Çok eski zamanlardan beri uygulanan kürtaj, çağın gereklerine göre çeşitli yöntemlerle yapılır. Hemen hemen tüm kültürlerde kürtaj teknikleri, gözlem ve kültürel aktarım yoluyla geliştirilir. Erken kültürlerde kullanılan yöntemlerin çoğu, nispeten ilkel ve ameliyatsızdı. Yorucu çalışma, tırmanma, zıplamaya dayalı fiziksel aktiviteler gibi düşüğe neden olabilecek teknikler sıklıkla kullanılırdı. 8. yüzyıldan kalma Sanskritçe bir metin, kürtaj yaptırmak isteyen kadınlara bir tencere buhar veya haşlanmış soğan üzerine oturmalarını belirtirdi. Hamile karna baskı uygulamayı içeren masajlı kürtaj tekniği, yüzyıllardır Güneydoğu Asya’da uygulanır.
Çeşitli zamanlarda kürtaj, çeşitli ülkelerde yasaklandı veya kısıtlandı. Kürtaj hakkından yoksun bırakılan kadınlar, ölüm cezasına varan yaptırımlarla karşı karşıya kaldı. Bugün ise dünyanın 26 ülkesinde kadınların kürtaj hakkı, tamamen yasaklandı. Kadının hayatı risk altındaysa 39 ülkede, sağlığı ciddi risk altındaysa 56 ülkede kürtaja izin verilir (Center for Reproductive Rights, 2022).
Amerika’daki Roe-Wade Kararı Nasıl Alındı, Neler Getirdi?
Norma McCorvey, “Jane Roe” takma adını kullanarak, Teksas’taki kürtaj yasalarına karşı çıkan 22 yaşında bekar ve işsiz genç bir kadındı. O dönemde kürtaj sadece annenin yaşamı tehlikedeyken kabul edilebilirdi. ABD’de eyalette yasaldı ve diğer 16 eyalette sınırlı koşullar altında izin verilirdi. McCorvey 3. kez hamile kaldığında Teksas’ta kürtaj yaptırmak istedi ancak bu mümkün değildi.
Teksas yasasının anayasaya aykırı olduğunu söyleyerek Dallas County bölge savcısı Henry Wade‘e ABD federal mahkemesinde dava açtı. Kürtajı yasaklayan eyalet yasasını uygulamak bir savcı olarak onun göreviydi ancak dava reddedildi ve istemediği bir doğumu yapmaya mecbur bırakıldı.
1973’te temyiz başvurusu Yüksek Mahkeme’ye gitti. 20 yaşındaki Georgialı kadın Sandra Bensing‘in davası ile görüldü. Kürtaj yasalarının bir kadının mahremiyet hakkını ihlal ettiği için anayasaya aykırı olduğu savunuldu. Mahkeme yargıçları 2’ye karşı 7 oyla, hükümetlerin kürtajı yasaklama yetkisine sahip olmadığına karar verdi. Bir kadının hamileliğini sonlandırma hakkının ABD Anayasası tarafından korunduğu kararına varıldı. Bu kararla birlikte birçok eyaletteki kürtajı yasaklayan yasalar, iptal edildi ve kürtaj yasallaştı.
Kadınlar, kendi hayatlarını tehdit eden bir durumda herhangi bir yasal sınırlama olmadan hamileliklerini sonlandırabilir. Hamileliklerinin ilk 3 ayında mutlak kürtaj yaptırma hakkı bulunur. İkinci 3 aylık dönemde bazı eyalet sınırlamaları devreye girer. Son 3 ayda ise eyaletler kürtajı sınırlayabilir ya da yasaklayabilir.
İnsanlar, 1973’ten beri halk kürtaj hakkı ve kürtaj karşıtı olarak ikiye bölündü. Kadına kürtaj hakkının tanınıp tanınmaması gerektiğine dair, kadınlar hariç herkese söz hakkı tanındı.
Roe-Wade Kararı’nın ardından muhafazakâr eyaletlerdeki yasa koyucular, kadınların kürtaja erişimlerini zorlaştıran kanunlar hazırladı. 1992 yılında, 24 saatlik bekleme süresini içeren Pennsylvania kürtaj yasalarına karşı açılan Planned Parenthood v. Casey davasında Yüksek Mahkeme, eyaletlerin gebeliğin 24. haftasından önce kürtaj olmak isteyen kadınlara gereksiz yük getiremeyeceğine hükmetti.
Her iki karara da Mississippi eyaletinde tecavüz ve ensest vakaları da dahil 15. haftadan sonra kürtajı yasaklayan kararla karşı çıkıldı. Yasa 2018’de geçti ancak Mississippi’deki tek kürtaj kliniğinin açtığı karşı davalarla neyse ki yürürlüğe girmedi.
2019’da ise Cumhuriyetçilerin yönetimindeki Alabama, annenin sağlığını tehlikeye atan durumlar dışında kürtajı tamamen yasakladı. Tecavüz ve ensest vakalarında bile istisna yapmayan yasa, Alabama Eyalet Senatosu’ndaki oylamada 6’ya karşı 26 oyla kabul edildi.
O dönemde kürtaj konusunu Demokratlara saldırmak ve oy kazanmak için kullanan Donald Trump, “bebeklerin doğumdan sonra idam edilmesi” gibi tanımlar kullanmış; tecavüz, ensest ve annenin sağlığı dışında kürtaja son derece karşı olduğunu söylemişti.
ABD Yüksek Mahkemesi, kadınlara kürtaj hakkı tanıyan 1973 tarihli Roe-Wade Kararı’nı iptal etti.
Geçtiğimiz Şubat ayında ABD Yüksek Mahkemesi tarihinde daha önce görülmeyen bir olay yaşandı. Politico’da sızdırılan bir taslakta Yüksek Mahkeme’deki en muhafazakâr yargıçlardan biri olarak tanınan Samuel Alito, 1973’teki kararın en başından bu yana açık bir şekilde yanlı olduğunu söyleyip ve iptal edilmesi gerektiğini savunuyordu. Yine aynı belgede Yüksek Mahkeme’deki diğer 4 muhafazakâr yargıcın (Thomas, Gorsuch, Kavanaugh ve Coney Barrett) da Roe-Wade Kararı’nı iptal etmek istediği vurgulanıyordu. Demokrat Parti tarafından atanan 3 yargıç (Breyer, Sotomayor ve Kagan) ise karşı görüş yazmaya hazırlanıyordu. Bu taslak belge sızıntısının ardından kürtaj yanlıları ülkenin dört bir yanında gösteriler yaptı.
2005’te George W. Bush tarafından atanan Alito, 2006’da göreve geldi. Barack Obama ise 2006’da senatörlük yaparken Alito’nun atanmasına karşı çıktı ve onun hakkında “Devamlı şekilde güçsüzlere karşı güçlünün yanında yer alıyor. Bir işçi ve işveren arasında dava varsa ve Yüksek Mahkeme net direktif vermedikçe Yargıç Alito hep işverenden yana karar verir” dedi.
Yüksek Mahkemenin kürtajı anayasal hak olmaktan çıkaran kararına birçok isimden tepki yağdı.
ABD Başkanı Joe Biden, “Yüksek Mahkeme, Amerika’yı tam anlamında 150 yıl geriye götürdü.” dedi. Kadınların haklarının tamamen ellerinden alınıldığını dile getirerek ülke kadınlarının sağlığı ve hayatlarının tehdit altında olduğunu söyledi. Yetkilerinin kısıtlılığını belirterek kürtajın federal bir hak olarak tanınması için kongreye seslendi.
ABD’nin eski başkanlarından Barack Obama, “Bugün, Yüksek Mahkeme sadece yaklaşık 50 yıllık emsali bozmakla kalmadı, aynı zamanda bir kişinin alabileceği en yoğun kişisel kararı politikacıların kaprislerine havale etti – milyonlarca Amerikalının temel özgürlüklerine saldırdı.” dedi.
Eski First Lady ve aktivist Michelle Obama, “Artık, Roe’nun yasa dışı kürtaj yaptırarak hayatlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğu zamanların acı derslerini öğrenmeye mahkûm olabiliriz. Annelerimiz, büyükannelerimiz ve büyük anneannelerimiz bunu yaşadı. Şimdi yine buradayız.””dedi.
ABD’nin eski dışişleri bakanlarından Hillary Clinton, “insan ve kadın hakları için geri adım.” olarak nitelendirdi.
Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği, “Mahkemeler ne derse desin hiç kimse kendi isteği dışında hamileliğini devam ettirmeye zorlanamaz. Kürtaj bizim hakkımız ve bu uğurda mücadelemize devam edeceğiz.” diye ekledi.
Başta Amerika olmak üzere dünyanın dört bir yanında faaliyet gösteren kadın hakları dernekleri, bu kararı eleştirirken muhafazakâr iktidarların bunu emsal alıp kendi ülkelerinde uygulamalarına yönelik endişelerini dile getirdi.
Hayatında hiç kürtaj yaptırmamış ve yaptırmayacak Eski ABD başkanı Donald Trump ise “Tanrı’nın isteği bu.” diyerek kararı olumlu karşıladı. Muhafazakâr görüşlü dernek ve partiler ile Katolik piskoposların kararı destekledikleri görüldü.
Peki, bu ne kararla neler değişecek?
Yüksek Mahkeme’nin bu yeni kararıyla milyonlarca kadının yasal yollarla kürtaj yaptırma hakkı ellerinden alınacak. Artık her eyalet kürtaj konusunda kendi kararlarını alabilecek hâle geldi. Kararın ardından bazı eyaletlerde kürtaj klinikleri kapanmaya başladı. Daha önce Arkansas, Idaho, Kentucky, Louisiana, Mississippi, Missouri, Kuzey Dakota, Güney Dakota, Tennessee, Utah, Texas, Oklahoma ve Wyoming eyaletleri, kürtajın yasaklanmasını öngörecek kanunların hayata geçmesini kabul etti. Muhafazakâr eyaletlerin de kürtajı zorlaştırıcı sınırlamalar getirmesi veya doğrudan yasaklaması beklentiler arasında.
Aslında ABD’de kürtaj sadece yasaklanmadı; güvenli kürtaj yaptırma hakkı, kadınların elinden alındı denilebilir. Tıpkı yıllar önce olduğu gibi merdiven altı kürtaj kliniklerine gitmek zorunda bırakılan kadınların başında, ülkede kürtaj yaptıranların %61’ini oluşturan etnik azınlıklar yer alıyor. Bu karar ile Siyah ve Latin Amerika kökenli kadınların orantısız şekilde etkilenmesi öngörülüyor. Yine çoğunluğu oluşturan 20’li yaşlardaki genç kadınlar ve yoksul kadınlar da güvenli kürtaja erişim yasağından en çok etkilenecek kişilerin sadece bir kısmını oluşturuyor.
Bu konuyla ilgilendiyseniz Kürtaj Tartışmalarını İdeal Beden İnşası ve Fetüsün Zaferiyle Değerlendirmek isimli yazımızı da okuyabilirsiniz.
Kaynakça
- BBC News. (2022, June 24). Roe v wade: US supreme court ends constitutional right to abortion. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-61928898
- Center for Reproductive Rights. (2022, May 19). The world’s abortion laws. Retrieved January 18, 2022, from https://reproductiverights.org/maps/worlds-abortion-laws/
- Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi. (2020, November). Yasal ancak ulaşılabilir değil: Türkiye’deki kamu hastanelerinde kürtaj hizmetleri. Genderkhas. https://gender.khas.edu.tr/tr/yasal-ancak-ulasilabilir-degil-turkiyedeki-kamu-hastanelerinde-kurtaj-hizmetleri
- Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği & Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı. (2021). Kadınların üreme sağlığı hizmetleri ve kürtaj deneyimleri araştırma raporu. Kadının Insan Hakları. https://kadinininsanhaklari.org/kadinlarin-ureme-sagligi-hizmetleri-ve-kurtaj-deneyimleri-arastirma-raporu-yayinlandi/
- The Planned Parenthood Action Fund. (n.d.). Abortion in US history. Planned Parenthood Action Fund. Retrieved June 2022, from https://www.plannedparenthoodaction.org/issues/abortion/abortion-central-history-reproductive-health-care-america
