Beden algısı, kişinin bedenine karşı olumlu veya olumsuz geliştirdiği tavırdır. Kişinin bedeni üzerindeki düşünceleri yaşamı boyunca değişir ve gelişir. Bu değişimin etkenlerinden bazıları, kişinin yaşı, cinsiyeti, bedenine yüklediği anlam, içinde yetiştiği toplum ve bu toplumun beden imajlarına bakış açısı, akran grupları olarak sıralanabilir. İnsanların beden imgesi hem ruhsal hem de fiziksel sağlığı yüksek ölçüde etkiler. Bu yazıda beden pozitiftik (body positivity) ve beden tarafsızlık (body neutrality) kavramlarına yakından baktık.
İdeallerin Dışında: Beden Pozitiflik
Beden Pozitiflik ya da sıkça duyduğumuz adıyla Beden Olumlama Hareketi, tüketim kültürünün ideal beden algısına karşı çıkan, her bedenin temsili ve kabulü bağlamında ortaya çıkmış bir harekettir. Beden Olumlama Hareketi, tüketim kültürünün beden stratejilerine karşı bir duruş sergilemektedir. Bu hareket, sadece tek bir beden tipinin sağlıklı ve çekici olduğuna dair düşünceye karşı çıkar ve tüm bedenleri görünür kılmayı amaçlar. Beden pozitiftik, bedenin görüntüsünden çok sağlıklı olmasına dayanan bir harekettir.
1996 yılında Connie Sobczak ve Elizabeth Scott isimli kadın aktivistler tarafından geliştirin beden pozitiflik kavramı, o yıllarda HIV virüsü taşıyan bedenleri desteklemek amacıyla ortaya atılmıştır. Bu kavram yıllar içinde gelişerek “kişinin içinde bulunduğu bedeni sevmesi ve barışık olması” anlamına kavuşmuştur. Sobczak, insanların bedenlerinden daha önemli şeylere değer verdikleri bir dünya yaratmak için bu hareketi başlattıklarını belirtirken; Scott ise insanların bedenlerine olan nefreti bırakmalarını sağlamak ve yaşama amacını daha değerli kılmak istediklerini ifade etmiştir.
İdeal beden kavramı medya tarafından ön plana çıkarılıp tüm kanallar aracılığıyla bilinçaltımıza yerleştirilmiştir. Özellikle geleneksel medyada genç, beyaz, zayıf ve dişil kadınlar ya da erkeksi erkeklerin bedenleri gösterilmektedir. Medya tarafından bu bedenler “ideal” olarak tanımlanmakta, bunlar dışında kalanlar ise değersizleştirilmektedir. Medyanın arka plana ittiği, görünür olmayan bedenlerin seslerini duyurması için This Is Beauty kampanyası düzenlenmiştir. Bu kampanyada kullanıcılardan gelen video, fotoğraf gibi materyaller internet sitesinde paylaşılarak evrensel güzellik anlayışının yalnızca dergilerde ve televizyonlardaki gibi olmadığını yansıtır.
Beden Olumlama Hareketinin Gelişimi
Beden Olumlama Hareketi‘nin Türkiye‘de hayatımıza yeni medya uygulamarıyla giriş yapmıştır. 2017 yılında feminist aktivist Aybala Arslantürk tarafından yeni medya üzerinden başlatılan süreç blogger Berrak Tuna, gazeteci Sinem Dönmez ve İrem Koçak tarafından desteklenmiştir. Connie Sobzcak ve Elizabeth Scott‘un geliştirdiği The Be Body Positive Model, Arslantürk tarafından ülkemizde yaygınlaşması için kullanılmıştır. Aybala Arslantürk’ün kurucusu olduğu “Beden Olumlama Hareketi” adlı site beden tarafsızlığıyla da ilgili içeriklere sahiptir.
Beden Olumlama Hareketi‘nin hem yurtdışında hem ülkemizde gelişimine bakıldığında yeni medya etkisi yadsınamaz bir yerdedir. Yeni medyanın kullanıcı ve etkileşim odaklı yapısı her bir bireyin içerik üretmesine, herkesin görünür olmasına olanak sağlamıştır. Bu durum, ana akım medya tarafından pompalanan ideal beden görüntüsüne karşı direniş pratiği geliştirmiştir.
Bedenimize Objektif Bir Bakış: Beden Tarafsızlık
Beden Tarafsızlık ya da bilinen diğer adıyla Beden Nötrlüğü içinde bulunduğumuz bedeni her yönüyle kabul etmemizi hedefleyen bir akımdır. Bedenin görüntüsüne odaklanmaktan ziyade hislere odaklanmayı tercih eder. Diyet kültürüne göre değil bedenin ihtiyaçlarına yönelik beslenmeye, bedenin verdiği mesajlara odaklanmaktır. Bu akım, bedenin görüntüsünün bireyin değerini belirleme mitine adeta meydan okur ve bedenle ilgili konuşmalardan uzaklaşmak için zemin hazırlar.
Beden nötrlüğü, kilo etiketlemesini azaltmayı hedefler ve Şişman Hakları Hareketi‘ni (Fat Acceptance Movement) destekler. Şişman Hakları Hareketi, şişman kelimesini ayrımcılık olmaktan çıkarmak için çabalar. Bu her iki hareket insanların şişmanlığı iyi veya kötü olarak etiketlemesini değil tarafsız görmesini ister.
Yapılan araştırmalar beden tarafsızlığına/nötrlüğe neden ihtiyaç duyduğumuzu kanıtlar niteliktedir. Amerika’da kızların %53’ü 13 yaş itibariyle, %78’i ise 17 yaş itibariyle bedenlerin memnun değil. 12-18 yaşındaki her 100 kız çocuğundan biri anoreksiyaya sahip. Türkiye’de ise yeme bozukluğunun görülme oranı ergenlerde %3 oranındayken ergen kızlarda bu oran %4.03 civarlarında. Bulimia Nervosa ise %18-20 arasında değişmektedir.
Beden Tarafsızlık ve Beden Pozitiflik Farkı
Her ne kadar iki terim aynı gibi görünse de temelinde çok büyük farklılıklar vardır. Beden olumlama hareketi insanlara bedenlerini sevmelerini ve her bedenin güzel olduğunu söyler. Beden tarafsızlıkta bedenlerin güzel olmaya ihtiyacı yoktur, farklı tüm bedenleri kapsar ve görünüşleri konusunda çekinen, hayal kırıklığına uğramış tüm bireyleri içine alır. Beden pozitiflik uzun vadede beyaz olmayan kadınları, trans bireyleri, engelli bireyleri, geleneksel olarak çekici kabul edilmeyen büyük beden kadınları temsil etmez ve toplumun güzellik kurallarını genişletmeyi amaçlar. Beden nötrlük ise insanlara dayatılan her türlü etiketi reddeder.
Birçok marka kendi ürünlerini satmak, ideal beden kavramını savunmadıklarını göstermek amacıyla beden olumlama hareketini devralmıştır. Beden tarafsızlığı ise bedene odaklanmak yerine daha çok hislere ve düşüncelere odaklanır. Güzellik standartlarını -beden pozitifliğin savunduğu güzellik anlayışını bile- reddedip bunları görmezden gelmeye çalışır. “Bedenini sev.”, “Herkes güzeldir.” söylemlerinden ziyade bunun nasıl yapılması gerektiğine odaklanır. Bu iki kavram farklı perspektiflerden toplumun bedenler üzerindeki bakış açısını ele alır. Ancak, bu kavramlar arasındaki farklılıklar ve vurgular, herkesin kendi beden ilişkisini sağlıklı bir şekilde yönetebilmesi için çeşitlilik sağlar. Bu kavramlar, bireylerin bedenleriyle olan ilişkilerini bazen daha anlayışlı, bazen daha kabul edici ve saygılı hale getirmeye yardımcı olur.
Kaynakça
Erdem, Beste Nigâr. İdeal’in Sınırında Bir Mücadele: Beden Olumlama Hareketi Üzerine Bir Alımlama Analizi. Erciyes İletişim Dergisi, 2019: 1483-1506. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
Beden Olumlama ve Beden Nötrlüğü. Gönüllü Psikolog. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024,
Hom, Natalie. Body Neutrality. University of Washington Tacoma Digital Commons, 2021. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
Kapak görseli: lovetoknow.com
