İkinci Sıcak Çatışma: Vietnam Savaşı

Vietnam Savaşı, yaklaşık 20 yıl süren ve Kore Savaşı’ndan sonra ikinci büyük sıcak çatışma olarak adlandırılan bir savaştır. Bölgesel bir çatışma olan Vietnam Savaşı, bölge halkı tarafından “Ulusu Kurtarmak İçin Amerikalılarla Savaş“ olarak da adlandırmıştır. Savaşın tarafları Kuzey Vietnam, Çin ve S.S.B.C. ile Amerika Birleşik Devletleri ve Amerika destekçisi Güney Vietnam’dır. Bu yazımızda savaşı genellik çerçevesinde ele aldık, iyi okumalar!

Vietnam Savaşı; Kuzey Vietnam’ın komünist hükümetini Güney Vietnam ve başlıca müttefiki ABD ile karşı karşıya getiren uzun, maliyetli ve bölücü bir çatışmaydı. Vietnam Savaşı’nın kökleri 1800’lere kadar dayanmaktadır. Zira Vietnam, o dönemden beri sömürge altında olan ve sömürgeciler arasında çatışma yaratan bir ülkeydi. Savaşın fitili 1954 yılında ABD’nin aktif katılımıyla atılmış görünse de çatışmalar on yıl öncesine kadar dayanmaktadır.

Savaşın merkezinde, 1954’te Vietnam’ın Fransız sömürge yönetimini yenilgiye uğratan Kuzey Vietnam’ın tüm ülkeyi tek bir komünist rejim altında birleştirme arzusu yatmaktadır. Güney Vietnam hükümeti ise Batı ile daha yakın uyumlu bir Vietnam’ı korumak için savaşmıştır. Aslında Vietnam’ı ikiye bölen Cenevre Sözleşmeleri’dir ve bu antlaşmada Vietnam’ın tek bir ülke altında birleşmesi amacıyla 2 yıl içinde seçim yapılması şartı konmuştur ancak bu seçim hiç gerçekleşmemiştir. Komünist güçlerin 1975’te Güney Vietnam’ın kontrolünü ele geçirmesi savaşı sona erdirmiş ve ülke ertesi yıl Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak birleşmiştir.

1959-1968 Yılları Arasında Vietnam Savaşı

1959-1963 yılları arasında irili ufaklı pek çok gerilla saldırısı, protestolar ve kıyımlar gerçekleşmiştir. 1964 yılında Kuzey Vietnam, Tonkin Körfezi’nde 2 ABD savaş gemisini batırmıştır. Bunun üzerine ABD, birkaç yıl boyunca sürecek olan bombardıman başlatmıştır ancak ABD bu bombardımanlarda beklentisini karşılayamamıştır; çünkü Viet Cong bombardımanlar esnasında ABD’ye karadan ağır darbeler vurmuş ve bunun üzerine ABD’de de karadan savaşa girmeye mecbur kalmıştır.

Aynı yıl hem Sovyetler Birliği hem de Çin, Vietnam’a güçlenmesi için mühimmat, uçak ve personele kadar birçok destek yollamıştır. 1965’te ilk ABD piyadeleri Güney Vietnam’da konuşlanmıştır. Ayrıca Amerika piyadeleri ile Viet Cong kampına ilk büyük kara taarruzunu gerçekleştirmiştir.

1967 yılında  Vietnam’da konuşlanmış ABD birliklerinin sayısı 500.000’e yükseltilmiş ve ABD uçakları Haiphong Limanı’nı ve Kuzey Vietnam hava limanlarını bombalamıştır.

1968’de Vietnam’ın Mai Lai bölgesinde ABD katliam gerçekleştirmiş ve 500’den fazla sivil ABD güçleri tarafından öldürülmüştür. Katliam, ABD’nin düşman bölgelerini bulmayı, onları yok etmeyi ve ardından geri çekilmeyi amaçlayan bir arama ve yok etme operasyonu sırasında gerçekleşmiştir. Bunun üzerine ABD’de devam eden savaş protestoları tırmanmış ve Başkan Johnson, belirli bölgelerdeki bombalamayı durdurmuştur. Savaşla ilgili tepkilerle karşılaşan Johnson, yeniden seçilmek için aday olmayacağını aynı yıl açıklamış Cumhuriyetçi Richard Nixon, “yasa ve düzeni” yeniden tesis etme ve savaşı sona erdirme vaadiyle ABD başkanlık seçimlerini kazanmıştır. Yine aynı yıl Viet Minh ve Kuzey Vietnam ordularının birleşik saldırısını kapsayan Tet Taarruzu başlamış ve Güney Vietnam genelinde 100’den fazla şehir ve karakolda saldırılar gerçekleştirilmiş, ABD Büyükelçiliği de işgal edilmiştir.

1969-1972 Yıllarında Vietnam Savaşı

1969-1972 yıllarında Nixon yönetimi, Güney Vietnam’daki ABD kuvvetlerinin sayısını kademeli olarak azaltarak “Vietnamlaştırma” olarak bilinen bir stratejinin parçası olarak Güney Vietnam’ın kara kuvvetlerine daha fazla yük bindirmiştir. 1970’te ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger, Paris’te Hanoi politika büro üyesi Le Duc Tho ile gizli barış görüşmelerine başlamıştır.

1971 yılında New York Times; Pentagon Belgeleri olarak bilinen, savaşla ilgili Savunma Bakanlığı’nın sızdırılmış belgelerini detaylandıran bir dizi makale yayımlamıştır. Rapor, ABD hükümetinin savaşa katılımını art arda gerçekleştirdiğini ve gizlice artırdığını ortaya koymuştur.

1972’de Vietnam Halk Ordusu, Vietnam Cumhuriyeti Ordusuna (Güney Vietnam Ordusu) ve ABD güçlerine karşı geniş çaplı, üç kollu Paskalya Taarruzu‘nu başlatmıştır. Böylece Kuzey Vietnam, Güney Vietnam’da daha fazla bölgenin kontrolünü ele geçirmiştir. Bunun üzerine Başkan Nixon, Linebacker Operasyonu yani savaşın en yoğun hava saldırısını başlatma emri vermiştir. Bu saldırı yoğun nüfuslu bölgelere gerçekleştirilmiş ve kabaca 20.000 ton bomba atılmıştır.

1973 yılında Başkan Nixon Paris Barış Antlaşmaları‘nı imzalayarak ABD’nin Vietnam Savaşı’na doğrudan katılımını sona erdirmiştir. Kuzey Vietnamlılar ateşkesi kabul etmiş ancak ABD birlikleri Vietnam’dan ayrılırken Kuzey Vietnamlı askeri yetkililer Güney Vietnam’ı geçme planları yapmaya devam etmiştir. Bunun üzerine Kuzey Vietnam, Eve Dönüş Operasyonu olarak bilinen 591 Amerikan savaş esirini (gelecekteki ABD Senatörü ve başkan adayı John McCain dâhil) iade etmiştir.

Savaşın Sonu ve Kayıplar

1975 yılında Saygon’un Düşüşünde, Güney Vietnam’ın başkenti komünist güçler tarafından ele geçirilmiş ve Güney Vietnam hükûmeti teslim olmuştur. ABD Deniz ve Hava Kuvvetleri helikopterleri, 18 saatlik toplu tahliye çabasıyla 1.000’den fazla Amerikalı sivili ve yaklaşık 7.000 Güney Vietnamlı mülteciyi Saygon’dan taşımıştır. Ardından Kuzey ve Güney Vietnam, katı komünist yönetim altında resmî olarak Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak birleştirilmiştir.

Yapılan bir ankete göre Vietnam’da görev yapan 3 milyon askerin yaklaşık 500.000’i travma sonrası stres bozukluğundan muzdarip olup gaziler arasında boşanma, intihar, alkolizm ve uyuşturucu bağımlılığı oranları belirgin şekilde daha yüksektir.

Savaşın sonunda 58.220 Amerikalı hayatını kaybetmiştir. Vietnam daha sonra savaşın her iki tarafından 1.1 milyon Kuzey Vietnamlı ve Viet Cong savaşçısının öldürüldüğü, 250.000’e yakın da Güney Vietnamlı askerin öldüğü; 2 milyondan fazla sivilin öldürüldüğü tahminlerini yayınlamıştır.

ABD ordusu da savaş sırasında işkence, tecavüz, toplu infaz, sivillerin öldürülmesi ve kimyasal silah kullanmak gibi pek çok savaş suçu işlemiştir.

Kaynakça

• Armanoğlu, Fahri, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İş Bankası Yayınları, 1984.
• Vietnam War, https://www.britannica.com/event/Vietnam-War, erişim tarihi: 04.05.2022
• Vietnam War Timeline, https://www.history.com/topics/vietnam-war/vietnam-war-timeline, erişim tarihi: 05.05.2022
• Rourke Publishing, America At War, 2003.