutulduğu, kuşların cıvıl cıvıl öttüğü, yumuşak rüzgarların estiği, gönlümüzün genişlediği bir aydır mayıs ayı.
Uzakta kuşlar seslenir;
Gönlüm genişler beslenir;
Yaşamağa heveslenir,
Mayıs‘ta gönlüm delidir.
“Edebiyatta Mayıs” başlığımıza bir ünlü şairin daha şiirini eklemek isterim. Attilâ İlhan’ın Belma Sebil şiiri. Bu adı daha önce duymayanlara ilginç gelmiş olabilir ama çoğumuzun bu şiiri duyduğuna eminim. Çünkü günlük hayatta ya da sosyal medyada illaki karşımıza çıkmış olan “Bunca yıl sönmemiş umudum / Nisan değilse mayıs / Perşembe değilse pazar” dizeleri Belma Sebil şiirinde yer alır. Bu şiir, Attilâ İlhan’ın Ben Sana Mecburum adlı şiir kitabında geçmektedir. Belma Sebil şiiri, kitabın İmkânsız Aşklar bölümünde yer alır. Çünkü Belma Sebil, Attilâ İlhan’ın kendini yalnız hissettiği bir dönemde kafasında yarattığı hayalî bir sevgili; dolayısıyla Attilâ İlhan’ın kavuşmasının mümkün olmadığı imkânsız aşkıdır. Belma Sebil şiiri, kavuşması namümkün olan bu sevgiliye olan özlemi, onu arayışı, imkânsız bir aşkın içinde saklı olan umudu anlatır.
Kallavi Sokağı’nda güvercinler
Bunca yıl sönmemiş umudum
Nisan değilse mayıs
Perşembe değilse pazar
Ben Belma Sebil’i bulurum
Dünya edebiyatına bakacak olursak mayıs ayının doğaya ve insanlara getirdiklerini anlatan bir diğer kişi de Victor Hugo‘dur. Victor Hugo‘nun mayıs ayını anlatımı tıpkı Sabahattin Ali‘nin anlatımı gibidir. Yazın kavurucu sıcağından, yaprakların ve tüm doğanın sararıp dondurucu kışa hazırlandığı sonbahardan ve zorlu geçen bir kıştan sonra; yeşillere bürünen bir doğada, çeşit çeşit çiçeklerin etrafı sardığı ve sıcağın bizi bunaltmadığı zamanlarda kimin canı aşık olmak istemez ki? Victor Hugo’nun ve Sabahattin Ali’nin dizelerinden güç bularak mayıs ayı aşkın ayı diyebilirim. Mayıs ayının bize hissettirdiği kaygısızlık, neşe, keyif ve yazı beklemenin heyecanı aşık olduğumuzda yaşadığımız süreçleri anımsatıyor fikrimce.
Şimdi her şey sevmek fiilini çekiyor
O eşsiz gülleriyle işte mayıs başı
Aşk: neşeli, kederli, günücü ve yakıcı
1 Mayıs: Emek ve Dayanışma Günü
Tüm dünyadaki işçilerin sarf ettikleri emeğin kutlandığı bir tarihtir. 1 Mayıs’ın temelinde ABD’de 1881 yılında işçilerin gösterdikleri emek ve fedakarlıklara rağmen oldukça zor koşullarda çalıştırılmalarının protesto edilmesiyle başlayan bir süreç vardır. 5 yıl sonra, 1886 yılında ABD’deki işçilerin eylemleri işe yarayıp onların bu hareketi zamanla dünyaya da yayılmıştır.
6 Mayıs: Hıdırellez
Hıdırellez, 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gecelerde kutlanan bir bayramdır. Kış mevsiminin bitip bahar mevsiminin başlamasıyla doğanın yeniden canlanmasının ve yazın gelişinin kutlandığı bir gündür. Ayrıca Hıdırellez, yardıma ihtiyacı olan insanları koruyan Hızır ve İlyas peygamberlerinin yeryüzünde buluştukları gündür. İkisinin buluştuğu günün baharın gelişi ve yazın başlangıcı olarak kabul edilmesinin sebebiyse buluştuklarında Hızır peygamberin geçtiği yerlerden çiçekler açması ve yeşillere bürünmesi gibi mucizelerin gerçekleşmesidir. Hızır’ın İlyas ile buluşmak amacıyla gelişi, insanlar için baharın, dolayısıyla yazın gelişidir. Bu yüzden Hıdırellez kutlamalarında insanlar şenlikler düzenler, dilek tutarlar, hediyeleşirler; kabir ziyaretleri ve kurban kesimi yapıp çeşitli yemekler hazırlarlar. En önemlisi de büyük bir ateş yakıp o ateşin üzerinden atlarlar. Ateşin üstünden atlarken dileklerinin gerçek olması ya da kötülüklerden korunmak amacıyla atlamak gibi kültürden kültüre ve yöreden yöreye değişen çeşitli inançlar vardır. Ateşten atlamanın, baharın getirdiği yeniliklere ve hissettirdiği umuda kucak açmayı temsil ettiğini söyleyebiliriz. İnsanlarda hala özel bir yeri olan Hıdırellez kutlamaları, Anadolu’da, Balkanlar’da, Orta Asya’da ve Orta Doğu’da yapılmaktadır.
19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
19 Mayıs’ın ülkemiz için anlamı büyüktür. 19 Mayıs, ülkemize yayılmış ve bağımsızlığımıza göz dikmiş işgalci güçlerle olan ve türlü fedakârlıklar, acılar, sınanmalarla sonunda zafere ulaşacağımız milli mücadelemizin başladığı gündür. Umut hissinin nadir bulunan bir cevher gibi olduğu, ülkemizin en karanlık günlerinde umudunu, inancını hiç yitirmemiş olan, ülkemizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün, silah arkadaşlarının ve milletimizin sayesinde küllerimizden doğduğumuz; bize umudun önemini en derinden hatırlatan gündür. Umudumuzun ve yeniden doğuşumuzun simgesi olarak da gençleri işaret eden Mustafa Kemal Atatürk, bu günü gençlere armağan etmiştir ve ülkemizde Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı olarak ilan edilmiştir.
29 Mayıs: İstanbul’un Fethi
Çeşitli devletlerin, hükümdarların, askerlerin kuşatması altına girmiş ve defalarca başarısızlıkla sonuçlanmış savaşların; onu elde etmeye çalışan her hükümdarın rüyalarını süsleyen kadim şehir, tüm dünyanın gözbebeği olan İstanbul’un Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildiği gündür. Bir çağın kapanıp yeni bir çağın açıldığı, tarihin sayfalarına bambaşka bir köklü bir değişim ve dönüşüm olarak geçmiştir bu tarih.
Kurgusal Dünyada Mayıs Ayı
Tabii ki mayıs ayının kurgusal dünya için de önemi büyük. Mayıs ayı sıkı Harry Potter okurlarını ve seyircilerini derinden etkileyen bir güne sahiptir: 2 Mayıs 1998, Hogwarts Savaşı! Hepimiz Fred Weasley’in ölümüne çok üzüldük ve Severus Snape’in “Her zaman” repliği hafızalarımıza ve kalbimize kazındı.
Ve bilim kurgu dünyası severler için akılda kalan bir tarih olarak da: 4 Mayıs. Star Wars serisini hiçbir zaman tam olarak izlememiş olan benim bile aklımda kalan o ikonik “May the force be with you” repliğinin İngilizce dilinde bir kelime oyunu yapılması sebebiyle “May the fourth be with you” denilerek 4 Mayıs’ın Star Wars günü olarak anılması mayıs ayının bize getirdiği türlü hediyelerden sayılabilir.
Kaynakça:
- “Mayıs”. Etimoloji-Türkçe. Web. Erişim Tarihi: 04.10.2024.
- “Mayıs”. Nişanyan Sözlük. Web . Erişim Tarihi: 04.10.2024.
- “How Did The Month Of May Get Its Name?” Dictionary. 30.04.2021. Web. Erişim Tarihi: 05. 10. 2024.
- Maia in Greek Mythology. Greek Legends and Myths. Web. Erişim Tarihi: 05.10.2024.
- Greek Goddess Maia Bio. Paleothea. Web. 29.04.2024 . Erişim Tarihi: 05.10.2024.
- Gill, N. S. Maia, Greek Nymph and Mother of Hermes. ThoughtCo. Web. 21.11.2019 . Erişim Tarihi: 18.10.2024.
- Maia: The Greek Goddess of Spring and Growth. Legendary Ladies Hub. 12.12.2023. Web. Erişim Tarihi: 18. 10. 2024.
- 1 Mayıs Nasıl İşçinin ve Emekçinin Bayramı Oldu?. BBC News Türkçe. 01.05.2024. Web. Erişim Tarihi: 19.10.2024.
- UCA, Alaattin. Türk Toplumunda Hıdırellez- I. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Dergipark. 2007. Web. Erişim Tarihi: 19.10.2024.
- Mayıs Ayı, Mayıs Şiiri. Sabahattin Ali Blog. 02.05.2018. Web. Erişim Tarihi: 19.10.2024.
- AYDIN, Önder. Attilâ İlhan’ın “Ben Sana Mecburum” Kitabında İstanbul. 24.08.2015. sanatduvari.com. Web. Erişim Tarihi: 25.10.2024.
- Mayıs Başı Şiiri. Antoloji.com. 26.09.2002. Web. Erişim Tarihi: 25.10.2024.
- Hızır. TDV İslam Ansiklopedisi. Web. Erişim Tarihi: 26.10.2024.
Öne çıkarılan görsel: mavikadın.com
