İklim değişikliğine yol açan en önemli sebeplerden biri atmosfere salınan karbondioksit (karbon gazı) ve metan gibi gazlardır. Bu gazlar dünyayı kapsayarak bir nevi sera etkisi ile güneşten gelen ışınların uzaya dönmesine engel olduğu için yeryüzünde sıcaklığın artmasına yol açar. Küresel ısınma ile mücadelenin en önemli cephesi ise bu gazların kullanımını azaltmaktır.
Karbon Emisyonu Nedir?
Karbon, gezegende doğal olarak bulunan ve yaşam için hayati öneme sahip bir elementtir. Karbon emisyonu ise; doğadaki karbon gazının atmosfere karbondioksit (CO²) formunda salınmasını ifade eder. Doğada belirli bir seviyede bulunan karbon gazı, genellikle insan faaliyetlerinin bir sonucu olarak atmosferde birikir. Enerji elde etmek için fosil yakıtların kullanılması sonucunda ortaya çıkan sera gazı emisyonları çoğunlukla karbon gazlarının yoğun biçimde atmosfere salınımına sebep olur.
Karbonun Küresel Isınmadaki Yeri
Dünya 1 derecelik sıcaklık artışının etkilerini hâlihazırda yaşıyor. Küresel ısınmayla mücadelede sıcaklık artışını 1.5 derece ile sınırlamanın ise iklim değişikliğinin ekolojik sistemler ve yaşam alanları üzerindeki risklerini ve etkilerini önemli ölçüde azaltacağı kabul edilmektedir. 1.5 derece hedefini gerçekleştirmek için sera gazı emisyonlarının hızlı ve köklü bir şekilde azaltılması gerekmektedir.şi.ttttttttttğ
Karbon salınımının azaltılması ise üç farklı başlıkta incelenebilir:
• Enerji verimliliğinin artırılması ve enerji harcamasının azaltılması
• Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı
• Açığa çıkan karbon gazının tutulması ve depolanması
Enerji verimliliği, harcama ve yenilenebilir enerji, gerek gündelik yaşamda gerekse de sanayide alınabilecek çeşitli önemler ve kullanım alışkanlıklarının değiştirilmesi ile mümkün olabilmektedir. Ne var ki her ihtimalde az veya çok karbon gazı ortaya çıkar. Karbon gazının yakalanması ve depolanması ise ortaya çıkan bu zararın telafisini mümkün kılmaktadır. Yenilenebilir enerjiye geçiş ise enerji verimliliğinin artırılması ve ormansızlaşmanın durdurulması ekosistemlerin korunması açısından kritik önem taşımaktadır. Açığa çıkan karbon gazının tutulması ve depolanması ise bu yazıda odaklanılan nokta. Yazının devamında bu kavram daha detaylı bir şekilde incelenmektedir.
Karbon Yakalama ve Depolama Nedir?
İnsan kaynaklı karbon gazı yayılımının yaklaşık %60’ı elektrik santralleri, rafineriler, gaz işletme tesisleri ve endüstriyel fabrikalar gibi büyük ve sabit tesislerde gerçekleşir. Bu işlemlerin çoğunda, çıkan egzoz dumanı seyreltilmiş karbon gazı (%5’ten %15’e kadar) içerir.
Ağaç dikiminden, karbon gazını toprağa çekmeyi sağlayan tarım pratiklerine kadar bir dizi doğal yöntem, atmosferdeki karbon gazını azaltmanın basit ve ucuz yöntemleri olarak uygulanmaktadır. Bununla beraber “karbon yakalama ve depolama teknolojileri” de etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Bu kısaca fosil yakıt veya biyokütle kullanan enerji üretim tesisleri ve endüstriyel tesisler gibi yerlerden çıkan yoğun karbon gazının atmosfere girmesini engelleyen bir teknolojidir. Küresel “net sıfır” salınımına geçişte önemli bir stratejik değere sahiptir.
Bu kapsamda ilk olarak, ortaya çıkan karbon gazı yakalanır. Yakalanan karbon gazı sıkıştırılır ve uygun bir depolama alanına veya kullanım tesisine nakledilir. Taşıma, genellikle boru hatları üzerinden veya gemilerle yapılır. Sonrasında tipik olarak yerin birkaç bin metre derinliğine, tükenmiş petrol ve gaz sahası veya tuzlu su akiferi gibi özenle seçilmiş bir jeolojik hazneye enjekte edilerek Dünya’nın atmosferik karbon döngüsünden kalıcı olarak izole edilebilir. Bu sayede çeşitli sebeplerle ortaya çıkan karbon gazı; atmosfere karışmadan yakalanıp depolanabilecek ya da başka bir ifade ile hapsolabilecektir.
Öte yandan yakalanan karbonun gazlı içeceklerin üretiminde ve bitki gelişimine yardımcı olarak seralarda kullanılması da mümkündür. Ne var ki günümüzde yakalanan karbonu kullanıma sokacak sektör ve pazar alanı sınırlı olduğundan, ortaya çıkan karbon gazının büyük miktarı depolanmak zorundadır.
Küresel Isınmayı Geri Döndürebilir miyiz?
Karbon salınımını azaltmak, ortaya çıkan karbonu yakalamak ve depolamak birçok açıdan mümkündür. Bununla birlikte sürdürülebilir bir yaşam benimsemek, üretimden tüketime hayatın her alanında doğayı öncelemek gerekmektedir. Tüm bunlar içinse bireysel veya kurumsal fayda yerine kolektif bir şekilde dünyanın faydasını gözetmek, temel motivasyon olmalıdır. Yani “planet over profit”.
Küresel ısınmayı geri döndürmek için öncelikle küresel ısınmaya sebep olan faaliyetler sonucu ortaya çıkan zararı dengelemek, diğer bir ifade ile net sıfır emisyona ulaşmak gerekmektedir. Burada “sıfır” yerine özellikle kullanılan “net sıfır”; atmosfere salınan sera gazı miktarını tamamen sıfırlamanın mümkün olamayacağından hareketle, salınan sera gazı miktarını, atmosferden tutulan miktarla dengelemeyi ifade etmektedir. Yani, “net sıfır” denildiğinde emisyonların sıfırlanması değil, kalan emisyonların orman alanları oluşturarak veya karbon yakalama ve depolama teknolojileri kullanarak telafi edilmesi hedeflenmektedir.
Küresel Isınmayla Mücadele Etkili Yöntemler
Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 6.000’in üzerinde bilimsel çalışmayı inceleyerek hazırladığı 1.5ºC Küresel Isınma Özel Raporu’na göre, küresel ısınmayla mücadelede 2050 yılında net sıfır emisyona ulaşılması gerektiği belirtilmektedir. Bunun için insanların karbon yakalama ve depolama teknolojilerinin aktif kullanımı gibi kitlesel tedbirler alması gerekmektedir.
Öte yandan her zaman dikkat edilmesi gereken bireysel yöntemler arasında ise; plastik kullanımının azaltılması, enerji verimli cihazların ve elektrikli araçların kullanılması, toplu taşımanın ve bisiklet kullanımının tercih edilmesi, geri dönüşüme önem verilmesi ve tüketimde geri dönüştürülmüş ürünlerin tercih edilmesi sayılabilir. Ancak bu sayede, bireysel ve kitlesel eylemler ile küresel ısınmanın geri döndürülebilir olup olmadığı anlaşılabilecektir.
Kaynakça
- Güllü, Gülen ve Akdağ Sever Ayşe. ““Net Sıfır” Hedefinde Karbon Yakalama, Kullanım ve Depolama Teknolojilerinin Yeri” Çevre Şehir Ve İklim Dergisi, 1(1), 62-79, web. 6 Şubat 2025
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı. “Karbon Yakalama Ve Depolama Nedir?”, evcedyetkilendirme.enerji.gov.tr web. 2 Şubat 2025
- Santos, Maureen ve Schneider, Linda. “Net Zero is not Zero”, Heinrich Böll Stiftung, web. 2 Şubat 2025
- IPCC 1.5ºC Raporu, birbucukderece.com, web. 2 Şubat 2025
Kapak Görseli: pexels.com
