Rönesans’ın Ünlü Sanatsever Ailesi Mediciler Kimdi?

Orta Çağ Avrupası’na damgasını vurmuş olan Medici Ailesi, o dönemin en güçlü ve bilinen ailelerinden birisiydi. 14 ve 17. yüzyıllar arasında, Rönesans dönemi boyunca, İtalya‘da ve özellikle de Floransa’da öne çıkan bu aile; ticaret, sanat, politika ve finans açısından oldukça nüfuzluydu. Floransa Cumhuriyeti‘nin yönetiminde önemli roller üstlenen Medicilerin bulunduğu bu şehir, ticaret yollarına hakimiyet sağlama açısından pek çok avantaja sahip bir bölgeydi. Konumlarını iyi bir şekilde kullanan aile, Orta Doğu ve Asya arasındaki ticaret yollarını tekeline alıp büyük bir zenginlik elde etmeyi başarmıştır.

Avrupa’daki çeşitli kraliyet soylarıyla akrabalıkları bulunan Medici ailesi; Rönesans döneminde sanata, edebiyata ve bilim dallarına büyük katkılarda bulunmuş ve 1434’ten 1737’ye kadar süren yönetimleri altında Floransa şehri oldukça gelişerek Avrupa’nın önemli bir kültür-sanat merkezi hâline gelmiştir.

Medici Ailesinin Soyu ve Yükselişi

İtalya’nın Toskana bölgesinden yükselen ve dört papa döneminde de hakimiyet sağlayan ailenin en ünlü kolunu oluşturan kişi, Yaşlı Cosimo soyundan gelen Averardo de Medici idi. İlk büyük Medici sayılan oğlu Giovanni Di Bicci De Medici ise zengin bir aileden gelmemesine rağmen kendini finansal alanda oldukça geliştirerek İtalya’nın ilk ünlü bankerlerinden biri olmayı başardı. Ayrıca Giovanni’nin ilk sermayesinin eşinin çeyizi ve kendisine miras kalan birtakım paralar olduğu göz önüne alınırsa, başarısı oldukça kayda değerdir.

Zekası ve hem siyasî hem de ekonomik açıdan yaptığı atılımlar sayesinde döneminin en zengini olan Bicci’ye dinî yönden de güç kazandıran olay, Papa John ile kurduğu yakın arkadaşlık olmuştur. Yeni Platonculuk akımına büyük destekleriyle bilenen Cosimo ile ailenin en güçlü kollarından “Popolani” soyunun atası Lorenzo Medici (Lorenzo the Elder) Bicci’nin oğullarıdır. Bu oğullara, ilerde daha detaylı değineceğiz.

Ailenin Sanattaki Nüfuzu

İtalya’da Rönesans fırtınası eserken Orta Çağ’daki dogmaların yerini, kültür-sanatın yeniden inşa süreci almaya başlamıştı. Şayet Medici ailesinin sanata duyduğu haz ve sanatçılara sağladıkları büyük miktardaki yatırımlar olmasaydı, bu yeni entelektüel fırtınanın sürdürülebilirliği çok zor olacaktı. Sanatın özündeki o devasa potansiyelin ve cazibenin farkında olan aile, halktaki yansımalarını yücelten porteler yaptırıp bu potansiyelden ustaca faydalandı ve sanatı Floransa üzerindeki siyasi nüfuzunun bir propaganda aracı olarak kullanmaktan hiç çekinmedi.

Avrupa’nın en büyük hamilerinden biri olarak bilinen bu aile; Donatello, Raphael, Michelangelo, Leonardo Da Vinci ve Botticelli gibi büyük Rönesans ustalarına finansal olarak desteklerde bulunmuşlardır.

Cosimo de Medici, Lorenzo de Medici ve I. Cosimo de Medici; ailedeki sanata verdiği desteklerle öne çıkan kişilerdir. Sanatçıları ve bilim insanlarını destekleyen, Floransa’nın kültürel ve sanatsal olarak canlanmasını sağlayan bu kişiler arasından Cosimo de Medici ile devam edelim şimdi.

Platon ile alakalı konferanslara katılan Cosimo’nun özellikle Yeni Platonculuk akımının canlanmasında büyük finansal yardımları olmuştur. Öyle ki, Platon’un eserlerinin çevrilmesine ciddi miktarda para harcamıştır ve çeşitli entelektüellerle paylaştığı devasa bir kütüphane toplamıştır. Hristiyan ülkelerden ve Fatih Sultan Mehmet’ten izin alarak Doğu’daki el yazmalarını alan Cosimo, aynı zamanda Floransa’da Platon Akademisi’ni de kuran kişidir.

Bu meşhur Cosimo’nun soyundan gelen ve atasının sanata olan hazzını örnek alan bir diğer kişi ise Lorenzo’dur. Yaşamı boyunca sanatçılara verdiği desteklerle meşhur olan Lorenzo’ya “muhteşem” ünvanı layık görülmüştür. Önemli bir devlet adamı olarak da bilinen Lorenzo, ilk başta kardeşi Giuliano ile birlikte daha sonraysa 1492’ye kadar tek başına şehrin yönetiminde büyük bir söz hakkına sahipti. Ailesinin sanattaki rolünden etkilenen Lorenzo, sanatçıların hamisi ve koruyucusu olmuştur.

Lorenzo, İtalya’nın sanatsal potansiyelinin farkındaydı ve döneminin önde gelen sanatçılarını çatısı altında toplamayı başarmış; Leonardo da Vinci, Botticelli ve Michelangelo gibi önde gelen Rönesans sanatçılarıyla derin ilişkiler inşa etmiştir. Sanatlarını icra etmeleri için her şeyi temin eden ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen Muhteşem Lorenzo sayesinde bu sanatçılar, Rönesans hareketinin en ikonik isimleri olmuştur.

İktidarının son dönemlerinde Lorenzo, San Maria‘nın saray bahçesinde bir heykel okulu kurar. Söylenen o ki, daha on beş yaşındaki gencecik bir öğrenci onu büyülemeyi başarmıştır ve okulun eğitmeni olan D. Ghirlandaio ise, Lorenzo’ya bu bu dahi çocuğun muazzam bir potansiyeli olduğunu ifade etmiştir. Lorenzo’nun hayranlığına konu olan bu fevkalade genç, Michelangelo’dan başkası değildir.

Michelangelo’nun yeteneğini keşfeden Lorenzo, bu genç öğrenciyi Medici Sarayı’nda yaşatmak için düzenlemeler yapar. İlerleyen yıllarda Michelangelo; Medici Kütüphanesi, Medici Şapeli ve Medici Mezarlığı‘nın inşasında rol oynayacaktır.

Mediciler için mezarlık işlevi gören bu şapelin mimarlığını ve içindeki kutsal alanı süsleyen heykellerinin tasarımını yapan kişi Michelangelo’dur. Şapelin biçimi, Michelangelo’nun orantıya ve titiz inceliğe olan tutkusunu yansıtmaktadır. Mezarların konumlandırılmasından ışık ve gölge oyunlarına kadar her şeyi büyük bir özenle tasarlanan şapelde oldukça dinî bir atmosfer yaratılmıştır.

Michelangelo’nun imzasını taşıyan bir başka eser ise sanatçının henüz yirmi altı yaşında tasarladığı ve belki de en önemli eseri olarak görülen o meşhur Davut heykelidir. Bu anıtsal çalışma, yine Michelangelo’nun ne kadar da titiz ve mükemmeliyetçi olduğunu gözler önüne serer. Davut heykelinde insan estetiği ve duygusu muazzam bir işçilikle mermere işlendiği için Rönesans sanatının ikonik bir harikası olarak karşımıza çıkıyor.

Bir diğer örnek ise Venüs’ün Doğuşu tablosuyla tanıdığımız Boticelli’dir. Lorenzo’nun ailenin liderliğini üstlendiği yıllarda Boticelli de kendi atölyesini kurma sürecindeydi. Medici ailesi, özellikle de Lorenzo’nun küçük kuzenleriyle kardeşi Giuliano başta olmak üzere, Boticelli’nin çalışmalarını büyük ölçüde destekledi. Onların etkisi altında, Botticelli birçok ünlü eserini üretti. Bir dönem oldukça fakir düşen Boticelli’nin yardımına arkadaşları ve Mediciler gelmeseydi, neredeyse açlıktan ölecekti.

Eserleriyle belki de sanat tarihinde kendisinden en çok söz edilen sanatçılardan biri olan Leonardo da Vinci ile devam edelim şimdi. Bu dahi sanatçı, kendisinden biraz daha büyük olan Botticelli, Ghirlandaio ve Perugino‘nun çağdaşıydı. Floransa’ya yirmi yaşında gelen Vinci’nin onlarla Verrocchio‘nun atölyesinde ya da Medicilerin Platon Akademisinde tanışmış olması muhtemeldir. Lorenzo, Da Vinci’nin eserlerine ve buluşlarına hayran kalmış ve şahit olduklarını dostlarıyla paylaşmaktan hiç çekinmemiştir.

Son olarak, mimari bir şahesere göz atalım. Rönesans’ın gözde mimarî başarılarından biri olarak kabul edilen Floransa Katedrali; Gotik, Neogotik, Rönesans ve Romanesk etkilerini aynı potada kusursuzca eriterek, çeşitli mimari tarzların uyumlu bir karışımını gözle önüne seriyor. Floransa Katedrali’nin kubbesi, Medici ailesiyle sık sık çalışmış olan Filippo Brunelleschi tarafından yapılmıştır.

Medici Ailesinin destek sağladığı diğer sanatçılarsa şunlardır:

• Ghirlandaio: Lorenzo de Medici’nin himayesi altında yetişen Rönesans sanatçılarından biri de Ghirlandaio’dur. Ghirlandaio, Medici sarayında çalışarak önemli eserler üretti.

Kaynakça

• Nardini. (2009). Bruno, Leonardo da Vinci. İstanbul: Can Yayınları
• Hodge, S., (2018), Sanatın Kısa Öyküsü, (8.baskı), Hep Kitap, İstanbul.
• Sol haber. “Da Vinci için Mediciler bir şans mıydı?” .Erişim: 10.08.2023. https://haber.sol.org.tr/yazarlar/ahmet-mumtaz-idil/da-vinci-icin-mediciler-bir-sans-miydi-110637
• Lebriz Sanal Dergi. “Rönesans’ın Büyük Patronları: Medici Ailesi” .Erişim:09.08.2023. http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=8&articleID=312&bhcp=1
• (https://www.gezecegiz.com/floransa)
• KAMÖZÜT, Mehmet Cem. “On Yedinci Yüzyıl Bilim Devriminin Hazırlayıcısı Olarak Mediciler ve Michelangelo.” Kilikya Felsefe Dergisi 1 (2015): 23-43.