Frank Herbert’in 1965 tarihli bilim kurgu klasiği Dune, vizyoner yönetmen Denis Villeneuve tarafından iki film halinde sinemaya aktarıldı. 2021 yapımı Dune: Part One ve 2024 yapımı Dune: Part Two, daha önceki uyarlama girişimlerinin aksine hem kitabın hayranları hem de hikâyeye ilk kez dahil olan seyirciler tarafından beğeniyle karşılandı.
Villeneuve, Frank Herbert’in yazdığı ikinci kitap olan Dune Mesihi ile kendi film üçlemesini sonlandıracak. Paul Atreides‘in (Timotée Chalamet) hikâyesini noktalayacak olan film merakla bekleniyor ama proje henüz senaryo aşamasında, dolayısıyla filme kavuşmak için önümüzde en az birkaç yıl var. Ancak Dune hayranlarını sevindirecek yeni bir yapım yolda: HBO‘nun yeni spin-off dizisi Dune: Prophecy Kasım ayında yayın hayatına başlıyor.
Villeneuve’ün Dune filmleriyle aynı evrende geçen dizi, filmlerdeki olaylardan binlerce yıl öncesini, Bene Gesserit’in doğuşunu anlatacak. Bene Gesserit, Herbert’in bilim kurgu destanındaki en etkili güçlerden biri olarak kendi hikâyesinin anlatılmasını kesinlikle hak ediyor. Peki ama Bene Gesseritler kimdir? Neden bu kadar önemliler? Amaçları ne?
Diziden önce bu oluşumu tanımak ya da hafıza tazelemek isteyenler için, bu yazımızda Bene Gesserit’in tarihini, nihai amacını ve güçlerini anlatıyoruz. Eğer kitapları okumadıysanız, sadece filmleri izlediyseniz de merak etmeyin, her şey son derece basit ve anlaşılır!
Bene Gesseritler Kimdir?
İlk Dune kitabı, günümüzden binlerce yıl ileride, uzayın derinliklerindeki farklı gezegenlerde yaşayan soylu aileler arasındaki siyasi rekabetler, gezegenlerdeki ekolojik hayatta kalma mücadeleleri, güç arayışı ve gücün yozlaşması, dini inançların doğuşu ve radikalleşmesi gibi pek çok derin konuya değinen bir bilim kurgu destanını başlattı. Siyasi entrikaların yoğun olarak işlendiği bu hikâyede Bene Gesserit kısaca, kendi siyasi ajandaları için hareket eden, bazı metafizik güçlere sahip bir tür gizemli Rahibeler Birliği olarak özetlenebilir.
Bene Gesseritler, dini bir tarikat olduklarını reddetseler de eylemlerini ayinsel bir gizemcilik perdesi altında gizlerler ve eğitimleri, sembolizmleri, teşkilatlanmaları, içsel öğretim yöntemleri neredeyse tamamen dinseldir. Anaerkil bir oluşum olan Bene Gesserit’in başında bir Baş Rahibe (Rahibe Ana) bulunur. Küçük yaşlardan itibaren Bene Gesserit eğitiminden geçen rahibeler, cariyelikten muhafızlığa ve istihbarat toplamaya kadar farklı roller üstlenirler.
Rahibe Ana, kendisini daha yüksek bir farkındalık seviyesine ulaştırmış bir Bene Gesserit gözetmenidir. Kitapta da filmde de Bene Gesserit ile ilk tanışmamız, Paul Atreides’i İnsanlık Testi’ne tabi tutan Rahibe Ana Gaius Helen Mohiam (Charlotte Rampling) aracılığıyla oluyor.
Tüm Bene Gesserit üyeleri, eğitimlerinin bir noktasında, kendilerini kontrol edebildiklerinden emin olmak için İnsanlık Testi’ni geçmek zorundadır. Bu test, son derece acı veren bir deneyimi ve ucu zehirli özel bir iğne olan gomcebbârı içerir. Paul’ün elini “acı dolu” bir kutuya soktuğu sahne ikonik bir anı temsil ediyor ve bizi Bene Gesserit rahibelerinin nihai amacına götürüyor. Sahi, bu tarikat sadece kadınlardan oluşuyorsa neden Paul’e test uygulandı?
Bene Gesserit’in Amacı Nedir?
“…[P]eşinde oldukları kişi, daha yüksek boyutları kavrayabilecek ve kullanabilecek zihinsel güçlere sahip olan bir insandı. Döllenme programlarıyla bir süper mentat, Lonca yön bulucularının geleceği görme yetilerinden bazılarına sahip olan bir insan bilgisayar yaratmayı umuyorlardı.” (Herbert 612)
Bene Gesserit’in esas amacı, “Kuisatz Haderah” diye isimlendirdikleri bir kişiyi, erkek bir Bene Gesserit’i yaratmaktır. Yüzyıllar boyunca özenle planlanmış birliktelikler aracılığıyla, genetik yoldan yaratmaya çalışılan bu kişinin, mesih benzeri bir figür gibi davranarak insanlığı doğru yöne yönlendireceğine inanılır.
Güçlü Bene Gesseritler, sahip oldukları özel yetenekler ve farkındalıklarını arttıran çeşitli maddeler sayesinde geçmiş atalarının anılarına, “öteki hafıza”ya erişebilirler. Ancak rahibeler için sadece kadın atalarının geçmişine bakmak mümkündür. Kuisatz Haderah’ın ise hem dişil hem de eril geçmişlere bakabileceğine inanılır. Böylece binlerce yıllık bilgi birikimi ve deneyim Bene Gesserit’in elinde olacaktır.
Dune evreninde Bene Gesserit, bu seçilmiş kişiyi ortaya çıkarabilmek için yüzyıllar boyunca seçici döllenme programını uyguladı. Bir Bene Gesserit olan Leydi Jessica’ya (Rebecca Ferguson), Dük Leto Atreides (Oscar Isaac) olan evliliğinden bir kız çocuğu doğurması emredilmişti. Bu kız, Baron Vladimir Harkonnen’in (Stellan Skarsgård) yeğeni ve veliahdı Feyd-Rautha (Austin Butler) ile evlendirilecekti ve bu birleşmeden de Kuisatz Haderah doğacaktı. Fakat Leydi Jessica, emre karşı geldi. Âşık olduğu Dük Leto’yu mutlu etmek için ona bir erkek evlat vermeyi seçti ve Paul Atreides doğdu. Bu durum Bene Gesserit planlarını bozdu ama Leydi Jessica, oğlunu Bene Gesserit eğitimleriyle yetiştirmeye devam etti. Paul büyüdükçe Kuisatz Haderah’ın sahip olacağı düşünülen bazı özellikler göstermeye başladı. Onun doğuşu Bene Gesserit planları için bir engeldi ama tarikat, onun bu kaderi gerçekleştirmesinin yolunu hazırladı.
Missionaria Protectiva
“Paul kendisine korkunç bir amacın aşılanmış olduğunu hissediyor, ama bu korkunç amacın ne olduğunu henüz bilmiyordu.” (Herbert 20)
Dini bir yapılanmaları ve ritüel uygulamaları olsa da Bene Gesseritler siyasi hedefler ve toplum mühendisliği söz konusu olduğunda son derece stratejiktir. Tarikatın Missionaria Protectiva adlı kolu, ilkel dünyalara batıl inanç tohumları, mitler ve kehanetler ekerek o bölgelerin Bene Gesserit tarafından sömürülmesini sağlamakla görevlidir. Bene Gesseritler, yaratılan mitleri ve kehanetleri bildiklerinden, ihtiyaç duyduklarında dini ideolojiyi manipüle edebilir, gerekli durumlarda kontrolü ele alabilmek için kehanetin bir kısmını gerçekleştirebilirler.
Arrakis gezegeninin yerli halkı olan Fremenler arasındaki “Lisanü’l Gayb” kehaneti de Missionaria Protectiva’nın bir çalışmasıydı. Yerleştirilen inanç sistemi, Fremenler tarafından benimsenmiş ve Arrakis’i tamamen ele geçirmişti. Fremenler için bir mesih olan “Lisanü’l Gayb” (Dış Dünyadan Gelen Ses), dış dünyadan geleceğine inanılan bir peygamberdi. Fremen efsanelerinde, peygamberin “bir Bene Gesserit cadısından doğacağı” da açık biçimde ifade edilmekteydi. Yani Paul Atreides, Arrakis gezegene ayak basmadan yüzlerce yıl önce yapılan çalışmalar neticesinde, Fremenler genç Paul’u bir mesih olarak karşılamaya hazırdı.
Bene Gesseritler Hangi Güçlere Sahiptir?
Peki Bene Gesseritler hangi güçlere sahiptir? Çok küçük yaşlardan itibaren eğitime alınan Bene Gesserit rahibelerinin çok sayıda benzersiz becerisi vardır. Örneğin Ses denilen bir gücü, yani sadece seçilmiş ses tonlarının karanlık ayrıntılarını kullanarak diğer kişilerin emirlerine itaat etmesini sağlayabilirler, onu kontrol edebilirler. Karşılarındaki kişinin gerçekleri söyleyip söylemediğini anlayabilirler. Tüm Bene Gesseritlerin olmasa da Rahibe Anaların dişil atalarının hafızasına erişme yeteneği vardır ve ölmeden önce bu anıları seçtikleri bir kişiye aktarabilirler.
Bene Gesseritler sadece zihinsel değil, bedensel olarak da kapsamlı bir eğitimden geçerler. Tüm kasları hatta iç organları üzerinde bile kontrole sahip olabilirler. Yetenekli rahibeler nefes alışverişlerinden kalp atışlarına kadar her şeyi kontrol edebilirler. Zehirli maddeleri zararsız hale getirmek üzere metabolizmalarına hükmedebilirler.
Bene Gesserit Yöntemi denilen yöntemleri sayesinde en ufak ayrıntıları bile fark etmek üzerine uzmanlaşmışlardır. Algıları, kişinin duygularındaki ve beden dilindeki en ufak değişimleri bile fark edecek kadar yüksektir. Bedenleri ve zihinleri üzerindeki muazzam kontrolleri sayesinde dövüş konusunda son derece yeteneklidirler ve silaha ihtiyaç bile duymazlar.
Bene Gesseritlerin beden üzerindeki kontrol yeteneği, doğacak çocuklarının cinsiyetini belirleme noktasına kadar varabilir. Nesiller boyunca üreme programlarını bu sayede uygulayabildiler ve Leydi Jessica’nın bir erkek çocuk doğurabilmesini de bu yetenek sağladı.
“Dune: Prophecy” Dizisi Ne Anlatacak?
Dune serisi, Bene Gesserit programının meyvesini vermeye hazır olduğu, Kuisatz Haderah’ın beklendiği bir noktadan başlayarak ilerliyor. Frank Herbert’in oğlu Brian Herbert ve Kevin J. Anderson tarafından kaleme alınan Sisterhood of Dune (2012) romanından esinlenen Dune: Prophecy dizisi ise izleyicileri 10.000 yıl öncesine, tarikatın kökenlerine götürecek. Peki Dune: Prophecy dizisi ne anlatacak? Resmi özetine göre dizi “İnsanlığın geleceğini tehdit eden güçlerle savaşan ve Bene Gesserit olarak bilinen efsanevi mezhebi kuran Harkonnen Kız Kardeşleri takip ediyor.”
Bene Gesserit, insanların bilgisayarlara, düşünen makinelere ve robotlara karşı başlattığı Butleryan Cihadı’nın ardından ortaya çıkar. Bu savaşın ardından “insan aklına benzer makineler” yapmak yasaklanır ve insanlar, kendi akıllarını bilgisayar gibi geliştirmek zorunda kalırlar. Dune evreninde bu insan-bilgisayarlara mentat denir. İşte Bene Gesserit başlangıçta, Butleryan Cihadı’ndan sonra insan zihnini eğitmek için kurulan kadim okullardan biridir; diğerlerinin aksine matematik değil siyaset bilimi üstüne yoğunlaşır.
Frank Herbert’in orijinal romanında Bene Gesserit’in kökenlerine, yukarıdaki bilgilerden daha fazla değinilmez. Sisterhood of Dune romanı ise daha fazla ayrıntı sunar: Butleryan Cihadı’nda insanlar, telekinetik güçlere sahip büyücülerin yardımını alırlar. Bu kadın büyücülerin güçleri, doğdukları Rossak gezegeninin zehirli atmosferinden kaynaklanmaktadır. Savaştan sonra bir araya gelen büyücüler Rahibeler Birliği’ni (Sisterhood) kurarlar. Birliğin ilk üyesi ve lideri ise bir büyücü değil, Raquella Berto-Anirul adında bir doktordur ve Bene Gesserit’le özdeşleşen ritüel, yetenek ve eylemlerin uygulamasını başlatır.
Raquella Berto-Anirul’un gözde öğrencisi, Bene Gesserit’in ikinci Baş Rahibesi Valya Harkonnen, Dune: Prophecy dizisinin ana kahramanı olarak karşımıza çıkacak. Valya, Bene Gesserit’in adını koyar, yöntemlerini geliştirir ve misyonunu şekillendirir. Yani Bene Gesserit, tam anlamıyla onun ellerinden doğar. Dizi, işte bu doğuşun hikâyesini anlatacak.
Dizinin, romanda anlatılanlara ne kadar sadık kalacağı bilinmese de hikâyede değişiklikler olması bekleniyor. Denis Villeneuve ve senarist Jon Spaihts, bu projeye dahil değiller, ancak projenin yürütücü yapımcısı Jordan Goldberg, dizinin filmlerle aynı evrende geçtiğini ve estetik anlayış olarak da filmlerin takip edildiğini belirtiyor. Diziyi, filmlerle aynı evrende konumlandırmak, filmlerle ortaya çıkan hayran kitlesini ekran başına çekmek, onları hikâyeye dahil etmek için anlaşılabilir bir strateji.
Dune: Prophecy aslında “Dune: Sisterhood” adıyla çekimlere başladı ama bir süre sonra oyuncu kadrosunun ve yaratıcı isimlerin de değiştiği büyük bir revizyondan geçti. Dizinin adının değişmesi ve içeriğini tam olarak bilemediğimiz senaryo değişiklikleri de bu stratejinin bir parçası olabilir. Çünkü “Prophecy” (kehanet) başlığı; Bene Gesseritlerin hâlihazırda bilinen eylemlerini, Kuisatz Harderah’ı, Paul Atreides’i akıllara getirerek seyircilere tutunacak bir dal uzatıyor. Aksi takdirde, on binlerce yıl önceki bu hikâyeye dahil olmak biraz daha zor olabilirdi.
Oyuncu Kadrosunda ve Yaratıcı Ekipte Kimler Var?
Dune: Prophecy‘de Valya Harkonnen karakterini, iki kez Oscar adayı olan deneyimli oyuncu Emily Watson canlandırıyor. Kardeşi Tula Harkonnen’e ise Olivia Williams hayat verecek. Dönemin İmparator’u olan Javicco Corrino’yu Mark Strong, onun kızı Prenses Ynez’i ise Sarah-Sofie Boussnina canlandıracak. Oyuncu kadrosunda ayrıca Travis Fimmel, Jodhi May, Josh Heuston, Chloe Lea, Jade Anouka, Faoileann Cunningham, Edward Davis, Aoife Hinds, Chris Mason, Shalom Brune-Franklin, Camilla Beeput, Jihae, Tabu, Charithra Chandran, Jessica Barden, Emma Canning ve Yerin Ha yer alıyor.
Dizinin yapımcılığını Max ve Legendary Television ortaklaşa üstlenirken, Alison Schapker dizi sorumlusu ve yönetici yapımcı olarak, Diane Ademu-John baş yapımcı olarak görev yapıyor. Anna Foerster, birçok bölümün yönetici yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlendi. Brian Herbert dizinin yürütücü yapımcıları arasında yer alıyor, Kevin J. Anderson ise ortak yapımcı olarak görev yapıyor.
Peki Dune: Prophecy ne zaman yayınlanacak? 17 Kasım Pazar akşamı HBO’da yayın hayatına başlayacak olan Dune: Prophecy, ülkemizde BluTV’de yayınlanacak. Bölümler 18 Kasım’dan itibaren haftalık olarak gelecek.
Kaynakça:
Öne Çıkan Görsel: themoviedb.org
Herbert, Frank. Dune. İstanbul: Kabalcı, 2008
McCoy, Joshua Christian. “Dune: The Sisterhood, Explained” Gamerant. Web. 24.10.2024
Moreau, Jordan. “‘Dune: Prophecy’ Sets November Premiere Date, Unveils Sandworms and Return to Arrakis in New Trailer” Variety. Web. 24.10.2024
Travis, Ben. “Dune: Prophecy Is ‘In The Same Universe’ As Denis Villeneuve’s Movies: ‘He Set The Tone’” Empire Online. Web. 24.10.2024
