Antik Yunan dininin önemli bir mitolojik figürü olan aşk tanrıçası Afrodit Roma kültüründe Latince Venüs olarak adlandırmıştır. Sanat eserlerinde genellikle uzanan nü şeklinde tasvir edilen Venüs resim sanatının sevilen konuları arasındadır. 380 yılında (4.yüzyıl) Hristiyanlığın resmi din kabul edilmesinin ardından mitolojik konulu eserlere ilgi azalmış olsa da Rönesans ile mitolojik konulu eserler sanatçılar tarafında betimlenmeye devam etmiştir.
Birçok sanatçı tarafından işlenen Venüs tasvirleri arasında Tiziano’nun Urbino Venüs’ü isimli tablosu özellikleri nedeniyle diğer Venüs tasvirlerinden ayrılmış, sanat tarihi açısından oldukça önemli eserler arasında yerini almıştır.
16. yüzyılda Venedik okulunun en önemli üyelerinden olan İtalyan ressam Tiziano Vecellio 1487- 90 yılları arasında Pieve di Cadore köyünde doğmuştur. Pieve di Cadore Kalesinin idarecisi olan babası Lucia Vecelli’nin oğludur. Sanat eğitimine erken yaşlarda başlayan Tiziano 10 -12 yaşlarında mozaik ustası Sebastian Zuccato’nun yanında çıraklık yapmıştır. Bu aradaki çalışmaları sırasında Zuccato, Tiziano’nun sanatsal yeteneğini keşfetmiş ve Bellini kardeşlerin atölyesinde eğitim almasına öncülük etmiştir. İlk olarak Gentile Belli’nin atölyesinde çalışmış daha sonra ise Giovanni Bellini’nin atölyesinde çalışma fırsatı yakalamıştır. Erken dönem eserlerinde, Bellini kardeşlerin etkisi görülen Tiziano’nun eğitimi açısından bir diğer önemli isim Giorgioe’dir. Giorgioe tarafından tam olarak bir atölye eğitimi almış olmasa da aralarındaki rekabet zamanla dostluğa dönüşerek Giorgioe’nin romantik yaklaşımından etkilenmiştir.
Sanat hayatı boyunca tek bir resim türü ile sınırlı kalmayan Tiziano; din, mitoloji, nü gibi konular çalışırken Barok’un etkisi ile asimetrik kompozisyonlardan yararlanmış ve büyük boyutlu altar panoları yapmıştır. “Ressamların Prensi” olarak anılan Tiziano dolu dolu bir sanat yaşamının ardından 27 Ağustos 1576’da aramızdan ayrılmıştır.
Giorgione’nin Uyuyan Venüs isimli eserine bakacak olursak buradaki Venüs imgesi modern sanatın başlangıcı olarak kabul edilir. Tek eli başının arkasında diğer eli ile cinsel organını kapatan çıplak kadın figürü doğanın içerisinde bir tepeye yaslanmış vaziyette tasvir edilmiştir. Dönemin sanat anlayışından farklı olarak Giorgione çarşaflarda sıcak tonlar yerine gümüş rengi gibi soğuk bir renk tonu kullanmıştır. Gergin bir yayı andıran figür yüzü izleyicilerine dönük olan kadın uyur vaziyette tasvir edilmiştir. Figürün arkasında görülen ağaçlar ve tepeler resme derinlik algısı vermiştir. Figürün kıvrımlı vücut hatları ile doğa arka planı özdeşleşmiştir. Eser; 108,5 x 175 boyutlarında, tuval üzerine yağlı boya olarak yapılmıştır. Giorgione’nin asıl eserinde Venüs figürünün ayak ucuna bir Cubid eklemiş ancak 1843 yılında bu figür kapatılmıştır. Resim alegorik anlamlarıyla da Urbino Venüsü‘nden ayrılmaktadır. Dönemin siyasi olaylarına bakıldığında doğa ve aşk temasının birleştiği eserin resmedildiği dönemde Venedik Cumhuriyeti komşular ile toprak sorunları yaşaması toprağın kutsallığına bir gönderme olarak değerlendirilebilir. Giorgione ’nin bu eseri tamamlamayadan hayata veda etmesi üzerine yakın arkadaşı Tiziano tarafından tamamlamışlardır.
Venedik resim sanatının usta ismi Tiziano’nun en ünlü eserleri arasında yer alan Urbino Venüsü isimli eseri İtalyan düğünlerinin popüler bir geleneği olan ‘Cassone’ adı verilen sandığın iç kapağına yerleştirilmek üzere, Urbino Dükü Guidobaldo della Rovere’nin özel isteği üzerine yapılmıştır. Eser 119 x 165 cm boyutlarında, tuval üzerine yağlı boya olarak 1538 yılında tamamlanmıştır. Resme ilk bakışta Giorgione’nin Uyuyan Venüs isimli eserine benzerliği ile dikkat çeken Urbino Venüs’ü cüretkâr duruşu ile dikkatleri üzerine çekmektedir. Kırmızı bir yatağın üzerine serilmiş, dağınık bir çarşafın üzerine uzanan kadın figürü erotik bir tavır sergileyerek seyircisine bakmaktadır. Sarı saçları taç şeklinde örülmüş olsa da saçlarının bir kısmı boynuna dolanmış, küpesinin teki görünür vaziyettedir. Bilezikli eli kırmızı çiçekler tutarken, serçe parmağında yüzük olan eli ile kısmen cinsel organını kapatmış vaziyette tasvir edilmiştir. Eser, Urbino Dükü Guidobaldo della Rovere’nin evliliği ile ilişkilendirildiği için nü kadın figürü doğurganlığı, anneliği temsil ettiği gibi yatağın dışındaki köpek figürü dükün eşinden sadakat beklentisinin de simgesi olarak yorumlanabilir. Eserin arka kısmına baktığımızda iki sandık görülmektir. Sandıkların yanında ise çeyizi yerleştiren hizmetçiler görülmektedir. Esere derinlik algısı veren sütunlu pençeden güneşin batmak üzere olduğu bir vakit olduğunu anlaşılmaktadır. Venüs olarak isimlendirilen kadın figürünün sıcak tonlarına, ten rengine karşılık arka kısımda karanlık ve koyu renk tonlarının kullanımı sonucu Venüs figürü eserin odak noktası olmuştur.
Eserde yer alan Venüs figürü idealize edilmiş bir tanrıça figüründen uzak, aşk ve tutku dolu genç bir kadın olarak tasvir edilmiştir. Aşk ve sadakat üzerine kurulmuş alegorik bir eser olarak günümüzde de Uffizi Galerisi’nde ziyaretçileri ile buluşmaktadır. Her iki eseri benzerliklerinin yanı sıra alegorik anlatımları ile farklılıklara sahiptir. Yapıldıkları dönemler ve Uyuyan Venüs eserini Tiziano’nun tamamlaması Urbino Venüsü‘nün öncüsü niteliğindedir. Öncü niteliğindeki bu eser Tiziano’un sanat tarihine Urbino Venüsü’nü yaratmasında önemli rol oynamış ve sanatçısının sanat hayatında kendini geliştirebilmesi için olanak sağlamıştır. Urbino Venüsü ve Uyuyan Venüs isimli eserler gerek sanatçılarının kullandığı teknikler gerekse içerisinde barındırdığı alegorik anlatımlar ile resim sanatının önemli eserleri olmuşlardır. Yapıldığı dönemde de günümüzde de değerlerini koruyarak birçok sanat eserine de ilham kaynağı olarak modern sanatın temellerini oluşturmuşlardır. Ayrıca sanat çevrelerince de birçok izleyici ile buluşup Rönesans döneminin özelliklerini izleyicilere aktarmışlardır.
Kaynakça
AYDIN ÖZEL, K., & İLDEN, S. (2023). RESİM SANATINDA CİNSEL BİR META OLARAK KADIN BEDENİ OLGUSU. LOKUM Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 204-214. Erişim: https://doi.org/10.31566/arts.2.003
Bölücek, Alper Taha, Güncel Sanat Pratiklerinde İmge Olarak Venüs, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Resim Ana Sanat Dalı,2019;3. Erişim: https://acikbilim.yok.gov.tr/
KARA, E. (2019). GIORGIONE, TIZIANO, MANET: ÜÇ SANATÇI, ÜÇ VENÜS. Journal of Arts, 2(1), 37-46. Erişim: https://doi.org/10.31566/arts.2.003
https://www.wga.hu/art/g/giorgion/various/venus.jpg
