Cassandra Sendromu Nedir?

Daha önce içinize herhangi bir olaya yönelik kötü şeyler yaşanacakmış hissi doğduğu oldu mu? Bu hissi çevrenizle paylaştığınızda size inanacak kimseyi bulamamanızla ortaya çıkan depresyon durumunun bir ismi var. Dram ve depresyondan doğan bu duruma Cassandra Sendromu adı verilmektedir. Cassandra Kompleksi, kişinin gelecekte yaşanacak kötü olaylara veya acılara karşı başkalarını uyarmasına karşın çevresindekileri söylediklerine inandıramaması ve öngördüğü felaketi engelleyememesi sonucunda yaşadığı sendromun psikolojideki karşılığıdır. İsmini mitolojiden alarak psikoloji bilimine uzanan bu terimi gelin birlikte inceleyelim.

Mitolojiden Başlayan Yolculuk

Mitoloji, bir din veya bir halkın kültüründe tanrılar, kahramanlar, evren ve insan yaratılışına dair sözlü ve yazılı efsane birikimlerinden elde edilen bilgilerin anlamlandırılıp yorumlanmasını inceleyen ve sınıflandıran çalışmaların tümünü ifade etmektedir. Geçmişten bugüne çoğunlukla sözlü aktarı yolunun kullanıldığı mitler, gerçekte doğruluk barındırmayan bir hikâye ya da anlatı için kullanılıp yanlışlama veya doğrulama gibi unsurları içermeyerek ve dilden dile aktarılarak bugünkü varlığından söz ettirebilmektedir.

Bilen ama İnanılmayan Kadın Kassandra

Yunan mitolojisinde Truva Kralı Priamos ile Hekabe‘nin kızı olan Kassandra veya Cassandra mitoloji tarihinde önemli bir isim olarak karşımıza çıkmaktadır. Kassandra’yı bu kadar önemli kılan yanı ise geleceği görme gücüne sahip olmasıdır. Cassandra, bu gücü kullanarak gelecekte oluşabilecek tehlikeleri önlemeye çalışmak ister ancak kimsenin ona inanmaması sonucu başına gelen talihsizliklere daha fazla üzülür. O kadar ki bu trajik karakterde, bugünün anlayış ve deyimine göre “uzağı gören bilinçli bir insanın dramı” vücut bulmaktadır (Erhat, 2003, s.168).

Kassandra’ya sadece hüzün getiren bu özel yeteneğinin kökenlerine yönelik mitoloji tarihinde iki rivayet oldukça yaygındır. Bu rivayetlerden ilki, şehir dışında bir tapınakta Thymbralı Apollon şerefine bir kutlama düzenleyen Priamos ve Hekabe’nin bebek Kassandra ile ikiz kardeşi Helenos’u tapınakta unutmuş olduğudur. Ertesi gün bu iki kardeşi almak için tapınağa geri döndüklerinde iki yılanın bebeklerin etrafında çember oluşturarak gözlerini ve kulaklarını yaladığına şahit olurlar. Bu olay sonucunda Kassandra ile Helenos bu iki duyudan arınırlar ve algıları açılır. Böylece diğer insanların göremediği ve duyamadığı gerçekleri sezebilecek yeteneğe erişirler.

Diğer bir rivayete göre ise, Tanrı Apollon güzel Kassandra’ya aşık olmuş ve kendisiyle birlikte olduğu takdirde ona geleceği bilme ve öngörme yetisi vereceğini söylemiştir. Kassandra, bu yeteneğe sahip olabilmek adına Apollon’un teklifini kabul etmiş gibi davransa da aslında Apollon’un istediğini yerine getirmemiştir. Kassandra’nın verdiği sözü tutmamasına öfkelenen Tanrı Apollon genç kızın ağzına tükürerek ona armağan ettiği yeteneği lanetler. Bu lanetlenmeyle Kassandra geleceği görecek ama kimseyi buna inandıramayacaktır.

Söylenenlere göre Kassandra, bu eşsiz yeteneğiyle Truvalı Paris’in Sparta Kralı Menelaos’un karısı Helen’i kaçırması sonucunda Yunanların Anadolu’daki Truva kentine saldırmasıyla gerçekleşen Truva Savaşı‘nı öngörmesine karşın Eski Yunan’da hakim olan ataerkilliğin izlerinin altında ezilir. Felaketlerin ardı arkası kesilmese de kimse bir kez olsun Kassandra’ya inanmayı tercih etmez. Truva Savaşı ile ilgili Geçmişten Bir Zaman Dilimi: Truva Savaşı başlıklı içeriğe göz atabilirsiniz!

Mitoloji tarihine güzelliği ve lanetliyle yer edinen Kassandra, psikoloji literatürüne Cassandra Sendromu olarak geçmiştir. Tam da bu noktada mitoloji ve psikolojinin kesiştiğini gözlemleyebilmekteyiz.

Mitolojiden Başlayan Bu Hikâyeye Bilim Nerede Eşlik Eder?

Mitolojinin yolculuğuna bilim, mitsel sembollerin geniş kullanımına dikkat çekmesi ile dahil olmaktadır. Tıp ve psikoloji başta olmak üzere bilimsel terminolojide bu anlamıyla mitsel öğelerin kullanılması; anlatım kolaylığı sağlamasının ve insanlığın ortak dilinden yararlanma olanağı sunmasının yanı sıra mitleri somutlaştırmakta, yaşama gücü kazandırmakta ve farklı düzlemlerde varlık göstermelerine aracılık etmektedir. (Gürel ve Muter, 2007)

Doğaya ve insana yönelik hayalden beslenerek oluşturulan öyküleri içeren mitoloji; tıpkı bilimin sunduğu imkanlar gibi insanın evreni ve dünyayı algılama, açıklama ve anlamlandırma çabasının bir ürününü ortaya koymayı amaçlar. Böylelikle mitoloji, bilim ile etkileşimini uygarlık tarihinin başlangıcından bu yana sürdürerek yapısını korur. İnsanın dışavurumsal izlenimlerinin çözümlenmesinde mitolojinin esintilerini görmek, kişiliğin temelinde mitlerin de yer aldığı gerçeğine dikkat çekerek mitolojinin insanın bilinç ve bilinçdışı faaliyetlerini inceleyen bilim dalı olan psikolojiyle bağını gözler önüne serer.

Psikoloji Literatüründe Cassandra Sendromu

Psikomitolojinin temelini teşkil eden mitsel öğelerden Kassandra’nın yaşadağı ızdırap, psikoloji literatüründe Cassandra Sendromuyla tanımlanır. Bu sendrom, kişinin gelecekle ilgili gerçeğe yakın öngörülere sahip olmasına rağmen kimsenin anlattıklarının doğruluğuna inanmaması üzerine gerçekleşen nihai durumu ifade etmek için kullanılır. Gelecekle ilgili öngörülerde bulunan kişi, ne olacağını bilmesine ve görmesine karşın ne yapılması gerektiğini bilmemesi nedeniyle paradoksun içinde sıkışmaktadır. Bu ikilem hâli, kişiyi ruhsal olarak iyi ve kötü ayrımını yapamadığı karmaşık bir ruh durumunun içine hapsetmektedir.

Bireylerin toplum içerisindeki bu görünmezliği tıpkı Kassandra’nın görünmezliği gibi bir lanet sonucunda oluşmasa da Cassandra’nın hâlâ eril yapının altında ezilen kadınları simgeleyişini görebilmek mümkündür. Birbirimizin sesi olduğumuzda ve kadını kadın, erkeği erkek olduğu için ayırmak yerine bireyleri sadece insan oldukları için anlayıp yordamalarına değer verdiğimizde bu ezilmenin de önüne geçmeye çalışmış olacağız.

Kaynakça

• Gürel, E. ve Muter C. (2007). Psikomitolojik terimler: psikoloji literatüründe
  mitolojinin kullanılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 7 (1)
• Mitoloji Nedir? Mitoloji Türleri ve Tanrıları Nelerdir? Erişim Tarihi: 01.12.2022
  leblebitozu.com/mitoloji/
• Erhat, A. (2003). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Estin C. ve Laporte H. (2003). Yunan ve Roma mitolojisi. Ankara: Tübitak Yayınları.

Kapak görseli: arthive.com