“Sanatçı, insanların ihtiyacı olmayan şeyleri üreten kimsedir.”
-Andy Warhol
Pop sanat akımı nedir? 1950’lerden bu yana hala geçerliliğini koruyan bu sanat akımı nasıl ortaya çıkmıştır? Bu yazıda Pop sanat akımını, sanatçıları ve sanatçıların eserleri ışığında inceleyeceğiz.
Pop sanat; popüler kültür ile dünyada pop art olarak tanınan bir akımdır. İkinci dünya savaşının sona ermesi ile ortaya çıkmıştır. 1950 yıllarından itibaren Amerika ve İngiltere’de başta olmak üzere soyut dışavurumculuğa tepki olarak doğmuştur. Pop art terimini ilk kez 1958 yılında Lawrence Allaya,Architectural Desing’ dersindeki bir makalede popüler kültürü anlatmak için kullanmıştır. 1960’lı yıllar ise bilimin ve teknoloji devrimi olması ile popüler dünya adeta canlanmıştır. Sanatçılar da bu ortama ayak uydurarak yeni eserler üretmeye başlamışlardır. Ve böylece pop sanat akımı kitlelere yayılmıştır. Pop sanat akımı, 20. yüzyıl sanatçılarının sıradan nesneleri, çizgi romanları, her gün tükettiği yiyecekleri, gazeteleri kısaca günlük hayatta kullanılan ve sıradan olan tüm nesneleri sanatlarına dolayımsız dahil ettikleri bir akımdır. Böylece sanatın tüm kaynaklarının kullanılabileceği ortaya koyulmuştur. Pop sanatı dünyanın gidişatını vurgulamak için ortaya atılmış bir sanat akımıdır. İnsanoğlunun giderek daha hazırcı olmasını, aşırı tüketici hale gelmesini, üretmeden tüketme odaklı olmasını bir nevi makineleşmesini eleştirmek amaçlıdır. Pop sanat akımı birçok sanat dönemine göre çokça ilgi görmüştür. Bir eleştiri, bir başkaldırış olarak kullanılan nesneler, her yerde olan nesneler iken, renkler ise son derece göze çarpan, dikkat çekici renklerdir. Kırmızı, sarı, açık mavi ve neon pembe renkler oldukça fazladır.
Pop sanatı denilince kaçınılmaz olarak akla gelen ilk isim Andy Warhol‘dur. Pop sanatın öne çıkan diğer temsilcileri ise şu şekildedir; Roy Lichtenstein, David Hockney, Richard Hamilton, Keith Haring, Jasper Johns, Eduardo Paolozzi, Peter Blake, Tom Wesselmann.
Andy Warhol, Coca Cola şişelerini, konserve kutularını çeşitli renklerde boyayarak bir akım haline getirmiştir. Bunun yanında dönemin ünlü isimlerini kullanarak sanatında bu isimleri ikonlaştırmıştır. Pop sanatının yayılmasını, geçici popülerliğin gözde olmasını, tüketim kültürünü günümüze kadar taşıyan pop artın öncüsü diyebiliriz. Parayı ve şöhreti çok sevmesi, grafiker olması ve iyi bir analizci olması onun öncü olmasında oldukça etkili olmuştur. Elit kesimin ve pop sanatının vazgeçemediği isimdir. Kendisi popüleriteyi çok sevdiği için ‘Herkes bir gün 15 dakikalığına ünlü olacak’ cümlesini kurmuştur. George Hickenlooper yönetmenliğinde ‘Factory Girl’ filmi bu sözlerini kanıtlar nitelikte izlenmeye değer.
80 Milyon dolara alıcı bulan kült film yıldızı Marilyn Monroe tablosu.
Baskı resim yöntemi olan serigrafi ile yapılmış meşhur 32 adet konserve kutuları.
Bir diğer pop sanat akımı öncüsü; Roy Lichtenstein. New York doğumlu pop sanat ressamı. Aynı zamanda öğretmen olan Roy kendi tablolarını son derece yapay olarak değerlendirmiştir. Tablolarında reklam karakterleri ve çizgi roman imgelerini kullanmaktadır. Sanatı çizgi film estetiği olarak adlandırılabilir. Aşk, savaş, bilim kurgu konularını oldukça çarpıcı işlemiştir. Tablolarının özelliği, tram ile kaplanmasıdır. Tram; matbaacılıkta kullanılan küçük noktalara ayırma işlemidir.
İki adet panel üzerine akrilik ve yağlı boya ile yapılan sanatçıya uluslararası ün kazandıran; Whaam!
‘Masterpiece’ popüler kültürün önemli görsellerinden biridir. Tablo 2017 yılında çağdaş sanat koleksiyoncusu Steve A. Cohen tarafından 165 milyon dolara satın alınmıştır.
Pop sanatının önemli değerlerinden bir başkası da David Hockney’dir. Manzaraların, geniş bahçelerin ve havuzların parlak renklerle adeta elle tutulur biçimde tasvir eden pop sanat ressamı.
A Bigger Splash, David Hockney’nin en ikonik tablosudur. Tuval üzerine akrilik boya ile yapılmıştır. Minimalizmin hakim olduğu bu tabloda sanki birkaç saniye önce havuza atlamış bir kişinin yaptığı suyun sıçraması hissini yaratmıştır. Tablo Londra’daki açık arttırmada 23,1 milyon sterline satılmıştır.
Richard Hamilton; yapıştırma ve fotomontaj tekniğini tablolarında kullanmıştır. Pop sanatını şu kelimeler ile ifade etmiştir; ‘Popülerdir, geçicidir, seri üretimdir, gösterişlidir ve seksidir.’
Amerikan dergilerinden alınan bu kareler ile ikonik hale gelen ve pop sanatına öncülük eden bir çalışma.
Keith Haring, sanat hayatına New York’a taşınması ile başladı. Eline aldığı tebeşirler ile New York alt geçitlerini ve metro istasyonlarını çizdi. Tseng Kwong Chi adlı fotoğrafçı ile adını duyurdu diyebiliriz. Her çizimi hayata dair semboller taşımaktaydı. Bir gün yolunun Andy Warhol ile kesişmesi ile pop sanatında adını duyurmuştur. Keith Haring için ‘Sanat herkes içindir.’
Harring’in basit bir kompozisyon ile kendisini ve pop sanatını anlattığı önemli bir eseri. Haring; ‘Sanatın propaganda olduğunu sanmıyorum. Ruhu özgürleştiren, hayal gücünü kışkırtan ve insanları daha ileri gitmeye teşvik eden bir şey olmalı.’
Jasper Johns; ressam ve heykeltıraştır. Aynı zamanda çizim ve baskı üzerine de eserleri vardır. Amerikan bayrağını değişik şekillerde kullanması ile öne çıkmıştır. Ama bu durum eleştirmenleri ikiye ayırmıştır. Bayrağı yüceltiyor mu yoksa aşağılıyor mu? Oysa Andy Warhol ile aynı tarzda sürekli göz önünde olan bir nesneyi yeni şekillerde kullanarak pop sanatını icra etmiştir. Genelde bayrakları, haritaları, sayıları kullanarak eserlerini üretmiştir. Belki de ülke yönetimini bir şekilde eleştirmek için bu yöntemi kullanmıştır.
Eduardo Paolozzi, İtalyan asıllı İskoç ressam ve heykeltıraş. İngiliz pop sanat akımının ‘Godfather’ı olarak anılmaktadır. Sanatçı tüm eserlerinde metallerden kumaşlara kadar hemen her materyali kullanmıştır.
Peter Blake, İngiliz pop sanat akımının önemli bir temsilcisi. Pop kültürünün nesnelerini tuvalinde sanatı ile birleştirmiştir.
Tom Wesselmann; 1960’lı yıllardan itibaren çıplak kadın figürleri ile pop sanat akımına öncülük etmiştir. Üniversitede psikoloji eğitimi alan Wesselmann, sanatın psikoloji ile doğrudan etkileşim halinde olduğuna inanmaktadır. Diğer pop sanatçıları gibi her gün yapılann monoton eylemlerden etkilenmiştir. Özellikle yemek yemek ve güneşlenmek gibi insanların gün içerisindeki aktivitelerinden ilham almıştır. 40 yılı aşkın sanat hayatı olmuştur ve sayısız eser üretmiştir.
