Hayatımızın merkezine oturmuş bir olgu olan popüler kültür, dönemsel olarak geniş kitleler tarafından içselleştirilmiş kültürel ürünler ve etkinliklerdir. Popüler kültür zamanla davranışlarımızı, değerlerimizi ve hatta kimliklerimizi etkileyen ve oluşturan bir güç haline gelmiştir. Peki, gündelik yaşantımızın her alanında varlığını sürdüren popüler kültür nasıl ortaya çıktı ve hayatımızın merkezine yerleşti?
Popüler Kültür Nedir?
Popüler kültür, günlük yaşamda hakimiyet kuran kültüre denir. Belirli bir zaman dilimi içerisinde toplumun büyük bir kısmının tükettiği ve paylaştığı çeşitli ürünler ve faaliyetlerdir. Moda, sinema, müzik, spor ve son zamanların en etkin araçlarından olan sosyal medya gibi unsurlar popüler kültürün önemli unsurlarını oluşturmaktadır. Popüler kültür ürünleri genellikle kitle iletişim araçları ile oluşur ve geniş kitlelere yayılır. Çeşitli ihtiyaçlar, ilgi alanları ve zamanın koşulları popüler kültürün oluşmasında rol oynar.
Yönetici ideolojilerin kendi çıkarları temelinde belirli değerleri ve gelenekleri ürettikleri ve tüketici konumundaki bireylere sundukları, dayattıkları durumları da mevcuttur. Yani dış etkenler ve çeşitli kitleler popüler kültürün oluşumuna katkı sağlayabilir. Popüler kültür sabit değildir zamanla değişiklik gösteren dinamik bir yapıya sahiptir ve genellikle hızlı tüketilir. Halihazırda popüler olan severek tükettiğimiz şeyin zamanla etkisini yitirdiğini ve modasının geçtiğini, ardından yerini doldurabilecek başka bir ürünün aldığını gözlemleyebiliriz.
Popüler kültürün en etkili ve en görünür unsuru belki de pop müziktir. Taylor Swift, BTS, Billie Eilish gibi dünyaca ünlü isimler geniş ve oldukça büyük kitleler tarafından tüketilen şarkılar üretmektedirler. Pop müzik kadar etkili olan bir diğer unsur, sosyal medya ve zamana bağlı oluşan trendlerdir. Günümüzde Instagram, Tiktok ve YouTube gibi çok fazla kullanıcının aktif olduğu platformlar; popüler kültürün yaratımı, taşınması ve yayılımı noktasında en güçlü unsurlardan biri haline gelmiştir. Örneğin; son dönemde müzik kaynaklarının en çok dinlenilen listelerinden düşmeyen Türkçe Rap müzik, Tiktok içerikleri ve paylaşımları katkısıyla da yaygınlaşmakta ve popülerleşmektedir. Kullanıcılar yaptıkları paylaşımların arkasında bu şarkıları kullanarak yeni bir trendin oluşmasına ve desteklenmesine katkı sağlamaktadırlar.
Netflix gibi dijital ortamlarda yayınlanan dizi ve filmler popüler kültürün güçlü unsurlarındandır. Geniş kitleler tarafından tüketilen yapımlar; içeriğinde çeşitli kültürleri yansıtmakta, toplumsal olayları ve normları işlemekte, trendleri barındırmakta hatta yeni trendler oluşmasında katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda popüler kültür değişken bir yapıya sahip olduğundan çeşitli dönemlerde bambaşka ve yepyeni trendler doğmaktadır. Bu da değişen dünyanın, gelişen teknolojinin ve yaşanan toplumsal gelişmelerin dinamiklerini bizlere göstermektedir.
Popüler Kültürün Kökenleri
Popüler kültürün asıl olarak Sanayi Devrimi ile biçimlendiğini söyleyebiliriz. Bu devrim temelinde başlayan yoğun köyden kente göç ile şehirleşme artmıştır. Artan şehirleşmeyle, işçi ve alt sınıfların kültürel istekleri oluşmaya başlamış, işlerinden arta kalan vakitlerde sosyalleşme ve eğlence arayışına girmişlerdir. Bu süreç kültürel keyfin geniş kitlelere ulaşımını sağlamıştır. Popüler kültür ilk aşamada alt kültüre, halka ait bir olgu olarak ortaya çıkmıştır. Zamanla kültürel etkinlikler yayılmış ve “yüksek kültür” ile “halk kültürü” arasındaki ayrım keskinleşmiştir. Kültürel ürünlerin hitap ettiği kitlenin farklılaşması ve artması sonucunda ürünlerin tüketimi ve üretimi hızlanmıştır.
Kitle üretimi, Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan bir olgudur ve kültürel ürünlerin üretimi ve tüketiminin serileşmesi noktasında etkin olmuş ve ulaşılabilirliğini güçlendirmiştir. Üretilen ürünler artık sadece üst sınıf yüksek gelirli kesimler değil, işçi sınıfı ve geniş nüfuslar tarafından da talep edilir ve tüketilir hale gelmiştir. Bu bağlamda kültürel ürünlerin tüketiminin, toplumun çeşitli kesimlerine yaygınlaşmasını ve bir tüketim kültürü olarak popüler kültürün ve eğlence anlayışının oluşmasını sonuçlandırabiliriz.
Popüler Kültürün Gelişimi ve Küreselleşmesi
Popüler kültürü kalkındıran ve yaygınlaşmasına sebep olan en büyük etkenlerden biri, kitle iletişim araçlarıdır. Haberleşmedeki gelişmeler, popüler kültürün daha geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Gazete ve dergilerle başlayan daha sonrasında radyo, televizyon ve sinema gibi araçlar ile devam eden değişim, kültürün taşınması ve aktarılmasını arttırdı ve kolaylaştırdı. Bu durum aynı zamanda popüler kültürün kitlesel boyutlara ulaşmasını sağladı. Ardından yerel olarak varlık gösteren popüler kültür, küresel bir özellik kazanmaya başladı. Hollywood filmleri, müzik endüstrisi, sosyal medya ve reklamcılık; popüler kültürün küresel bir olgu olması noktasında etkide bulundu. Sonucunda üretilen ve paylaşılan ürünler küresel çapta da tüketilebilir hale geldi. Ayrıca sıradan insanlar da sosyal medya araçları ile bir popüler kültür üreticisi konumunu edindi.
20. yüzyıl itibariyle küreselleşen popüler kültürün en büyük üretici gücü ABD olmuştur. ABD yapımı filmler, müzikler, yaşam tarzları ve moda dünya çapında yaygınlaşmıştır. Batı kültürü tüm dünyada hızla yayılmıştır. Bunun en önemli örneklerinin başında fast food kültürü, Hollywood filmleri gelmektedir. Küreselleşmenin ortaya çıkmasıyla tüm dünya Batı kültürünün ürünlerini tanır ve tüketir hale gelmiştir. Zamanla diğer ülkeler de kendi kültürel ürünlerinin ihraç eder duruma gelmiş, kültürel alışveriş devri başlamıştır. Günümüzde Kore müziği K-pop‘un yaygınlaşması ve dünyanın birçok yerinden tüketiliyor olması da buna örnektir.
Popüler Kültürün Günümüzdeki Önemi
Günümüzde popüler kültürün, günlük yaşamda oldukça önemli bir konumu vardır. Toplumun çeşitli ve geniş kesimleri tarafından tüketilen binlerce çeşit ürün bireyleri ve toplumları oldukça fazla etkilemektedir. Kimlikler, davranışlar ve değerler üzerinde etkisinin olması yanı sıra onları şekillendirmekte hatta büsbütün oluşturmaktadır. Kültürel etkileşimler ve iletişimler noktasında da oldukça güçlü bir konuma sahiptir. Farklı kültürlerdeki insanların birbirlerini anlamaları ve birbirlerinin kültürlerini tanımaları gibi konular özelinde önemli bir görev üstlenmiştir.
Popüler kültürle günümüzde yeni iş kolları oluşmuş ve büyük bir ekonomik alan ortaya çıkmıştır. Eğlence sunmak noktasında da oldukça güçlü bir işlev gösteren popüler kültür insanlara günlük koşuşturmacalardan kaçış ve rahatlama imkanı sunar. Popüler kültür, farklı dünyaları ve kültürleri tanıma noktasında ufuk açıcı, öğretici ve zenginleştirici bir deneyim de kazandırmaktadır. Özellikle günümüzde yoğun olarak fazlaca toplumsal mesaj da içermektedir. Üretici veya paylaşım yapan kişi politik bir düşüncesini veya toplumsal bir etki yaratmak istediği herhangi bir durumu popüler kültür araçları aracılığıyla geniş kitlelere ulaştırabilmektedir. Bu gibi tutumlar, kitlelerin toplumsal problemlere farkındalığını arttırmak noktasında önem teşkil etmektedir.
Popüler kültür bizi her zaman daha çok tüketime itmektedir, bazı zamanlar çeşitli nedenlerden dolayı yetersiz ve kötü hissetmemize neden olmaktadır. Popüler kültürün hızlı tüketim üzerine kurulu olmasından kaynaklı kolay haz kaynağı sunmaktadır ve bireyler artık uzun vadeli mutluluk içerisinde kendilerini bulmakta zorlanmaktadırlar. Kolay erişilebilirlik, kolay tüketilebilirlik ve kolay tatmin edilebilirlik birey için birçok yönden olumsuzluk getirmektedir.
Sonuç olarak; popüler kültür, Sanayi Devrimi’nden bu yana varlığını sürdüren ve giderek güçlenen bir olgu haline gelmiştir. Modern toplumlarda merkezi bir konuma sahiptir. Popüler kültür; bireyler ve toplumlar üzerinde fazlaca etkisi olan, kimlikleri ve değerleri şekillendirebilecek güce sahip, sürekli olarak hayatlarımızı etkileyen ve hayatlarımızdan etkilenen bir olgudur. Dinamik bir yapıya sahip olan popüler kültür, günümüzde yoğun bir kâr amacı da taşımaktadır.
Kaynakça
Coşgun, Melek. “Popüler Kültür ve Tüketim Toplumu”. Yaşam Bilimleri Dergisi. 2012: 837-850.
“Popüler Kültür”. TÜBİTAK. Web. 14.09.2024.
“Popüler Kültür Nedir?”. Akademia. Web. 14.09.2024.
Kapak görseli: Sophos Akademi Web.
