“Dedikodu aldı yürüdü: iftira kanun oldu Salem’da.”
Cadı Kazanı, Arthur Miller
Doğaüstüne olan inanç ve özellikle şeytanın bazı insanlara (cadılara) sadakatleri karşılığında başkalarına zarar verme gücü bahşetme pratiğine olan inanç, Avrupa’da 14. yüzyılda ortaya çıkmıştı. Bu düşünce, sömürge New England’da oldukça yaygındı. Ek olarak o zamanlar Salem Köyü’nün (bugünkü Danvers, Massachusetts) kırsal Püriten topluluğundaki yaşamın sert gerçekleri, 1689’da Amerikan kolonilerinde Fransa ile bir İngiliz savaşının, yeni bir çiçek hastalığı salgınının sonraki etkilerini içeriyordu. Salem Cadı Mahkemeleri, 1692 baharında Massachusetts, Salem Köyü’ndeki bir grup genç kızın şeytan tarafından ele geçirildiğini iddia etmesi ve birkaç yerel kadını büyücülükle suçlamasıyla başladı. Massachusetts’te bir histeri dalgası yayılırken davaları görmek için Salem’da özel bir mahkeme toplandı; ilk hüküm giymiş cadı Bridget Bishop, o Haziran’da asıldı. (Lewis, 2020)
Eylül 1692’de histeri azalmaya başladı ve kamuoyu davalara karşı çıktı. Massachusetts Genel Mahkemesi daha sonra suçlanan cadılara karşı verilen suçlu kararlarını iptal etmesine ve ailelerine tazminat vermesine rağmen Salem cadı davalarının acı verici mirasının etkisi yüzyıllarca sürecekti (Editors, 2011).
Salem Cadı Mahkemeleri’nde 1692 yılının Mart ayında başlayan yargılamaların ardından 22 Eylül 1692‘de cadılıkla suçlanan yedi kadın idama mahkûm edildi. Massachusetts’e bağlı kontluklarda kurulan Salem Mahkemeleri’nde 15 ay boyunca 20’den fazla insan yargılandı ve 20 kişiye ölüm cezası verildi ( Öztürk, 2021).
Biliyor muydunuz?
1976’da Science dergisinde yayımlanan bir çalışmada 1692’deki “büyülenmiş” Salem sakinlerinin yaşadığı garip rahatsızlıklar bilimsel yolla açıklanmaya çalışıldı ve toksikologlar bir mantar ergotunun (çavdar, buğday ve diğer tahıllarda bulunan) sanrı, kusma ve kas spazmları gibi semptomları olduğunu belirtti. Bunlar, “cadılarda” görülen garip durumlardı (Editors, 2011).
Olaylar Nasıl Başladı?
Ocak 1692’de 9 yaşındaki Elizabeth (Betty) Parris ve 11 yaşındaki Abigail Williams (Salem Kasabası Papazı Samuel Parris’in kızı ve yeğeni), şiddetli vücut bükülmeleri ve kontrol edilemeyen çığlıklar dâhil olmak üzere çeşitli nöbetler geçirmeye başladı. Yerel bir doktor olan William Griggs büyü teşhisi koyduktan sonra toplumdaki diğer genç kızlardan Ann Putnam Jr., Mercy Lewis, Elizabeth Hubbard, Mary Walcott ve Mary Warren da benzer semptomlar göstermeye başladı. Şubat ayının sonlarına doğru Parris’in Karayipli kölesi Tituba ile kızların kendilerini büyülediğini söylediği evsiz dilenciSarah Good ve yoksul, yaşlı kadın Sarah Osborn için cadılıktan tutuklama emri çıkarıldı.
Bu üç sözde cadı, yargıçlar Jonathan Corwin ile John Hathorne’un önüne çıkarıldı ve mahkeme salonu önünde kasılmalar, burkulmalar, çığlıklar ve kıvranmaları sürerken sorgulanmaya devam edildi. Good ve Osborn suçlarını inkâr etse de Tituba itiraf etti. Tituba’nın tavrı garipti. Muhtemelen cezasının hafifletilmesi için muhbir olmaya zorlanmıştı. Bu yüzden Püritenler’e karşı şeytanın hizmetinde hareket eden başka cadılar olduğunu söyledi. Cadı paniği Massachusetts’in geri kalanına yayıldı. Aralarında kilisenin ve topluluğun saygın üyeleri olarak görülen Martha Corey ve Rebecca Nurse ve Sarah Good’un dört yaşındaki kızı dâhil olmak üzere birçok kişi suçlandı (Wallenfeldt, 2021).
Tituba gibi bazı sanıklar, “cadı olduğunu” itiraf etti ve diğerlerinin ismini verdi. Cadı mahkemeleri, kısa süre sonra yerel adalet sistemini alt üst hâle getirdi. Mayıs 1692’de Massachusetts’in yeni atanan valisi William Phip; Suffolk, Essex ve Middlesex vilayetleri için cadılık davasına bakacak özel bir Ağır Ceza Mahkemesi’nin kurulmasını emretti.
Hathorne, Samuel Sewall ve William Stoughton gibi hâkimler tarafından yönetilen mahkeme, 2 Haziran’da Bridget Bishop’a karşı ilk mahkûmiyetini verdi. Bishop, sekiz gün sonra Salem Kasabası’ndaki Gallows Tepesi olarak bilinen yerde asıldı. Temmuz ayında beş kişi daha asıldı; Ağustos’ta beş, Eylül’de ise sekiz kişi daha. Bununla birlikte suçlanan diğer yedi cadı hapishanede öldü. Yaşlı Giles Corey (Martha’nın kocası), mahkemeye girmeyi reddetmesi üzerine taşlanarak öldürüldü (Wallenfeldt, 2021).
Salem Cadı Mahkemeleri: Sonuç ve Geride Bıraktıkları
Halkın saygı duyduğu bir papaz olan Cotton Mather cadılara dair kanıtların (rüyalar ve görülen olaylara dair tanıklar) şüpheli ve hayali olduğu konusunda uyarmasına rağmen Salem cadı mahkemesi ve halk bu uyarıları büyük ölçüde önemsemedi. Harvard Üniversitesi Başkanı (ve Cotton’un babası) Increase Mather, daha sonra oğluna katılmış ve cadılık için sunulan kanıtların diğer suçlar gibi standardı olması gerektiğini söyleyerek şu sonuca varmıştır: “On şüpheli cadının kaçması, bir masum kişinin hükmünden daha iyi olacaktır.“
Yargıç Nathanial Saltonstall gibi konuşmaya cesaret edenler şüpheli hâle geldiler. 1693 baharına kadar yüzün üzerinde insan hapsedildi, 14 kadın ve 6 erkek idam edildi. O zamana kadar suçlamalar Salem’ın ötesine, komşu topluluklara yayılmaya başlamıştı ve en güçlü figürler bile hedef olmuşlardı. Massachusetts bölge valisi, kendi karısı suçlandığında duruşmaları askıya aldı. Cezalar değiştirildi, mahkûmlar serbest bırakıldı ve tutuklamalar durduruldu (Pavlac, 2020).
Halkın cadı davalarına yönelik desteğinin azalmasıyla Vali Phips, ekim ayında Ağır Ceza Mahkemesi’ni feshetti ve yerini alacak mahkemenin bu doğaüstü kanıtları göz ardı etmesini emretti. Duruşmalar, 1693’ün başlarına kadar azalarak devam etti. Mayıs ayına gelindiğinde Vali Phips, cadılık suçlamasıyla hapishanede olan herkesi affedip serbest bıraktı.
Ocak 1697’de Massachusetts Genel Mahkemesi, Salem cadı duruşmalarının trajedisi için bir günlük oruç ilan etti; mahkeme daha sonra davaların hukuka aykırı olduğuna karar kıldı ve önde gelen yargıç Samuel Sewall bu süreçteki rolü için alenen özür diledi ancak topluluk olaydan kalıcı hasar almıştı. Bu hasar, bir İngiliz yerleşim yeri olan Massachusetts Koyu Kolonisi’nin 1711’de mahkumların isimlerini temize çıkaran ve mirasçılarına maddi tazminat sağlayan yasayı kabul etmesinden sonra bile sürdü. Arthur Miller, “The Crucible” (1953) adlı oyununda 1692 Salem cadı avı olaylarını bir alegori olarak anlattı. Bunun için 1950’lerde Senatör Joseph McCarthy’nin önderliğindeki anti-komünist “cadı avları”nı kullandı (Jacques, 2012).
Cadı Pastası
Cadı pastası, Orta Çağ Avrupası’nda ve kolonilerinde kimlerin cadı olduğunu anlamak için kullanılan bir ekmekti. Cadı tarafından büyülendiğinden şüphelenilen kişinin idrarı ve çavdar kullanılarak yapılan bu ekmek, bir köpeğe yediriliyor ve bu köpek benzer belirtiler sergilerse kişinin cadı tarafından büyülendiği hükmü veriliyordu.
Yakın Tarihten Günümüze Cadı Literatürü
Cadıların tam olarak ne zaman ortaya çıktığı veya kendilerini belli etkileri zaman dilimi belirsizdir ancak bir cadının en eski kayıtlarından biri, M.Ö. 931-721 arasında indiği düşünülen I. Samuel kitabındaki İncil’de görülmüştür. 1500 ve 1660 yılları arasında Avrupa’da cadı olduğundan şüphelenilen bir sürü kadın ya başı kesilerek ya da yakılarak öldürüldü. Osmanlı da cadılar ile alakadar oldu. Evliya Çelebi tavuğa dönüşen cadıyla karşılaştığını iddia etmiştir.
Yasal olarak ilk cadı yargılaması 1204’te yapıldı, 600 yıldan uzun bir süre devam ettikten sonra 1736 yılında cadılık bir suç olmaktan çıkarıldı. Cadılıkla yargılanan ve idam edilerek, yakılarak ya da işkence edilerek öldürülen insanların çoğu kadındı. Cadılık suçlamasıyla öldürülen insanların sayısı net olarak bilinmese de yapılan araştırmalar, 50 bin ile 300 bin arasında olduğunu gösteriyor. Günümüzde, Kamerun ve Suudi Arabistan yasalarında hâlâ cadılıkla ilgili maddeler bulunuyor. Bunun yanı sıra Afrika toplumlarında, Hindistan’da ve Papua Yeni Gine’de cadı olduğu düşünülen insanlar öldürülmeye devam ediliyor. Tanzanya, Burundi ve Uganda gibi Afrika ülkelerinde ise albinizm ile doğan çocuklar, “tuhaf” görünüşlerinden dolayı cadılara büyücülük malzemesi yarattığı gerekçesiyle öldürülüyor (Kara, 2021).
Salem Cadı Mahkemeleri’ni TEDEd kapsamında açıklayıcı bir şekilde ele alan Brian Pavlac’ın anlatımına da buradan ulaşabilirsiniz:
Peki, sizce cadılık denen kavram neden tüm kötü olguların ortak cevabı olarak karşımıza çıkıyor? Günümüz cadılık kavramının karşılığı neden kadınları hedef almış durumda? Yorumlarda buluşmak üzere.
Kaynakça
Lewis, J. (2020, 18 Ekim). Thoughtco.com. 23 Aralık 2021 tarihinde https://www.thoughtco.com/salem-witch-trials-timeline-3530778 adresinden alındı.
Öztürk, E. (2021, 22 Eylül). Çatlakzemin.com. 23 Aralık 2021 tarihinde https://catlakzemin.com/22-eylul-1692-salem-cadi-mahkemelerinde-cadilikla-suclanan-yedi-kadin-idam-edildi/ adresinden alındı.
Editors, H. (2011, 4 Kasım). History.com. 23 Aralık 2021 tarihinde https://www.history.com/topics/colonial-america/salem-witch-trials adresinden alındı.
Jacques, L. (2012, 29 Ekim). lib.uchicago. 23 Aralık 2021 tarihinde https://www.lib.uchicago.edu/about/news/the-salem-witch-trials-a-legal-bibliography-for-halloween/ adresinden alındı.
Kara, B. (2021, 4 Mart ). UNGO. 23 Aralık 2021 tarihinde https://ungo.com.tr/2021/03/cadi-nedir-ve-tarihi/ adresinden alındı.
Pavlac, B. (2020, Mayıs). TED. 23 Aralık 2021 tarihinde https://www.ted.com/talks/brian_a_pavlac_what_really_happened_during_the_salem_witch_trials/transcript?language=tr#t-17124 adresinden alındı.
Wallenfeldt, J. (2021, 11 Haziran). Britannica. 23 Aralık 2021 tarihinde https://www.britannica.com/event/Salem-witch-trials adresinden alındı.
