Aztekler, Mezoamerika uygarlıklarının sonuncusu olarak tarım ve ticarette oldukça başarılı, sanatı ve mimarisiyle de dikkat çeken bir uygarlıktır.
Tarihsel Olarak Aztek Uygarlığı (1345-1521)
1100 civarı Orta Meksika’ya yayılmış olan Aztek uygarlığının temel geçim kaynağı tarımdı. İklimsel olarak sıcak olan bu bölgede su ihtiyacı, göller ve akarsular tarafından sağlanıyordu. Bu nedenle vadi tabanları ve göl kıyıları en önemli tarım alanlarıydı. Aztekler bazı bölgelerde ise teraslı tarlalar yetiştirmiştir. Azteklerin kendine has yazısı da bulunmaktadır. Bu yazı, sesleri temsil eden hem resimlerden hem de sembollerden oluşur.
Şehir devletleri, hâkimiyet ve yerel kaynaklar için mücadele etmeye başladılar. Her devletin soylular konseyine liderlik eden hükümdarları bulunmaktadır. Devletler, zenginliklerini ve nüfuslarını genişletmeye çalıştılar. Meksika’da büyük bir güç merkezi olan Aztekler diğer şehir devletlerine göre daha gelişmiş bir sosyal, politik, dini ve ticari bir sistem kurarak onları da hâkimiyeti altına aldı. Uygarlığın başkenti olarak da Texoco Gölü üzerine kurulmuş olan Tenochtitlan şehrini belirlediler. Yaklaşık 200 bin kişinin yaşadığı bu şehrin merkezinde büyük bir krallık sarayı ile tapınak bulunmaktaydı.
Aztek İmparatorluğu, 1430’dan itibaren genişlemeye devam etti. Tüm yetişkin erkeklerin, savaş sonucu fethedilen yerden kazanılan adamların, Aztek toplumunun Kartal ve Jaguar gibi savaşçılarının da askere alınmasıyla ordu genişledi. Aztek savaşçıları dolgu pamulu zırh giyer, deri kaplı ahta veya kamıştan yapılmış bir kalkan taşır ve keskin bir obsidyen kılıç sopası (macuahuitl) taşır, mızrak veya ok gibi silahlar kullanırlardı. Savaşlarda esir aldıkları kişileri tanrıları adına kurban ederlerdi. Kurbanlarından gelen kalbin ve kanın iyi tanrılara, şeytani tanrılarla savaşmak için gerekli gücü verdiğine inanmışlardır.
Azteklerde imparatorluğun başında Tlatoni denilen krallar bulunurdu. Uygarlığın en parlak ve güçlü dönemi ise Kral Montezuma döneminde yaşanmıştır. Şehrin su ihtiyacını karşılamak için su geçitleri ve kemerler inşa etmişlerdir. Ayrıca ekonomik faaliyetleri büyük oranda tarıma dayalı olan Aztekler, tarım alanlarını da sulamak için gelişmiş sulama sistemleri kurmuşlardır. Kakao, mısır, domates ve fasulye başlıca tarım ürünlerindendi.
Azteklerin Dinî Görüşü
Din ve mitoloji, birçok eski uygarlıkta olduğu gibi Azteklerde de iç içe bir hâldeydi. Oldukça zengin bir mitolojileri vardı. Aztek mitolojisi Mezoamerkian tanrılarının ve özellikle Meksika tanrılarının bir karışımını içeriyordu. Uygarlıklarında tanrılar onlar için önemli bir yere sahipti. Tanrılarından en önemli ikisi, savaş tanrısı Huitzilopochtli ve güneş, yağmur ve bitki tanrısı Tlaloc‘tur. Ayrıca bilginin ve uygarlığın tanrısı olan Quetzalcoatl (diğer Mezoamerikan kültürlerinde de var olan bu tanrı tüylü yılan olarak simgeleştirilmiştir) da diğer önemli bir tanrıdır. Günlük yaşamlarının birçok yönünü kontrol ettiklerine inandıkları tanrılar için büyük piramitler inşa etmişlerdir. Yapılan bu tapınaklar, mimari anlamda ne kadar gelişmiş olduklarını gösteriyor.
Çeşitli dinî törenlerin en önemli özelliklerinden biri insan kurban edilmesiydi. Yaşam, sahip olunan tüm varlıkların en değerlisi olduğu için Aztekler yalnızca yaşamın tanrılara verildiğine inanıyorlardı. Aztek uygarlığı büyüyüp geliştikçe adanan kurbanların sayısı da arttı. Büyük Tenochtitlan Tapınağı’nın açılış töreninde tanrılara 20 bin kurban sunuldu. Rahipler bazen kurbanların karnını kesip kalbini dahi çıkarırmış. Aztekler de bu kurban etiyle beslenirdi çünkü erdemlerinin bu şekilde kendilerine geçeceğine inanıyorlardı. Aztek savaşçıları, bu dinî inançtan dolayı düşmanlarını öldürmektense köleleştirmeyi tercih ettiler. İspanya’ya karşı galip gelmelerinin en önemli nedenlerinden biri de buydu.
Son olarak Aztekler için Güneş önemliydi. 18 ay ve 20 günden oluşan Güneş takvimleri vardı. Birçok dinî ayin, tarım uygulaması gibi faaliyetlerin zamanlaması için gezegenlerin ve yıldızların hareketlerini gözlemlediler.
Azteklerin Çöküşü
Aztekler, 1519’da düşmanı olan ve diğer topluluklarla iş birliği yapan Hernan Cortes adlı İspanyol komutan tarafından saldırıya uğradılar. İki yıl süren istila sonucu medeniyet 1521 yılında yıkıldı.
Günümüzde Meksikalılar, Aztek uygarlığının mirasını sahiplenmiştir. Kendilerini Azteklerin torunları olarak sayıyor ve uygarlığın birçok sembolü bugün Meksika’da hâlâ kullanılıyor. Örneğin Meksika bayrağındaki ağzında yılan olan kartal tasviri, Azteklerin başkenti olan Tenochtitlan şehrinin kuruluşuyla ilgilidir.
Kaynakça
Cartwright, Mark. “Aztek Medeniyeti”. Hakan İlikan tarafından çevrildi. World History Encyclopedia, 26 Şubat 2014, https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-12085/aztek-medeniyeti/. 21 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
“Aztek Uygarlığı ve Aztekler Hakkında Kısa Bilgi”. Tarihibilgi.org, https://tarihibilgi.org/aztek-uygarligi-ve-aztekler-hakkinda-kisa-bilgi/. 21 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
Öne çıkan görsel: arkeofili.com
