Elinde Kalem İle Doğan Yazar: Cemil Meriç-Mağaradakiler / 25 Alıntı

Zamanın üstünde ve ötesinde düşünen mütefekkir Cemil Meriç, 33 yıl önce bugün aramızdan ayrıldı. Hep bildiğimiz kavramların aslında ne olduğunu sorgulatan ve bildiklerimiz üzerinden bile yeni ufuklar açan yazarın Mağaradakiler adlı kitabından 25 alıntı hazırladık:

1. “Zilletten kurtulmanın yolu haysiyetimizi ispattır. Haysiyet, şuur ve fedakârlık demek. Şuur hiç bir kiliseye bağlanmamak, her vesayeti reddetmek, kapılarını her ışığa açmak demektir. Fedakârlık ise inandığı değerler uğruna her çileyi göze almak, hattâ ölümü bile. Saygıya lâyık insan kendi kafası ile düşünen ve düşüncesini haykırmaktan çekinmeyendir.” (s. 16)
2. “İrfan kendini tanımakla başlar. Kendini tanımak önyargıların köleliğinden kurtulmaktır, önyargıların ve yalanların.” (s. 17)
3. “Düşünmek savaşmaktır.
   Bir nesil uğruna,
   bir millet uğruna,
   bir medeniyet uğruna savaşmak.” (s. 27)
4. “Bir devrin şuuru olmak zorundadır o. Başlıca vazifesi: bütün hakikatları yoklamak, bütün yalanların maskesini yırtmak, kalabalığa doğruyu göstermek. bazen yangın kulesindeki nöbetçi olacaktır, bazen engine açılan geminin kılavuzu. Sokakta insanlar boğazlanırken, düşüncenin asaletine sığınarak elini kolunu bağlamak, düşünceye ihanettir.” (s. 39)
5. “Bir kitap, önce tadılmak için okunur, sonra eleştirmek…” (s. 51)
6. “Hür olarak düşünmek, hür olarak yaşamak, insanı çoğunlukla çatışan bir hale getirir. Çoğunluk babadan kalma geleneklere uyarak düşünür ve yaşar.” (s. 54)
7. “Tiyatroda biri öksürünce herkes öksürür, boğazında bir kaşıntı duyar herkes. Taklit insiyâkı, insiyâkların en güçlülerinden biridir.” (s. 55)
8. “Işık diye ateşe koştunuz… ve kanatlarınız tutuştu. Yaşamağa susuzdunuz, ölüm saçtınız çevrenize. Kimse elinizden tutmadı. Bu ne korkunç beddua, ne meş’um alınyazısı… Kanlı mirasınız, sizden sonra gelen nesiller için de bir ibret dersi olamadı. Onlar da aynı hızla ölüme koşuyor. Ölüme ve cinayete. İntihar eden bir nesil bu. İntihar eden, daha doğrusu harcanan. Harcanan yalnız onlar mı? Gerçek suçlular, bu işitilmemiş faciayı fildişi kuleden seyredenlerdir. Gerçek suçlular biziz: Biz hocalar, biz eli kalem tutanlar, biz politika esnafı…” (s. 59)
9. “Beşerî acıların yükü eziyor ruhumu sözü…” (s. 71)
10. “Klasiklerin akıl hocası Boileau, «hiçbir şey gerçek kadar güzel değildir,» dememiş miydi? Evet, her yazar gerçeği anlatmak ister. Ne var ki her mektebin gerçek anlayışı başka.” (s. 85)
11. “Evet, insan bu dünyada mutlu olmalı. Çünkü başka bir dünya yok.” (s. 94)
12. “Türk aydını her mevsim bir başka meçhul’ün sevdalısı. Geçen asrın ortalarında ıslahatçıdır, sonra ihtilalci, sonra inkılapçı.” (s. 111)
13. “Şair, devrimi devirecek bir devrimin hasreti içindedir.” (s. 135)
14. “Yaşayan bir toplumu çelik bir korseyle kuşatmaya kalkmak çılgınlıktır.” (s. 141)
15. “Düşüncenin hakları toplumun korunmasından önce gelir; Çünkü fikirler arasındaki çatışma ve çarpışma ilerlemenin vazgeçilmez şartıdır.” (s. 163)
16. “İnsan hür doğmuş, ama her tarafta zincirler içinde. Toplumlar alışmaya görsün efendiye, alışınca bir daha vazgeçemezler.” (s. 196)
17. “İnsan insana eşittir. Hiç kimse başka bir kimseden ne daha üstün, ne de aşağı. İnsanı insan yapan ruh ve akıl. Ruh ve akıl, bütün insanlarda bir. Bütün insanlarda konuşan vicdan aynı. İçinden gelen sese kulak vermek, hissettiklerini söylemek, düşüncelerini dile getirmek her insanın hakkı. Kimse bu sesi boğamaz, bu iradeyi baskı altına alamaz.” (s. 199)
18. “Avrupa’yı tanımıyorduk ama kendimizi de unutmuştuk. Korkuyorduk düşünceden. Zirveler de dolaşmamız yasaktı.” (s. 229)
19. “Oysa tarihçi, kişiliğinden kurtulmalı. Sevgisinden veya kinlerinden bize ne…” (s. 241)
20. “Ve hükümler, sevgilerin veya kinlerin süzgecinden süzülürken tarafsızlıklarını kaybederler.” (s. 250)
21. “Ecdadımızı inkâr ediyoruz, ecdadımızı, yani Osmanlı’yı. Biricik düşmanımız: Türk-İslam medeniyeti. Sesimi Taşerin sesiyle gürleştirerek haykırıyorum: Tarihte tek mucize vardır: Osmanlı mucizesi. Türk kanıyla İslâm dininin kaynaşmasından doğan bir mucize.” (s. 260)
22. “İhtiyar tarih dünyanın hiçbir ülkesinde böyle bir çılgınlığa şahit olmamıştır.. Toplum geliştikçe, dil de gelişir..” (s. 267)
23. “Düşünme! Düşüneni iftiranın ve sefaletin lağımında boğduktan sonra, ellerimizi yıkayıp, ” efendim bizde filozof yetişmiyor” diye ahlar vahlar.” (s. 275)
24. “İnsanlar kıyıcıydılar, kitaplara sığındım!” (s. 283)
25. “Hafızasını kaybeden bu zavallı nesilleri biz mahvettik, bu cinayet hepimizin eseri..” (s. 284)