Suç ve Ceza Karakterlerinin Psikolojik Analizi

Fyodor Dostoyevski’nin herhangi bir eserini okuduğumuzda kendimizi derin sorgulamalar içinde buluruz. Ancak Suç ve Ceza, Dostoyevski’nin en bilinen eserlerinden biri olmanın da ötesinde, bizleri daha sarsıcı bir sorgulamanın içine çeker. Yazar, tabiat ile vicdan arasındaki çatışmanın insan üzerindeki baskısını işlerken sevginin ve merhametin bu baskı üzerindeki etkisini okurun gözleri önüne serer. Bunun yanında; eserin derinliği sadece temasıyla sınırlı kalmaz, her karakterin kendine özgü çarpıcı bir hikâyesi de vardır.

Rodion Raskolnikov: Büyük Adam Teorisi ve Üstün İnsan Düşüncesi

“İnsan “olağanüstü” olduğunu düşündüğünde her şeyi yapma hakkının olduğunu da düşünebilir mi? Yoksa en güçlü iradeyi bile altüst eden şey yalnızca bir vicdan azabı mıdır?”

Raskolnikov geçim sıkıntıları çeken bir ailenin üniversite öğrencisi oğludur. Bir gün kız kardeşinin para uğruna sevmediği bir adamla evleneceğini öğrendiği gün ateşlenir. Bu konu hakkındaki uzun düşünceleri sonucunda aklında pek de karakteriyle uyuşmayan ama kulağı çok mantıklı gelen bir fikir oluşur: Tefeci komşusunu öldürüp onun parasıyla hem kız kardeşini istemediği bir evlilikten kurtarmak hem de ailesine destek olup kendi eğitimini güvence altına almak. 

Raskolnikov, cinayetini soğukkanlılıkla planlamasına rağmen aynı zamanda fakirlere yardım eden, annesine ve kız kardeşine düşkün biri olarak da karşımıza çıkar. Sonya ile olan ilişkisi, onun içinde hala insani duygular taşıdığını ve tamamen acımasız biri olmadığını gösterir. Ancak kişiliğine ters bu suçu işlemesindeki tek motivasyon ailesine yardım etmek ya da kötü bir insanı yer yüzünden silmek değildi.

Ona göre insanlar ikiye ayrılır: “sıradan” ve “olağanüstü” insanlar. Sıradan insanlar toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan kesimdir ve mevcut yasaları ve ahlaki kuralları sorgulamadan kabul ederler. Varoluş amaçları yalnızca düzeni korumak ve yaşadıkları sisteme senkronize olmaktır. Aksine olağanüstü insanlar, zekaları ve iradeleriyle toplumun çoğunluğundan ayrılırlar ve kendi ahlak kurallarını yaratıp toplumun üzerinde hareket edebilirler. 

Raskolnikov, olağanüstü insanlara hayrandır ve cinayeti işlemesinin asıl motivasyonu da onlardan biri olma arzusudur. Kendisinin “olağanüstü” insan olma merdivenlerinden çıktığını zanneden Raskolnikov, cinayetten sonra beklediği özgürlük ve rahatlamayı elde edemez. Suçunun sonuçları onu ağır bir vicdan azabına sürükler. Bu durum, onun hem fiziksel hem de psikolojik çöküşüne neden olur. Ateşler içinde sayıklamalar, paranoya ve depresyon gibi ciddi belirtiler gösterir. Raskolnikov’un hikâyesi insanın ahlaki sınırlarını nasıl sorguladığını ve sonunda vicdanıyla nasıl hesaplaştığını gösteren çarpıcı bir psikolojik çözümleme örneğidir. 

Alyona Ivanovna: Sadist Eğilimler

“İnsanı gerçekten kötü biri yapan şey yaşadığı hayat mı yoksa içinde her daim var olacak merhametten yoksun taraf mı?”

Alyona İvanovna, tefeci kadın, roman boyunca bakış açısını doğrudan göremediğimiz ancak Raskolnikov’un gözünden bazı çıkarımlarda bulunabildiğimiz bir karakterdir. Alyona, Raskolnikov için kötülüğün simgesidir. Onun dünyasını, yalnızca başkalarına nasıl davrandığından bile anlamak mümkün. Alyona’nın başkalarına karşı sevgi ve şefkat gösterdiğine hiç tanık olmayız. İnsanlarla duygusal bağ kurmaktansa onları sadece kendi yararları doğrultusunda değerlendirir. Üvey kız kardeşi Lizaveta’ya sürekli zorbalık yapar, onu baskı altında tutar ve korkutur. Başkalarının acı çekmesinden bilinçli bir haz duyduğunu söylemek zor olsa bile, güçlü olmanın verdiği tatmin duygusuyla hareket ettiği açıktır.

Geçimini düşük gelirli insanlara yüksek faizle borç vererek sağlar, borç verdiği kişileri zor durumda bırakmaktan çekinmeyip merhametsiz bir tavır sergiler. Maddi üstünlüğünü çevresindekileri manipüle etmek için kullanması, içindeki güçlü olma arzusunun en belirgin göstergesidir. Belki de Alyona İvanovna geçmişinde yaşadığı sevgisiz ve acımasız hayatın yansımasıdır.

Avdotya Romanovna Raskolnikov: Bağımlı Kişilik Özellikleri

“Fedakarlık gerçekten bir erdem midir, yoksa özgürlükten alıkoyan görünmez bir pranga mı?”

Dunya, Suç ve Ceza romanındaki en güçlü kadın karakterlerden biridir. Kardeşi Raskolnikov’un tam aksine duygularıyla mantığını dengeli bir şekilde kullanır. 19. yüzyıl Rusya’sında, kadınların çoğunlukla ekonomik bağımsızlıktan yoksun olduğu bir dönemde, kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan, cesur ve iradeli bir figür olarak karşımıza çıkar. Zorluklara karşı dirayetli ve sabırlıdır. Syidrigailov’un evinde çalışırken ona yapılan tacizlere karşı koyması ve ailesini geçindirmek için mücadele etmesi, onun bağımsız ruhunu ve güçlü karakterini gözler önüne serer. 

Tüm bu cesaret ve zekanın arkasında ise kendinden bağımsız bir neden yatar: Annesi ve kardeşine karşı derin bir bağlılık. Onların iyiliği için kendini feda etmeye hazırdır. Luzhin ile evlenme kararını yalnızca maddi güvence sağlamak adına alması bir fedakar bağımlılık göstergesidir. Dunya, erkek egemen bir dünyada var olmaya çalışan güçlü bir kadın figürüdür. Ancak ailesine karşı hissettiği sorumluluk ve bağlılık bu gücüne rağmen Luzhin ve Syidrigailov gibi baskıcı erkekler tarafından manipüle edilmeye açık hale getirir.

Dunya, güçlü bir ahlaki yapıya, dirençli bir ruha ve fedakar bir kişiliğe sahiptir. Yaşadığı tüm zorluklara rağmen ayakta kalabilmesi, onun psikolojik dayanıklılığını gözler önüne serer. Ancak kendini başkaları için feda etme eğilimi, bağımsız bir kadın olmasına rağmen derinlerde bağımlı kişilik özellikleri taşıdığını gösterir. 

Lizaveta Ivanovna: Öğrenilmiş Çaresizlik

“Hayat boyunca maruz kalınan baskılar kalıcı bir içsel teslimiyete mi sebep olur yoksa bilinçaltında bir direnişin varlığı, bu teslimiyete karşı gizli bir isyan yaratır mı?”

Lizaveta İvanovna, tefeci Alyona İvanovna’nın üvey kız kardeşidir. Ancak onun aksine, kötü niyetli ya da çıkarcı değildir; son derece mazlum, alçakgönüllü, sessiz ve kaderine boyun eğmiş bir kadındır. Roman boyunca fazla konuşmasa da psikolojik yapısını gözlemlediğimizde oldukça derin bir karakter olduğunu anlayabiliriz. Lizaveta, ablası tarafından sürekli baskı altında tutulur. O, bu emir ve aşağılamalara direnmek yerine boyun eğmeyi tercih eder. Bu durum, hayatı boyunca maruz kaldığı psikolojik baskının bir sonucu olabilir. Küçüklüğünden beri böyle bir ortamda büyümüş ve bundan çıkış yolu bulamamıştır.

Hayatı boyunca baskı ve kötü muamele gördüğü için kaçışın mümkün olmadığına inanarak pasif ve boyun eğici hale gelmiştir. Ablasıyla çatışmamak adına emirlerine uyum sağlayıp çatışmaktan kaçınır, bu da pasif bir kişiliği olduğunun göstergesidir. Bu durum, romanda Lizaveta’nın dindar ve saf bir kadın olduğu tasviriyle daha da pekiştirilir. Onun manevi olarak temiz ve erdemli aynı zamanda da itaatkar kişiliği, kaderine boyun eğişinin bir göstergesidir. Ayrıca Lizaveta’nın romanda çarpıcı bir rolü de vardır. Raskolnikov, Alyona İvanovna’yı öldürdüğünde Lizaveta’yı orada gördüğü için onu da öldürmek zorunda hisseder kendini; çünkü cinayete tanıklık etmiştir. Ancak, Lizaveta’nın ölümü, onun kötü biri olmadığını aksine toplumun en masum figürlerinden biri olduğunu bildiğinden onun vicdan yükünü daha da arttırır. Lizaveta’nın psikolojik durumu çaresiz, baskı altında büyümüş ve kendi kaderini değiştirmeyen bir insanın trajik portresidir. O pasifliğiyle, sessizliğiyle ve iyiliğiyle de Raskolnikov’un vicdanına kazınan en büyük figürlerden biridir.

Suç ve Ceza, insan psikolojisinin en derin noktalarına inen bir başyapıttır. Dostoyevski, karakterleri aracılığıyla ahlaki ikilemler, vicdan, güç, çaresizlik ve fedakarlık gibi kavramları ustalıkla işlemiştir. Bu eser sadece kurgusal bir roman değil; aynı zamanda insan ruhunun karanlık ve aydınlık yanlarına dair derin bir çözümlemedir. Raskolnikov’un suçluluktan duygusundan Lizaveta’nın boyun eğişine kadar uzanan psikolojik bir analiz dizesiyle buluşmuşturdum sizleri. Bu karakterlerin iç dünyasına bakıp insan psikolojisinin karmaşıklığını ve ahlaki sınırlarının nasıl bulanıklaşabildiğini fark ettik.

Kaynakça

• Öne Çıkan Görsel: New East Digital Archive, Web
• Aktan C.C, Yay S.,Öğrenilmiş Çaresizlik ve Değişime Karşı Pasif Direnç, Dergipark, 2016.
• Uluhan E.F., Sadizm ve Sadistik Kişilik, Antalya Psikiyatrist, 2017.
• Albayrak B., Bağımlı Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtlileri ve Tedavi Seçenekleri Nelerdir?, Evrim Ağacı, 3 Ekim 2022.
• Wisser R., Friedrich Nietzsche: Üstün İnsan Görünürde Mi?, Dergipark.
• Suç ve Ceza Karakteri Raskolnikov’un Uzun Süre Düşündüren Makalesi, Ekşişeyler, 1 Nisan 2020, Web
• Ruketli N.Ü., Raskolnikov’un Ahlaki İkilemi: Nietzscheci Bir Bakış, Dergipark, 2020.