Başkalarının duygularına ve düşüncelerine onların perspektifinden bakma becerisi anlamına gelen empatinin normal düzeyinden çok daha yüksek olmasına hiper empati denir.
Hiper Empati Nedir?
İnsanlara karşı duyarlı olmayı sağlayan empatinin pozitif bir şey olduğu düşünülse de hiper empati (yüksek empati) kişide suçluluk, endişe gibi negatif duygulara veya depresyon ve anksiyete gibi bozukluklara sebep olabilir. Örneğin hiper empatiye sahip bir kişi, karşısında yardıma muhtaç olan birisini gördüğünde o kişiye bu konuda yetkisi olmamasına rağmen yardım edemediği için büyük bir suçluluk hisseder.
Empatinin Farklı Görüşlerdeki Anlatımları
Empati insanların başkalarının duygularını ve hislerini anlama yeteneğiyle bağlantılıdır ve bilişsel, davranışsal ve bedensel (somatik) olmak üzere üç alana ayrılmıştır.
Bilişsel Empati
Zihin kuramında (Theory of Mind) geçen ve başkalarının bakış açılarını, hisleri, düşünceleri ve niyetleri anlamayı sağlayan bilişsel empati ve akıl okuma terimleri mental bakış açıları, gelişimsel ve sosyal psikoloji ile bağlantılıdır.
Davranışsal Empati
Davranışsal empati, kişinin çevresi ve kendi gözlemleyerek öğrendiği ve adapte olduğu, diğer insanların mental durumlarını izleyerek kendi empatik (duygusal) rezonansını oluşturmasıdır.
Bedensel (Somatik) Empati
Bedensel (somatik) empati için yapılan bir araştırmada gözlemlenen kadarıyla başka birinin yaşadığı duyguya şahitlik etmek o kişide de aynı duyguları hissetmesine sebep olur. Bu sebeple kişi karşıdan aldığı duygularla o kişiye yardımcı olma isteği duyar.
Ayna Nöronlar
Empatiyle bağlantılı olan ayna nöronlar basitçe gözlemlenen olayın nöral sistem ile yansıması olarak anlatılabilir. Bu durum için verilebilecek en yaygın örnek esneyen birini gözlemlediğimizde aynı şekilde esneme isteğimizin gelmesidir.
Empatinin Anksiyete ve Depresyon ile Bağlantısı
Anksiyetenin hayatımızdaki temel amacı kişinin kendini koruma politikasını yürütmektir. Fakat yüksek düzeyde anksiyeteye sahip olan kişiler hayatlarındaki çoğu şeyi bir tehdit olarak görürler. Hiper empati, anksiyetenin sebep olduğu kendi koruma iç güdülerinin yanı sıra çevreden gelen duygusal ve sosyal mesajlara karşı empatik eğilime sebep olur. Empati gösterme sisteminin (empathising–systemising) ana işlevi anksiyete seviyesi ve eğilimler hem fiziksel hem de davranışsal sistemler, çevre ya da sosyal bilgi gerektiren ve sosyal hayata uygun davranışlara verilen cevaplardır.
Empati ve depresyon her ne kadar tanım olarak birbirinden uzak olsalar da bağlantılıdırlar. Empati bir bozukluk olarak “başkaları için duyulan endişe” olarak tanımlanırken, depresyon ise “benliğin bozukluğu” olarak tanımlanır. Bu bağlantı üzerine yapılan bir araştırmaya göre hiper empati kişinin kendini işlemediği bir suç yüzünden suçlu hissetmesi veya başka birine karşı hissedilen yoğun endişe gibi durumlarda depresyona sebep olur.
Depresyon ve empatinin bağlantılarını destekleyen başka bir şeyse cinsiyet farklılıklarıdır. Kadınların depresyon riskinin erkeklere göre daha yüksek olması, kadınların empatik yönelimlerinin en az üç erkekten daha fazla olmasıyla ilişkilidir. Bunun yanında stresli hayata sahip veya engelli bireyler, sağlık çalışanları gibi hiper empatiye sahip olması mümkün kılan ve depresyon riski yüksek diğer hayat şartlarına sahip kişiler empati ve depresyonun bağlantılarını destekler.
Kaynakça
Leonard, Sally. “Walking in Someone Else’s Shoes: An IPA Study on the Lived Experience of Very High Empathy and Journal Article on its Potential Clinical Presentation and Clinical Practice” web.
Lampell, Elizabeth, Linda. Burke, Darren. “High Anxiety Levels are Associated with Divergent Empathising and Systemising Tendencies” web.
O’Connor, Lynn E. Beryy, Jack B. Lewis, Thomas. Mulherin, Kathleen. Crisostomo, Patrice S. “Empathy and Depression: Moral System on Overdrive” web.
Kapak görseli: Pinterest
