Tolkien‘in elinden çıkan efsane seri Yüzüklerin Efendisi kitaplarından ve film serisinden tanıdığımız birçok ırk var. Bu yazıda; ırklar arasında en önemlilerinden biri olan, kötülüğe hizmet eden sadık hizmetkarlar olarak bildiğimiz orkları konuşacağız. Orklar tam olarak kimdir, nasıl ürüyorlar ve çok daha fazlası için yazıyı okumaya devam edin!
Orklar
J.R.R. Tolkien‘in kurgusal evreni olan Orta Dünya‘dan tanıdığımız orklar, Morgoth tarafından yaratılan bir ırktır. Kitaplarda ve uyarlanan film serilerinde de gördüğümüz üzere orklar, Morgoth, Sauron ve Saruman‘a yani kötü, karanlık güçlere hizmet eden sadık hizmetkarlardır. Hobbit kitabında ise orklar, direkt olarak baş düşmandır. Bulundukları pozisyona bakacak olursak orklar son derece güçsüz, söz hakkı olmayan, bağımsızlığı bilmeyen bir ırk; fakat aynı zamanda evrendeki en kalabalık ırk olma özelliğine de sahip denilebilir.
Ork İsminin Esin Kaynağı
Ork kelimesinin kökü, Eski İngilizce’de yer alan orcneas kelimesine dayanmaktadır. Eski İngilizce, İngiltere’nin belirli bölgelerinde 5. ve 12. yüzyıllar arasında konuşulmuş bir dildir. Eski İngiliz edebiyatının en önemli eserlerinden birisi olan Beawulf destanında orcneas, Kabil’in soyundan gelen ırklardan birisi olarak anlatılmaktadır. Tolkien de ork kelimesini şeytan anlamına gelecek şekilde kullanmıştır. Tolkien, 1954 yılında elf dilleri hakkında kaleme aldığı bir makalesinde ork kelimesini kötü ruh anlamında kullanır. Kelimenin Eski İngilizce kökeni olarak ise Latince’de yeraltı tanrısı anlamına gelen Orcus‘u göstermiştir.
Ork Türleri
Orklar hepimize göre kötülüğe hizmet eden bir ırk olarak görünse de kendi içlerinde birçok türü vardır. Elbette sonuç olarak hepsinin amacı aynı olsa da her türün hizmet ettiği yer/kişi farklıdır. Orkların türlerini incelediğimiz zaman en bilineni -filmlerde de karşımıza çıkan- uruklardır. Uruklar, diğer türlere nazaran daha büyük, daha güçlü ve derileri daha karadır. Üstelik uruklar, kendilerine kıyasla daha zayıf, çelimsiz ve ufak görünümlü orkları küçümser ve onlara köle anlamına gelen snaga diye hitap ederler. Saruman’a hizmet eden asker vasfına sahip uruklar ve iz sürme alanında uzmanlaşmış, kendilerine koklayıcı da denilen nispeten daha zayıf orklar vardır. Üstelik uruklar da kendi içlerinde hizmet ettikleri kişiye göre farklılık göstermektedirler. Mesela Saruman‘a hizmet eden uruklar, Sauron‘a hizmet eden uruklara kıyasla daha uzun ve insan formuna daha yakınlardır. Sauron’a hizmet eden urukların ise kolları daha uzundur. Üstelik güneş ışığına karşı da daha dayanıklıdırlar.
Saf ırkın yanında bir de melezler vardır. Saruman kendi orklarını tasarlamış ve yetiştirmiştir. Bunlar ork-adam şeklindedir. Yarı-ork veya goblin-adam olarak da karşınıza çıkabilir. Tolkien, ilk etapta Morgoth‘a bağlı olan orkların, ilerleyen zamanlarda kendi krallıklarını kurduğundan bahseder. Daha sonrasında Sauron‘a hizmet eden orklar, Yüzük Savaşı sırasında Saruman‘a hizmet etmişlerdir -elbette tamamı değil-.
Yaşayış Biçimleri (Beslenme ve Dil)
Orkların kültürleri hakkında pek fazla detay yoktur. Bu yüzden sadece beslenme şekillerine ve kullandıkları dile değineceğiz. Tolkien, Hobbit romanında orkları her zaman aç olarak tasvir etmiştir. Bu ifade biçiminin ne kadarının doğru olup olmadığı belli değildir. Buna karşılık orklar insanlar da dahil olmak üzere her türden eti yiyebilirler. Kesin bir ifade biçimine rastlanmasa da orkların kendi türlerini de yiyebildiklerine dair ifadeler mevcuttur. Kısacası orklar için en genel tabirle yamyam diyebiliriz.
Dil konusuna gelecek olursak, orkların kendilerine ait bir dili yoktur. O zamana kadar var olan dillerden derlenmiş, derme çatma bir dil kullanırlar. Orkların kendi içlerinde birçok farklı türe ayrıldığını belirtmiştik. Her tür kendince bir dil belirlediği için ortaya birçok farklı lehçe çıkmıştır ve bu da tüm orkların konuşabileceği ortak bir dilin oluşmasını engellemiştir. Bu sorunu ortadan kaldırmak için orklar, Ortak Lisan‘ın son derece kaba, bozulmuş bir şivesini ortak dil olarak belirlemişlerdir.
Yüzüklerin Efendisi üçlemesinde duyduğumuz ork kelimelerinden bazıları Kara Dil’den gelir. Tolkien’in, Kara Dil’i ortaya çıkarırken Hitit ve Hurrilerin dilini örnek aldığını iddia edenler olsa da bu kesin bir bilgi değildir.
Orklar Nasıl Ortaya Çıktı?
Teknik olarak orkların kökeni hakkında bir netlik yoktur. Üstelik durup düşündüğümüz zaman dişi orklardan pek bahsedilmediğini fark edebiliriz. Bu durum evrende dişi orkların olmadığı sonucunu çıkarmasın. Tolkien’in Silmarillion adlı kitabında -bu kitap Tolkien’in vefatının ardından oğlu tarafından yayımlanmıştır- orkların elf ve insan benzeri bir forma sahip olacak şekilde türetildiği belirtilir. Bu betimleme de ork ırkında dişilerin de olduğunu ima eder aslında.
Elfler, Cuivienen gölünde uyandıklarında Morgorth onları bulur. Elflerden son derece nefret eden Morgoth, onları esir alır. Nefret etmesinin sebebi ise var olan güzelliklerinin hepsinin elfler için olmasıdır ve Morgoth’un duyduğu nefret duygusunun temelinde aslında kıskançlık yatmaktadır. Morgoth, esir aldığı elfler üzerinde çeşitli büyüler dener ve işkence yöntemleri uygular. Bu durum elflerin başkalaşmasını sağlar ve sonuç olarak orklar ortaya çıkar.
Elflerden ortaya çıkmış olsalar da orklar kesinlikle ölümsüz bir ırk değildir. Bunu kitap ve filmlerde de görüyoruz. İnsanlar kadar olmasa da oldukça zeki bir ırk olan orklar, bu zekalarını kötülükten başka bir şeye kullanmazlar. Var olan zekalarını ise savaş esnasında kullandıkları çeşitli stratejilerde görebiliriz. Kısacası kendilerine yetecek kadar zekidirler yorumunu yapabiliriz.
Kaynakça:
- Öne çıkan görsel ve metin içi görseller ortadunya.com
- Orta Dünya, “Orklar Kimdir?”. Erişim: 17.10.2022. Web
