“Ben Yarbay Mustafa Kemal,
Ben size taaruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum.”
Cumhuriyetimizin 100. yılını büyük bir bayram havasıyla kutladığımız günlerde, Necati Şahin’in yazdığı ve Mehmet Ada Öztekin‘in yönetmenliğini yaptığı Atatürk 1881-1919 filminin birinci bölümü sinemadaki yerini aldı. Aras Bulut İynemli, Mehmet Günsür, Songül Öden gibi ünlü isimlerin yer aldığı film, uzun zamandır gündemdeki yerini koruyor. Bakalım, şimdiden izleyicilerini ikiye bölen filmin ilk bölümünün detaylarında bizleri neler bekliyor.
Mustafa Kemal, Selanik
“Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini;
Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini”.
Namık Kemal- Vatan Mersiyesi
Film, Conk Bayırında mücadelenin içinden çarpıcı bir sahneyle giriş yapıyor. Devamındaysa, Mustafa Kemal‘in darbe alışının ardından uzaklardan gelen atlı, siyah pelerinli birini görüşü ve “baba” deyişi bizleri Atatürk’ün çocukluk yıllarına ait bir anıya götürüyor. Evlerinin bahçesinin eşkıyalar tarafından yakılması ve alevlerin içinde bir başına kalan babasını görüşü filme derinlik kazandırılmak istenen noktalardan biriydi. Zaman zaman dönülen çocukluk anısı filmin temeline yerleştirilmek istenen bir kavram olmuş ve aynı zamanda baba figürüyle de desteklenmiş. Mustafa Kemal’in kimliğini oluşturan bir etmen olarak gösterilen detaylar ile beraberinde henüz çocukken “Padişahı kim padişah yaptı?” sorusuyla bağlantı kurularak arka plana gizlenen dönemin yönetim şekli olan babadan oğula ilerleyen düzene eleştiri getiriliyor. Sahneler, Mustafa Kemal’in babasını kaybedişinin ardından yaşananlar ve binbaşı oluşu doğrultusunda ilerleyip savaşa adım adım örülen bir senaryo takip ediliyor.
Aras Bulut İynemli Uygun Bir Tercih Miydi?
Filmde Mustafa Kemal Atatürk‘ü Aras Bulut İynemli canlandırıyor. Filmin yapım sürecinden beri oldukça gündemde olan ve eleştiri alan “Atatürk için uygun mu?” konusuna bizler de fikrimizi belirtmek isteriz. Atatürk için en uygun isim Aras Bulut muydu emin değiliz fakat bizce kendisi rolünü başarıyla üstlenip benimsemiş. Aynı zamanda Atatürk’ü sert biri olarak yansıttığı eleştirilerini alan film; bizce kararlı, kendinden emin ve dik duruşlu bir Atatürk figürünü ön plana çıkartmak istemiş. Bunun yanında izleyicilerin hak payının da olabileceği kanısındayız.
Zülfü Livaneli-Veda (2010)
2010 yılında sinemalardaki yerini alan Livaneli imzalı Veda, Atatürk‘ün yaveri ve en yakın arkadaşı Salih Bozok‘un oğluna yazdığı mektuptan yola çıkarak, Mustafa Kemal’in hayattaki son günlerinden çocukluğuna, okuldaki anılarını ve aşk hayatını konu alan etkileyici bir filmdi.
Bizler iki filmi karşılaştırmanın sağlıklı olmayacağı görüşündeyiz. Livaneli‘nin tam on dört sene önce yazıp yönettiği Veda, Atatürk bir askerdi fakat arkasında yaşamış olduğu bir hayatı ve hikayesi vardı niteliğinde duygusal açıdan ele alınmıştı. Necati Şahin‘in yazmış olduğu Atatürk ise Mustafa Kemal’in askeri yönünü ve kararlı duruşunu vurgulayarak, dönemin sistemine bir eleştiri getiriyor. Bu nedenle anlatımda bazı sahnelerin detaylandırılmadan işlenmesini bizler mantığımıza oturtabildik. Buna ek olarak Atatürk’ün Salih Bozok ile olan bağı bizlerin filmde görmek isteyeceği detaylardandı.
Bizler, Atatürk’ün mücadeleleri ve başarılarıyla yaşanmış dolu dolu olan hayatının, senaristin hangi yönünü öne çıkartılmak istediği ve perspektifiyle alakalı olarak beyaz perdeye yansıdığı düşüncesindeyiz.
Döneme Getirilen Eleştiriler
Filmde en çok üzerinde durulan ve bizce dikkat çekmek istenen konu, Osmanlı Devleti‘nin mevcut yönetimi ile Mustafa Kemal‘in yenilikçi ve inkılapçı düşüncesinin arasındaki uçurumların ön planda çıkartılmasıydı. Filmin ilk dakikalarından ve Atatürk’ün çocukluk sahnelerinden itibaren işlenmiş olan, Osmanlı yönetimine karşı olan duruş ve sorgulama film boyunca gözler önüne seriliyor. İlerleyen sahnelerdeyse Mustafa Kemal‘in anarşist olmakla ve Sultan Abdülhamid‘e karşı planlanan suikast girişimi suçlamalarıyla nezarete alınmasıyla aradaki uçurum daha da derinleşiyor. Tüm bunların beraberinde binlerce askerin şehit olduğu Sarıkamış Harekatına ve beraberinde Enver Paşa‘dan da filmde söz edilmiş.
Hürriyet Kavramı
Bizce en vurgulayıcı noktalardan biri de filmde Hürriyet Şairimiz Namık Kemal‘e değinilmesi olmuş. Devletin serbest, objektif yayın organlarına olan karşıtlığı ve beraberinde halkın haberleri kendi almalarını istedikleri şekilde aktaran yönetime tepki, es geçilmeyen konulardan biriydi.
Sultan Abdülhamid’in Kanun-i Esasi‘yi yürürlüğe soktuğu ve yönetimde Osmanlı padişahı dışında bir de meclis kurulacağı maddelerinin yer aldığı kanunun oluşturulması ve devamında fiilen uygulanmaması filmde işlenen konulardan bir diğeri. Abdülhamid’in hürriyeti kendi getirmiş gibi davrandığı söylemlerini dile getirilmesi filmin cesur, çarpıcı yönlerini meydana getiriyor. Hak, hürriyet, bağımsızlık kavramlarının cesurca yansıtılması gurur verici.
Sofya Yılları
Atatürk’ün Sofya’da geçirdiği zamanlar bizce filme renk katan detaylardandı. Özellikle Mustafa Kemal’in düzenlenen bir maskeli baloya yeniçeri kostümüyle katılışı ve devamında Madam Corinne ile olan vals sahnesi bizlerin yüzünde tebessüm oluşturdu. Atatürk’ün Madam Corinne ile görüştüğü sahnelerle kısa da olsa kendisinin özel hayatına değinilmek istenmiş. Bahsetmiş olduğumuz gibi filmin odak noktasında Atatürk’ün askeri yönü olması nedeniyle bu gibi sahnelerin üzerinde durmamış fakat çekilen sahneler de silik kalmış.
Bunun yanında doğup büyüdüğü yer olan Selanik sevgisi, arkadaşıyla katıldığı bir etkinlikte ev sahibi olan kadının piyanoyla Selanik türküsü çalışından oldukça etkilendiği detayıyla gösterilerek işlenmeye çalışılmış fakat bizce duygunun izleyiciye geçtiği bir sahne değildi.
Bu gibi sahnelerle Atatürk’ün karakter özelliklerinin izleyiciye yansıtılması amaçlanmış. Mücadele boyunca beraber yürüdüğü arkadaşlarının Osmanlı’nın mevcut durumunu kurtarmakla yeterli olacağına olan düşüncelerine, Mustafa Kemal’in peki ya yapacağımız inkılaplar ne olacak? deyişi vurgulanarak yenilikçi yönü ön plana çıkartılmış. Ek olarak, film boyunca Aras Bulut İynemli’nin birden fazla dil konuşması da bizce atlanmaması gereken detaylardan.
Selanik türküsü demişken, sizler için hazırlamış olduğumuz derlemeye göz atmanızı öneriyoruz.
Atatürk 2. Bölüm Ne Zaman Vizyona Girecek?
Filmin ilk bölümü İngiliz işgalinin ortasında Atatürk’ün askerlerine yaptığı “Ben size savaşmayı değil, ölmeyi emrediyorum.” konuşmasıyla noktalanıyor. Filmin 2. bölümü 5 Ocak 2024 tarihinde vizyona girecek. Her ne kadar filmin ilk kısmını kendi içinde değerlendirmiş olsak da tamamını izledikten sonra daha sağlıklı bir görüşe sahip olabileceğimizi düşünüyor ve merakla bekliyoruz.
Cumhuriyetimizin 100. yılını bir kere daha kutluyoruz!
Filmin fragmanına buradan ulaşabilirsiniz:
