“Hayatta başarılı olamadınız mı? Bize gelin, ölümünüzü başaracaksınız!”
“Dansa Davet” romanı ile özellikle son dönemde sosyal medyada adından sıkça söz ettiren 1953 doğumlu yazar Jean Teulé, kazandığı ödüller sayesinde Fransız edebiyatının önemli yazarları listesine adını altın harflerle yazdırmayı başarmıştır. Yazar kimliğinin yanı sıra karikatürist kimliğiyle de tanınan Teulé, bu doğrultuda, eserlerinde genellikle kara mizah ve absürt ögeleri kullanarak toplumda fark ettiği sorunlara eleştirilerde bulunmuştur. Çok yönlülüğünü eserlerinde kullanışının ardından, Fransız okurunda yankı uyandıran Teulé, kitaplarının diğer dillere çevirileri ile de uluslararası bir okur kitlesi tarafından takdir edilmeye başlanmıştır.
Ölümle mizahi bir yönden yüzleşmeye hazırsanız gelin yazarın ünlü kara mizah romanı “İntihar Dükkânı“nın aslında ne anlattığını birlikte inceleyelim!
İntihar Dükkânı
Karanlığın içinde tabelası parıldıyor: İntihar Dükkânı. Hayatın yüküne dayanamayanlar son alışverişlerini yapıyorlar.
Halihazırda belirttiğimiz gibi Teulé, karanlık temaları ironi ile birleştirmekten oldukça hoşlanan bir yazar. Kendine özgü üslübu ve yazım tarzını tam olarak yansıtabildiği İntihar Dükkanı‘nda da distopik diyebileceğimiz bir yakın gelecek ve birçok okurun sinema dünyasının ünlü ailesi Addams‘lara benzettiği sevgi dolu (!) bir aile karşılıyor bizleri. Tuvache‘ler!
Kurgunun bizlere anlattığı yakın gelecek kasvetli ve boğuk, çoğu insan hayata yalnızca ölebilmek için katlanıyor fakat aynı zamanda kendilerini geliştirmekten de geri kalmıyorlar. Bu bakımdan, kitabın gerçeklikten tamamen kopuk olmadığını söyleyebiliriz. En basitinden, hepimiz günlük ihtiyaçlarımızı temin edebilmek için bazı dükkanlara gereksinim duyuyoruz. Yiyecek, içecek, barınma her biri temel ihtiyaç. İşte teknoloji ilerlerken insanlığın geride kalmayı başardığı bu romanda da, en büyük ihtiyaç ölmek!
Tuvache ailesi, umutsuz ve artık hayatına son vermeye can atan müşterilerinin son isteklerini yerine getiren bir intihar dükkanı işletmektedir. Mösyo Tuvache ve Matmazel Tuvache‘nin yanı sıra üç çocukları da bu hizmetin bir parçasıdır. Görünüşte her şey ailenin yansıtmak istediği gibi dursa da aslında uzun süredir başa çıkamadıkları bir sorunları vardır. En küçük çocukları Alan, kasvetli ve karanlık dünyalarında olması gerekenin aksine neşeli ve mutlu bir çocuk olarak dünyaya gelmiş ve yaşamını ailenin mutsuz doğasına bir türlü adapte olamayarak devam ettirmektedir.
“Gülümseyen bir çocuk görmek insanın yüreğine su serpiyor.”
Sıradışı Dükkanın Sıradışı Sahipleri
Anne Lucrèce ve baba Mishima Tuvache, yaptıkları işten hoşnut, müşterilerinin istekleri doğrultusunda başarılı bir ölüm gerçekleştirebilmeleri adına tüm imkanları kullanıp özel karışımlar, silahlar hazırlayan, çocuklarının da kendileri gibi mesleği ve dükkanlarını benimsemesini isteyen ebeveynlerdir. İlk ve ortanca çocukları Marilyn ve Vincent tam olarak ailenin istediği şekilde yetişmişken küçük çocukları Alan onları hayal kırıklığına uğratacak kadar mutlu bir çocuktur.
Teulé, kitabı gerçeklikten koparmamak adına pek çok bölümde yaşanmış olaylara atıfta bulunur. Örneğin Tuvacheler çocuklarına, hayat sahnesinden geçmiş fakat yaşamlarına intihar ederek son vermiş (öyle bilinen) ünlülerin isimlerini koyarlar. Kızları Marilyn, sinema sektörünün en güzel ve başarılı kadınlarından Marilyn Monroe‘nun, büyük oğulları Vincent, dünyaca ünlü sanatçı Van Gogh‘un ve küçük oğulları Alan da bilgisayar dehası Alan Turing‘in ismini almıştır. Kurgu boyunca karakterleri ve kimi zaman görünüşleri de bu ünlülere benzer olarak tanımlanmaktadır. Marilyn güzelliğini geç keşfeden fakat bedeniyle barıştığında özgüven kazanan bir kız, Vincent ise başarılı bir sanatçı…
Yazar aslında bambaşka bir dünya kurmuş olsa da, gerçek hayattan örnekler ekleyerek kitapta kara komedi ögeleriyle süslenmiş bu intiharların gerçekliğini göstermeye çalışmaktadır.
Günlük yaşantımızda karşılaştığımız yeme bozukluğu, obezite ve en belirgin haliyle depresyon kitabın ana karakterlerinde tüm semptomlarıyla fark edilebilir. Kilolu bir kız olarak tanımlanan Marilyn aynı zamanda beden algısı bozukluğunu da yansıtır. Potansiyelini fark edene kadar kendisini asla beğenmemekte üstelik duyduğu ufacık iltifat bile hem güzel sıfatlar Tuvacheler’e hakaret gibi geldiği hem de gerçekten güzel olduğuna inanamadığı için onu ağlatmaktadır. Vincent yeme bozukluğuyla mücadele etmekte, diğer aile bireyleri ise depresyonun tüm belirtilerini yansıtmakta ve bu durumu adeta gerçeklikleri olarak kabul etmektedir.
Aynı zamanda, gerçek dünyadan farklı bir bakış açısıyla olsa da, etik değerlerin romana dahil edilişini de görmemiz mümkündür. Örneğin, Tuvache’ler, çocuk müşterilerinin zehirli şekerlerle dolu bir kavanozdan seçim yapmasına izin verirler. Fakat, yalnızca iki şekerden biri zehirlidir. Çünkü, onlara göre bile çocukların hayatta kalmak için hakları vardır, olmalıdır.
Dönüm Noktası Ve Asıl Görev
Kitabın devamında ailesinin işlerini sabote ederek İntihar Dükkanı’nın güvenilirliğini zedeleyen Alan, babası tarafından ceza olarak Monaco Suicide Commando’ya, oldukça ağır şartlar altında disipline girmesi ve hayat dolu tavırlarını bırakması amacıyla gönderilir. Fakat bu ceza bile Alan’ın neşeli doğasını değiştirmeyi başaramamış aksine geri gelişi ailenin onu ne kadar özlediğini fark etmelerini sağlamış ve intihar dükkanının bambaşka bir amaca evrilişini başlatmıştır. Mösyo Tuvache’nin bile bir noktada Alan’ı kabul edip onun için endişelenişini okura gösteren yazar, kitabın sonuna daha umut dolu bakmamızı sağlayıp vermek istediği en önemli olan mesajlardan biri olan mutluluğun aslında gözümüzün önünde ve ufacık şeylerle sağlanabileceğini fakat karamsarlık yüzünden perdelendiğini anlatmış olsa da bir nevi ters köşe yaparak ikinci mesajı vermeyi de ihmal etmemiştir.
Alan’ın kendine biçtiği asıl görev gözlerinin önündeki mutluluğu göremeyen ailesini mutlu etmektir. Ona göre en karanlık çağda bile mutluluk bir seçenektir. Çocuk aklıyla insanların huzurunu sağlamak için uğraşmış, cezalar ve azarlar, onu amacına sıkı sıkıya tutunuşu sayesinde yıldıramamıştır. Fakat, ailesinin mutluluğunu sağladığını görmek, yaptığı hiçbir şeyden hoşnut olmayan babasının bile onu sevdiğini ve endişelendiğini fark etmek Alan’a görevini tamamlandığını hissettirmiştir. Her ne kadar ebeveynleri ve kardeşlerine hayatın iyi yönünü göstermeyi başarmış, hatta aile olmanın gerçekten ne demek olduğunu kalplerine yerleştirmiş olsa da ölüme duyduğu karanlık arzuyu ilk kez bu denli hissetmemiz bize kurgunun bu kısmına kadar Alan’ın da aslında bir Tuvache olduğunu ne kadar göz ardı ettiğimizi göstermiştir.
Ölümün, hayatın içinden karakterlerle bu garip dükkanda birleşmesini deneyimlemek isterseniz kesinlikle İntihar Dükkanı‘nı okumanızı öneririz!
Kaynakça
Jean Teulé, İntihar Dükkanı, SEL Yay., Çeviren: İsmail Yerguz
The Suicide Shop. Web. 8.9.2023
İntihar Dükkanı. Web. 8.9.2023
