Tolstoy ve Dostoyevski gibi olağanüstü yazarların çıktığı Rus edebiyatını, genel olarak insanlar ya severler ya da sevmezler. Bağlanamamalarının sebebi bir bakıma rus düşüncesine ve kültürüne tecrübesiz bir şekilde dalmış olmalarındandır. Rus edebiyatına başlamak için hevesli olup ama nereden başlayacağını ve güzel bir deneyimi nasıl sağlamaları gerektiğini bilmeyenler ve okumaya başlayıp Rus edebiyatının soğukluğuna ısınamayanlar için “Rus edebiyatına nereden başlanmalı?” adı altında size küçük bir yol haritası çizmekteyiz. Hadi gelin birlikte bu yol gösterici kitaplara bir gözatalım.
Andrzej Walicki- Rus Düşünce Tarihi
Edebiyatın geliştiği ve bizim bugün tanımış olduğumuz geniş hacimli ve dünyaca bilindik eserler yazmış olan Rus yazarları kuşkusuz bulundukları devirlerden etkilenerek yazmışlardır. Ne de olsa edebiyat yazılmış dönemin psikolojisini ve tarihini bizlere sunma görevini yapmaktadır. Bu yazarların yaşadıkları dönemleri, 19. ve 20.yy’ı, Rusya’nın devrimler tarihi diye adlandırsak yanlış olmaz. Baskıcı bir 1.Nikolay hükümetinden Komünizm devrimine kadar gelişen bir tarihi kapsamaktadır bu yüzyıllar. Rus edebiyatını daha iyi anlamak için önereceğimiz eserlerden önce size Rusya’nın hem düşünce hem bu dönemlerin tarihi hakkında bilgi zenginliği sunacak Andrzej Walicki tarafından yazılmış Rus Düşünce Tarihi kitabını önermekteyiz. Kitap, Avrupa felsefesinin Rus kültürü ile harmanlanarak özgün bir düşüncenin ortaya çıkışı ile Rus aydınlarının gelenek ve batılılaşma arasında bunalıma girdikleri, 18. ve 19.yy’ın siyasal ortamı bu bunalımı ayrı bir seviyeye çıkarttığı ve 20.yy ‘da yaşanacak olan siyasi ve tarihsel kırılmaların yaşandığı dönemleri güzel bir şekilde anlatmaktadır.
Rus Edebiyatı Başlangıç Önerileri
Aleksandr Puşkin
Önerilerimizde ilk olarak modern Rus edebiyatı’nın kurucusu olan Aleksandr Puşkin‘i önermek doğru olacakatır. Klasisizm ve romantizm akımını benimsemiş olan Puşkin aslında bir ozan olmasına rağmen daha çok öyküleri ve romanlarıyla tanınmaktadır. Bunun nedenini şiirlerinin çevirilerindeki anlam kaybına atfedebiliriz. Eserlerinde kullandığı dil ile rus diline zengin ve ulusal bir yapı kazandırmıştır. Ayrıca Rus edebiyatında ilk defa rus halkının toplumsal özelliklerini yansıtan karakterlere de yer vermektedir. Bunun sayesinde rus halkı ile tanışmak için yerinde bir yazar diyebiliriz.
Yüzbaşının Kızı-Aleksandr Puşkin
İlk önerimiz Puşkin’in en önemli eserlerinden biri olan Yüzbaşının Kızı‘dır. Tarihsel bir roman olan Yüzbaşı’nın Kızı’nda bir aşk hikayesi anlatılmaktadır. Orenburg’a askerliğini yapması için babasının ısrarıyla gönderilen 17 yaşındaki Pyotr Grinyov burada Yüzbaşı’nın kızı olan Maşa‘ya aşık olur. Birbirine olan aşklarının başladıktan kısa bir süre sonra Pugaçov ayaklanması çıkar. Puşkin Ayaklanma ile birlikte süren aşkı çarpıcı bir anlatıyla bize sunmaktadır.
Yevgeni Onegin-Aleksandr Puşkin
Puşkin’in şiir romanı olan Yevgeni Onegin ile rus edebiyatının şiirlerine de giriş yapmış olursunuz. Eserin konusu “Rus Edebiyatından Kitap Önerileri” yazımızda açıklanmıştır.
Nikolay Vasilyeviç Gogol
Aleksandr Puşkin ile arkadaş olan Nikolay Vasilyeviç Gogol, Puşkin’den sonra en önemli yazar olmaktadır. Rus edebiyatı’nın önde gelen yazarlarını etkilemiş olan Gogol Dostoyevski’nin Palto adlı hikayesi üzerine söylediği rivayet edilen “Hepimiz Gogol’un paltosundan çıktık” sözü ile Gogol’un önemini ve etkisini güzel bir şekilde yansıtmaktadır. Yazılarında rus iktidarına ve toplumuna gönderdiği güldürücü iğnemeleri sayesinde sosyal basamakları anlamamızı sağlar.
Daha çok öykü türünde yazmış olan Gogol’un Bir Deli’nin Anı/Hatıra Defteri,Palto,Burun,Petersburg Öyküleri ve Fayton önermekteyiz. Gogol Bir Deli’nin Anı Defteri,Palto ve diğer hikayeleri ile birlikte sosyal statünün önemini ve getirilerini güzel bir şekilde anlatmaktadır. Kısaca bir hikayesini anlatmamız gerekirse: Palto’da sıradan insanların,alt sınıfın, çektiği acılar ve karşılaştıkları eşitsizlikler Akakiy Akakieviç’in yaşamı ile okuyuculara yansıtılmaktadır. Zar zor para biriktirip yeni palto alan kahramanımız Akakiy Akakieviç‘in yeni paltosunun çalınması ile bakandan yardım ister. Fakat yardım çağrısına azar ile geri dönüş yapan bakanın üzerine ölümüne sebep olacak bunalıma girer ve sonrasında hasta olur. Ölümüyle bitmeyen bu acıyı hayalet formunda insanların paltolarını çaldığı söylentisi ile hikaye sona ermektedir.Gogol’un hikayelerine yer veren dergimizdeki bir başka yazımız olan “Rus Edebiyatından Kitap Önerileri”ne de başvurabilirsiniz.
Fyodor Mihayloviç Dostoyevski
Bir diğer kitap önerileri sunacağımız yazar Fyodor Mihayloviç Dostoyevski‘dir. Karakterlerinin psikolojilerini ve iç dünyalarını yansıtmakta bir usta olan Dostoyevski, Rus edebiyatı’nın en tanınmış yazarlarından biri olmakla birlikte onunla çoğu insan Suç ve Ceza‘yı okuyarak tanışmaktadırlar. Fakat bu yazımızda Dostoyevski’nin yaşamının ileri safalarında yazdığı Karamazov Kardeşler, Suç ve Ceza, Budala ve Kumarbaz gibi eserlerden ziyade hem Dostoyevski’ye hem Rus edebiyatına giriş niteliğinde olacak İnsancıklar’ı tavsiye etmekteyiz.
İnsancıklar-Fyodor Mikhailovich Dostoyevski
İlk eseri olan İnsancıklar ile Dostoyevski edebiyat dünyasına atılmıştır. Puşkin ve Gogol’un etkilerinin görüldüğü eser birçok eserinin arasında güzel bir başlangıç kitabıdır. İlk yazıldığında büyük bir başarı ve ilgi görmüş olan kitap, Dostoyevski’nin Belinski gibi eleştirmenler tarafından “Yeni Gogol doğuyor.” ismini almasını sağlamıştır. Eser, Varvara Alekseyevna ve Makar Devuşkin arasında geçen yazışmaları konu edinmektedir. Gelişen aşkları ve mektuplaşmaları sayesinde yoksulluğa ve toplumun hor görmelerine göğüs gerebilmektedirler. Dostoyevski bu serüvende, ikilinin iç dünyasını ve birbirine bağlı olan psikolojilerini güzel bir şekilde okuyucuya sunmaktadır.
Lev Nikolayeviç Tolstoy
Eserleri ile dünyaca ünlü bir diğer yazar Lev Nikolayeviç Tolstoy‘dur. Asil bir aileye doğmuş olan Tolstoy öykü, roman, günlük ve oyun gibi bir çok türde eser vermiş ve James Joyce, Mahatma Gandi ve Martin Luther King gibi ünlü isimlere ilham kaynağı olmuştur. Rus edebiyatı denince ilk akla gelen isimlerden biri olan Tolstoy ve Tolstoy’un zirveyi yaşadığı eserleri, yeni okumaya başlayanların ilk tercihlerinden olmaktadır. Tolstoy tarihi eserleri ile mükemmel bir harmanlama sağlayan eşi benzeri görülmemiş bir yazar olsada, Tolstoy’un eserlerini yemeklere benzetirsek, insanlar en lezzetli kısımlarını okuyarak geriye asıl haza ulaşmalarını sağlayacak ilk eserlerini sona bırakmaktadırlar. Hem Rus edebiyatına güzel bir başlangıç olacak hem Tolstoy’u tanımanızı sağlayacak kitapları aşağıda vermekteyiz.
Çocukluk,İlkgençlik,Gençlik-Lev Nikolayeviç Tolstoy
Varlıklı bir ailenin oğlu olan Tolstoy, Çocukluk, İlkgençlik, Gençlik eserinde bizi küçüklüğünden itibaren gençlik yıllarına kadar süren iç keşfine çıkarmaktadır. Çevresindeki insanlarla olan ilişkilerine göz atmamızı sağlayan eserde, bu ilişkilerin kişiliğini nasıl etkilediğini ve bugünkü tanınan Tolstoy’a nasıl dönüştüğünü görmekteyiz. Ayrıca asil bir aileden birisinin 19.yy’daki yaşamına da göz atmamızı sağlayan bir eserdir.
İnsan Ne ile Yaşar?-Lev Nikolayeviç Tolstoy
Çoğu Tolstoy okurların favori kitaplarından birisi olmakla birlikte dünya çapında ses getirmiş bir diğer önereceğimiz kitap “İnsan Ne ile Yaşar?”dır. Konusu bir meleğin Tanrı’nın emrini yerine getirmemesi yüzünden dünyaya indirilerek Tanrı’nın üç sorusuna deneyimleriyle yanıtlamaya çalışmasıdır. İnsanların düşünebilme yetisini kazandığından itibaren sorup sorguladığı soruları gene aklımıza getirecek ve sizide melekle birlikte düşünme serüveninine eşlik ettirecek olan esere dergimizde bulunan “Rus Edebiyatından Kitap Önerileri” yazımızdan da erişebilirsiniz.
Anton Çehov
Modern öykünün kurucularından olan Anton Çehov da Dostoyevski ve Tolstoy gibi Gogol ve Puşkin’den etkilenen rus yazarlarından birisidir. Öykü türünden eserlerini büyük bir ustalıkla kaleme almış olan Çehov, öykü severler için Rus edebiyatına tam yerinde bir başlangıç olacaktır.
Altıncı Koğuş-Anton Çehov
Altıncı Koğuş, bir akıl hastanesinde yatan realist bir kişiliğe sahip İvan Dmitriç ile hayata stoik bir bakış açısı takınan Doktor Andrey Yefimıç arasında süregelen felsefi tartışmalarını ele almaktadır. Petersburg Üniversitesi’nde okuyan İvan Dmitriç aslında zeki ve parlak bir öğrenci olması ile ismi çıkmış ve Rus toplumunu biliçlendirmek amacıyla çözüm üretmeye çalışırken yaşadığı korku yüzünden kendini Altıncı Koğuş isimli akıl hastanesinde bulur. Altıncı koğuş akıl hastanesi isminde asıl amacını yerine getirmeyen bir kurumdur. Hastaları topluma kazandırmak yerine izole olmalarını sağlamaktadır. Doktorumuz, Andrey Yefimıç ise başta bir düzen sağlamaya çalışmış olsa da, kendisini akıl hastanesinin sistemine ayak uydururken bulur ve koğuşun perişan durumunu görmezden gelir.Eser, bu iki ayrı bakış açısını sunarken devrim öncesi Rus toplumunun ahlaki çöküntüsünü ve duyarsızlığını vurgulamaktadır. Bu öykü bize derin bir toplumsal çözümleme sunmakla birlikte 19.yy’ın toplumunun durumuna kısa bir bakış sağlamaktadır.
Kaynakça:
“Rus Düşünce Tarihi – Andrzej Walicki (iletisim.com.tr) “18.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Puşkin’in Anlatımı, Yapıtları, Ele Aldığı Konular, Etkilendiği ve Etkilediği Kişiler (Cafrande Kültür Sanat)”19.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“İnsancıklar Özet – Dostoyevski (yazarokur.com)”19.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“İnsancıklar Fyodor Dostoyevski (canyayinlari.com)“19.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Sercan Baylan/Kitap Tavsiyeleri: Rus Edebiyatına Nereden Başlamalı?”19.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Alıntılarla Yaşıyorum/Rus Edebiyatı Başlangıç Kitap Önerileri”18.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Alıntılarla Yaşıyorum/Dostoyevski Kimdir? “19.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Tolstoy kimdir? (gzt.com)”20.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Çocukluk, İlkgençlik, Gençlik – Lev Nikolayeviç Tolstoy (iletisim.com.tr)”20.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Altıncı Koğuş Özeti, Konusu ve Karakterleri (kitapdiyari.com.tr)”20.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“Palto – Nikolay Vasilyeviç Gogol (insanokur.org)”24.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
“İnsan Ne İle Yaşar Tolstoy (birgaripmatematikci.com)”24.03.2023 tarihinde erişilmiştir.
