Tutankamon veya Kral Tut, MÖ 1332-MÖ 1324 yılları içinde hüküm süren Mısır’ın 18. Hanedanlığından bir firavundur. Doğum yeri ise Amarna (Nil Nehri kıyısında eski firavun yerleşkesi) kentidir. Mısır‘ı 9 yaşından ölümüne kadar yani 18 yaşına kadar yönetmiştir. Kendi kısa saltanatına ve erken ölümüne rağmen 20. yüzyılın en meşhur tarihsel figürlerinden biri haline gelmiştir. Gelin bu öneminin arkasında yatan beni de bu yazıyı yazmaya iten gizemlere bakalım.
Tutankamon Kimdir?
Tutankamon’un hayatı hakkındaki birçok bilinmezlik gibi ailesinin de kim olduğuna dair kesin kanıtlar yoktur. Yine de yapılan araştırmalar sonucunda babasının Akhenaton (en tartışmalı firavunlardan biri) annesinin ise Kiya olduğu düşünülmektedir. Babası, Aton adında tek bir tanrıya (Atonculuk) tapınırdı. Halkı da kendisi gibi tek tanrıcılığa teşvik etmiştir. Bu yüzden de Amarna’da bir başkent inşa edip Mısır’ın alışılmış dini inançlarını değiştirmiştir.
Kiya’nın ise biyolojik olarak annesi olup olmadığı hâlâ günümüzde tartışılmaktadır. Bazı araştırmacılar Kiya’nın Tutankamon’un üvey annesi olduğunu savunur. Biyolojik annesinin ise Nefertiti olduğu kanısında olanlar vardır. Tutankamon, babası öldüğünde ise üvey kız kardeşi Ankhesenamen ile evlenmiştir. Evlendikten sonra da tahta çıkmıştır. Tahta çıktığı gibi geri getirdiği ilk şey babasının aksine çok tanrılı din olmuştur. Bunun sebebi kendisi tahta çıktığında Mısır’da siyasi ve dini durumların oldukça karışık olmasıdır. Babasının dini reformları ülkeyi ikiye bölmüş haldedir. Bir taraf geleneksel çok tanrılı dine inanırken diğer taraf ise tek tanrılı Aton dinine inanmaktadır.
Burada aslında, babasının dini düzenle birlikte siyasi düzeni de değiştirdiğinden doğan bir karmaşıklık görürüz. Halk yılların verdiği inancı hemen değiştirememiş ve baskı altında kalmıştır. Kendisinin de bu karmaşıklığı düzeltmek için tahta geçtiğinde yaptığı ilk iş, halkın memnun olması için eski çok tanrılı dine geçiş çabası olmuştur. Bunun için yaptığı ilk şey, Aton’a adanan tapınağı yıkmak olmuştur.
Tutankamon’un Mezarı
Tutankamon’un mezarı, 1922 yılında İngiliz Howard Carter tarafından keşfedilmiştir. Keşif sırasında ilk olarak Tutankamon’un zengin bir firavun olduğu anlaşılmıştır. Mezarının içinden sayısız altın maskeler veya mücevherler çıkmıştır. Bu keşif sayesinde araştırmacılar, Mısır’ın cenaze törenleri ve inançları hakkında da elde tutulur birçok bilgi edinmiştir. Yani bana kalırsa, Tutankamon bıraktığı birçok gizemin yanında birçok gizemi de aydınlatmıştır aslında.
Mezarı dört odadan oluşmaktadır. Giriş, cenaze alayının mezar odasına ulaşmasını sağlayan eğimli bir geçittir. İkinci oda yiyecek ve içecek depolamaya ayrılmıştır. Üçüncü oda, Tutankamon’un mumyalanmış cesedini içeren altın bir lahit içeren bir türbedir. Dördüncü oda, çeşitli mücevherler, mobilyalar, giysiler, oyunlar ve günlük eşyaların bulunduğu bir hazine sandığıdır.
Mezarın duvarlarındaki sahneler, Mısır’ın öbür dünyasındandır. Burada Mısır mitolojisine değinmeden geçemeyiz. Bu sahneler Tutankamon’un ruhunun tanrılarla birlikte seyahat ettiğini anımsatır çünkü. Osiris‘in yargısına hazırlandığını yönünde izler bırakır bize. Osiris ise ruhların ölümden sonra yargılandığı yeraltı dünyasının tanrısıdır. Ölen kişinin kalbi, Ma’at adı verilen adalet tanrıçasının tüyüyle tartılır. Eğer ki kalp tüyden ağırsa leş hayvanın ağzına atılıp yenir. Ama eğer kalp tüyden daha hafifse, ölüler Osiris’in krallığında sonsuza dek yaşayacaklarına inanılır.
Parçaların çoğu altın, fildişi, değerli taşlar ve ahşaptan yapılmıştır. Tutankamon’un altın maskesi firavunun en ünlü eserlerinden biridir. Maskenin firavunun öbür dünyada ilahi bir varlığa dönüşmesini simgelediğine inanılır.
Benim ilgimi çeken bir diğer bilgi ise; mezarın oldukça iyi gizlenmesidir. Mısır’da mezarların defineciler veya yağmacılardan korumak için saklanması mantıklıdır. Fakat, 150.000 tonu aşkın kayanın altına gizlenmiştir Tutankamon’un mezarı. Bulunması çok ufak bir ihtimalken Howard Carter’ın arkeoloji ekibiyle kurallarını çiğneyerek son anda buldukları söylenir.
Tutankamon’un Ölümü ve Laneti
Tutankamon’un ölümü ve hakkında düşünüldüğü laneti ben dahil birçok insanı merak içerisinde bırakmıştır. Keşiften beri derin araştırmalar yapılsa da hâlâ kesin bir yargıyla neden öldüğü bulunamamıştır. Yine de ölümüne dair birçok teori vardır. İlki, ailesinin genetiklerinde sıtma veya ayak enfeksiyonları bulunduğuna göre bu tarz bir sağlık hastalığından hayatını kaybetmesidir. En mantıklı gelen nedenlerden biri budur. Bir diğeri ise birçok araştırmacıya göre en yakın danışmanları tarafından suikasta kurban gitmiş olma ihtimalidir.
Hatta, Tutankamon’un bedeninde birkaç kırık olmasını ve kalbinin mumyalanmamış olmasını bazı bilim insanları, olası bir su aygırı saldırısından sorumlu tutmaktadır. Son olarak ise savaş arabası kazası sonucunda ölmüş olabilmesi de ihtimaller dahilindedir. Ne yazık ki mumyasının mevcut durumu ve iyi korunamasından kaynaklı Tutankamon’un neden öldüğünü %100 olarak bilmek imkansızdır.
Lanet hakkında konuşmak gerekirse de bu lanet, Howard Carter ve ekibinin hikayelerinden ortaya çıkmıştır. Keşif yaparlarken Howard Carter’in sekreterinin beklenmeyen ani ölümü ve sivrisinek ısırığından ölen mısırbilimci Lord Carnarvon‘un başta gelmesiyle birlikte mezarı ziyaret edenlerin başına kötü şeyler geldiği bilinir. Ayrıca bu lanetin sebebinin ise Tutankamon’un mezarında büyük bir hazine saklı olduğu ve onu korumak için yapılmış olduğu düşünülür.
Lâkin araştırmacılar bu lanetin gerçek olmadığını düşünüyor. Benim ise aklıma “Kendini gerçekleştiren kehanet” geliyor bu lanet için. Belki de lanetli olduğu üzerine fazla inanıp bu enerjiyi kötüye yönlendirmiş olabilirler. Bunun yanı sıra lanetli olmayacağına dair bir diğer yargı ise ölümlerin o dönemin yetersiz sağlık hizmetlerinden veya kazıdaki zorlu çalışma şartlarından kaynaklı olduğu düşünülür. Son olaraksa eklemek gerekir ki mezarı keşfe giden yüzlerce insanın başına da bir şey gelmemiştir.
İlk başta da dediğimiz üzere Tutankamon, her ne kadar arkasında cevapsız sorular bırakan bir firavun da olsa; birçok noktada çığır açıcı cevaplarla aydınlatmıştır bizleri. Günümüzde hâlâ özellikle arkeoloji alanında bu keşiften yararlanılmaktadır.
Kaynakça
- Emir, Başak. “Antik Mısır’ın En Genç Firavunu Tutankamon’un 4 Gizemi.” Arkeofili, 8 Eylül 2017, arkeofili.com/antik-misirin-en-genc-firavunu-tutankamonun-4-gizemi/. Erişim: 18.08.2024
- MagidosTur. “Mısır’ın Gizemli Firavunu Tutankamon.” MagidosTur, 29 Mar. 2024, www.magidostur.com/misirin-gizemli-firavunu-tutankamon/. Erişim: 18.08.2024
- Alao, Lola Christina. “10 Secrets of Tutankhamun’s Tomb on the 100th Anniversary of Its Discovery.” Evening Standard, Evening Standard, 4 Nov. 2022, www.standard.co.uk/news/world/10-secrets-tutankhamuns-tomb-100th-anniversary-howard-carter-b1037663.html. Erişim: 18.08.2024
- Margaryan, Perrin. “Firavun Tutankamon Kimdi?” Arkeofili, 6 Nov. 2022, arkeofili.com/firavun-tutankamon-kimdi/. Erişim: 18.08.2024
- “Ay.” Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, inc., 12 July 2024, www.britannica.com/biography/Ay-king-of-Egypt. Erişim: 18.08.2024
