Türkiye’de opera, 19. yüzyılda Batı müziğinin popülerleşmesiyle başlamıştır. O günden bugüne birçok sanatçı operaya gönül vermiştir. Türk operası, gelişimini sürdürürken aynı zamanda dünya sahnelerine de önemli sanatçılar kazandırmaktadır. Bu yazıda, geçmişten günümüze kadar uzanan ünlü opera sanatçılarımızı inceleyeceğiz.
1. Semiha Berksoy
Türkiye’nin ilk kadın opera sanatçısı olarak bilinen Semiha Berksoy (1910 – 15 Ağustos 2004) çok yönlü bir sanatçıdır, hem sahne hem de görsel sanatlarda iz bırakan öncülerden biridir.
İstanbul Konservatuvarı’nda müzik eğitimi almasının yanında Güzel Sanatlar Akademisi Namık İsmail Atölyesi’nde resim ve tiyatro eğitimi gördü. Daha sonra devlet bursu ile Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümü’ne kabul edildi ve bölümünü birincilikle tamamladı.
Sahne hayatına 1934 yılında adım atan Berksoy, 1939 yılında Richard Strauss’un Ariadne auf Naxos operasında Ariadne rolüyle sahne alarak Avrupa’da başrol oynayan ilk Türk opera sanatçısı oldu. Türkiye’ye döndükten sonra Carl Ebert rejisinde Tosca ve Madame Butterfly operalarında başroller üstlendi. Operet türünde de yer aldı; özellikle Deli Dolu ve Lüküs Hayat’ta sahneye çıktı.
Semiha Berksoy, sahnedeki performanslarında dramatik derinlik ve güçlü bir vokal tekniği ile tanınmıştır. Aynı zamanda resim ve performans sanatlarında da üretken bir sanatçımızdır. 1999 yılında, 89 yaşındayken New York’taki Lincoln Center’da Robert Wilson’ın The Days Before: Death, Destruction and Detroit III adlı yapıtında sahneye çıktı. Ayrıca 1998 yılında “Devlet Sanatçısı” unvanıyla onurlandırıldı. 15 Ağustos 2004 yılında, 94 yaşında hayata gözlerini yuman Semiha Berksoy, Türkiye’nin sanat ve opera alanında en başta gelen kahramanlarındandır.
2. Leyla Gencer
Leyla Gencer (1928-2008) Türk opera tarihinin en önemli sopranolarından biridir. “La Diva Turca” (Türk Divası) olarak anılan Leyla Gencer, özellikle İtalyan operalarında sergilediği performanslarıyla dünya çapında ün kazanmıştır.
1928’de İstanbul’da doğan Gencer, Ankara Devlet Konservatuvarı’nda eğitim almış, aynı zamanda ilk büyük sahne deneyimini de burada yaşamıştır. 1950’lerde İtalya’ya giderek kariyerine burada devam etmiş; La Scala Operası, San Francisco Operası, Viyana Devlet Operası gibi önemli sahnelerde rol almıştır. La Scala operasında Gaetano Donizetti ve Giuseppe Verdi performanslarıyla büyük ses getirmiştir. La Scala’nın en önemli primadonnalarından biri olmuştur.
Dünya operasında hatırı sayılır bir yer edinen Leyla Gencer, zorlu ve dramatik rollerin ustası olarak tanınmıştır. Bel Canto yani “güzel şarkı söyleme” anlamına gelen repertuarın yeniden keşfedilmesine ve bu tekniğin gelişmesine katkı sağlamıştır. Ölümünden sonra, adına düzenlenen Leyla Gencer Şan Yarışması, genç opera sanatçılarını desteklemeye devam etmektedir.
3. Bülent Bezdüz
Ankara’da doğan Bülent Bezdüz, sekiz çocuklu bir ailenin son ferdiydi. Müzik eğitimine Hamoy Halk Müziği Derneği korosunda başladı; bağlama çalıp türkü söyledi. Gazi Üniversitesi Müzik Öğretmenliği Bölümüne giren Bezdüz, aynı dönemde Kültür Bakanlığı Devlet Çoksesli Korosu’na seçilerek profesyonel sanat hayatına adım atmıştır. 1992 yılında kurulan Mersin Devlet Opera ve Balesi’nin sınavını kazanarak opera sanatçısı oldu.
Opera yolculuğu, tenor Bülent Gökalp ve hocası Roman Werlinski ile tanışmasıyla gelişmiştir. İlk başrolünü Çardaş Prensesi Opereti’nde “Edvin” rolüyle üstlendi. Ardından Verdi’nin “La Traviata” operasında “Alfredo” rolüyle sahne aldı. 1997’de, Mozart’ın “Lucio Silla” eserinde başrol oynayarak İngiliz Kraliyet Operası Covent Garden’da sahneye çıkan ilk Türk olmuştur.
Grammy Ödülü kazanan ilk Türk opera sanatçısı olan Bezdüz, Türkiye için çok önemli bir değerdir. Bülent Bezdüz’ün ödülleri 2002 yılında aldığı Les Troyens, En İyi Klasik Müzik Kaydı – En İyi Opera Kaydı, 2006 yılında aldığı Falstaff, En İyi Opera Kaydı ve 2009 yılında aldığı Rossini’nin “Ermione” operası kaydıyla Gramophone Ödülü’dür. 2015 Çanakkale Savaşı’nın 100. yılı anısına Avustralya’daki Beethoven 9. Senfoni konserine Türkiye’yi temsilen davet edilen Bezdüz, bugüne dek 70’ten fazla opera salonunda sahne almıştır. Bülent Bezdüz, tüm katkılarıyla operanın baş kahramanlarından biri olmuştur.
4. Hakan Aysev
Hakan Aysev, 1968 yılında Ankara’da doğmuş ve 1981-1988 yılları arasında Ankara Devlet Konservatuvarı’nda eğitim almıştır. 1987 yılında 6. Belvedere Şan Yarışması’nda “En İyi Genç Şarkıcı” ödülünü kazanmış ve kariyerine sağlam bir başlangıç yapmıştır. Mezuniyetinin ardından Viyana’ya giderek eğitimine devam etmiş ve “Cosi fan tutte” operasındaki Ferrando rolüyle Avrupa turnesine çıkmıştır.
1989’da Salzburg Festivali kapsamında Haydn ve Offenbach operalarında başroller üstlendi. Aynı yıl Viyana Devlet Operası’na kabul edildi. Bu gelişme onun opera yolculuğu için sağlam bir adım olmuştur. Ayrıca bu süreçte Luciano Pavarotti’nin öğrencisi olarak çalıştı ve “Türk Pavarotti” lakabıyla tanındı. 1991’den sonra Koblenz, Darmstadt, Düsseldorf, Texas, Basel, Bern ve Heidelberg gibi önemli opera evlerinde sahne aldı. 1997’de Verdi’nin Requiem eserini kaydederken, ertesi yıl ikinci CD çalışmasını Frankfurt’ta gerçekleştirdi.
1998’de Türkiye’ye dönerek operayı daha geniş kitlelere ulaştırma hedefiyle farklı türlerle bir araya getiren projelere odaklandı. Nilüfer ve Bulutsuzluk Özlemi ile gerçekleştirdiği konserlerle opera ile pop ve rock müziği harmanladı. 2000-2002 yılları arasında İzmir Devlet Opera ve Balesi’nin müdürlüğünü ve genel sanat yönetmenliğini üstlendi. Buenos Aires’teki Teatro Colón ve Barcelona Senfoni Orkestrası gibi önemli kurumlarla çalışmalar yaptı. 2008-2012 yılları arasında da Haliç Üniversitesi’nde ders veren Hakan Aysev, halen İstanbul Devlet Opera ve Balesi sanatçısıdır ve Türkiye’nin en önemli değerlerindendir.
5. Burcu Uyar
15 Şubat 1978 yılında Sivas’ta doğan Türk soprano Burcu Uyar, Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Şan ve Opera bölümlerinden mezun oldu. İlk profesyonel sahne deneyimi, 2000 yılında İzmir’de “Hoffmann’ın Masalları” operasında Olympia rolüyle sahneye çıkmasıdır. 2002 yılında Milano’daki Aslico Yarışması’nı kazandı; ödül olarak İtalya’nın Brescia, Cremona, Como ve Pavia operalarında sahne aldı. 2004 yılında Fransa’daki prestijli CNiPAL opera stüdyosuna kabul edildi.
Berlin, Hamburg, Leipzig, Karlsruhe, Mannheim, Kiel, Stuttgart, Düsseldorf, Salzbourg, Milan, Roma, Bari, Floransa, Bologna, Padoue, Nantes, Tours, Marseille, Toulon, Atina, Tel Aviv, Gand, Liège, Londra, Kopenhag gibi şehirlerde sahne aldı. Violetta (La Traviata), Lucia (Lucia di Lammermoor), Gilda (Rigoletto), Mimi (La Bohème), Olympia (Hoffmann’ın Masalları), Gece Kraliçesi (Sihirli Flüt), Juliette, Manon, Donna Anna, Rusalka, Constance (Dialogue des Carmelites) gibi pek çok başrolde yer aldı.
Burcu Uyar’ın önemli ödülleri 2006 yılında aldığı 4. Leyla Gencer Şan Yarışması’nda üçüncülük, ALDECA ve DEBUT yarışmalarında birincilik, 2011 yılında Donizetti Klasik Müzik Ödülleri – Yılın Kadın Opera Yorumcusu ve 2014 Semiha Berksoy Anı Ödülü‘dür. Burcu Uyar başarılarının yanında opera ve sanatla derin bir bağ kurmuş, sanatın gücüyle önyargıların yıkılabileceğine inandığını söylemiştir. Sesiyle birlikte sahnede duygu ve anlam yaratmayı önemsemiştir. Ayrıca yurt dışında Türkiye’yi temsil etmeyi bir misyon olarak görmüştür. Burcu Uyar hem önemli başarılarıyla hem de bu işe gönül vermiş bir sanatçı olarak Türkiye’nin en önemli değerlerinden biri olmaya devam ediyor.
Semiha Berksoy’un öncülüğüyle cumhuriyetin ilk yıllarında açılan bu yol, Leyla Gencer’in dünyayı büyüleyen sesiyle genişledi, Bülent Bezdüz’ün başarılarıyla uluslararası ödüllerle taçlandı, Hakan Aysev’in popüler müzikle kurduğu köprüyle sınırları aştı ve Burcu Uyar’ın tutkusu sayesinde yeni kuşaklara ilham oldu. Opera her dönemde, her yaştan kişiye hitap etti ve Türkiye’nin en önemli değerlerinden biri oldu. Sanat ve müzikle dolu bir yaşam dileğiyle…
Kaynakça:
- Öne çıkarılan görsel: Youtube, Gazete Sanat, Daily Sabah, Atatürk Ansiklopedisi, Wikipedia Not: Kolaj Bana Aittir.
- “Önyargıları Sesimle Yok Ediyorum”. Radyo7. Web. 06.04.2025
- “Hakan Aysev”. Kral Müzik. Web. 06.04.2025
- “Opera Sanatçısı Bülent Bezdüz”. Gazete Sanat. Web. 05.04.2025
- “Semiha Berksoy”. Semiha Berksoy Opera Vakfı. Web. 04.04.2025
- “Leyla Gencer”. İKSV. Web. 04.04.2025
- “Leyla Gencer”. Anadolu Ajansı. Web 04.04.2025
