Sanat eserlerindeki temel sanat akımları içerisinde en sarkastik temalardan biri olarak anılan metafizik sanat akımı bize çağrıştırdığı anlamından çok daha fazlasıdır. Picasso ve Guillaume tarafından beğeni ile karşılanan, filozoflardan ilham alınarak oluşturulan bu sanat akımının ortaya çıkışını ve gelişim sürecini birlikte inceleyelim..
Nedir bu metafizik?
Metafizik, fizikötesi olarak bilinse de bu terimi kavrayabilmek için anlamını biraz daha açmak gerekir. Varlığın gerçekliği ve doğası üzerine sorgulamalar yapan bir felsefe disiplinidir. Varlığın netliği, genel ilkeleri ve özü üzerine çalışmalar yapar. Metafizik fizikötesi anlamını içerdiğinden bilimsel temellendirmeler ile bağdaştırılabilir. Ancak metafizik bilimden bağımsız olarak varlığı canlı-cansız ya da madde-form yönleri ayırt etmeksizin tümel yönleri ile açıklamaktadır. Felsefi temellendirme yönünden derin bir bağlama sahip olan metafizik, sanat ile ilişkilendirildiğinde ortaya bambaşka bir perspektif çıkar.
Metafizik Sanat
Sürrealizm ya da Türkçe karşılığı ile gerçeküstücülük, metafizik sanat ile kıyaslanan en meşhur sanat akımlarından biridir. Bağdaştırılmalarının sebebi, taşıdıkları ortak temadır. Her iki sanat akımı da içerisinde melankolik bir belirsizlik taşır. Akıma mensup sanatçılar eserlerinde nesneleri beklenmedik bağlamlara yerleştirerek düşsel bir atmosfer oluştururlar. Çıkış noktaları resimde tinselliktir. İzleyicinin zihninde soyut sanat imgesi oluşturmak için çarpıtılmış perspektifler, yapay ışık ve garip imgeler kullanılır.
Metafizik resim akımı mistik ögeler içeren, düşündürücü ve anlamlı resimler üretmeyi hedefler. Sürrealizmi, metafizik sanat akımından ayıran önemli bir çizgi vardır ki o da metafizik sanatın içerisinde sürrealizm ögelerinin kullanımıdır. Kısaca öz bir ifade ile metafizik sanat; sürrealizm kadar bilinmese de aslında sürrealizmi kapsar. Katı kompozisyon kuralları ve mimari değerlere gösterdiği önemle sürrealizmden ayrılır. Fakat belirtmek gerekir ki, bu önemli akım kısa sürmüş olsa da sürrealizm gibi kendisinden sonraki dönemlerde önemli sanat akımlarına temel atmıştır.
Metafizik ressamlar eserlerinde daha derin bir boyut ararlar. Onlara ilham olan Nietzsche’nin metafizik felsefesi içerisindeki “Her şey iki varoluşa sahiptir; birincisi gündelik varoluş, ikincisi metafiziksel varoluştur” ilkesinden yola çıkmışlardır. Hakikat ve değerin uyumunu çalışmalarına taşıyan sanatçılar, izleyicilerin hayattaki gerçekliğin içerisinde belirsiz ve gizemli arka planı görmelerini sağlamak, farkındalık oluşturmak istiyorlardı. Nietzsche, sanatı tek bir metafizik varlık olarak güzelleştirir, insan varlığını sanat kavramına yerleştirir. Hakikat bizi mahvetmesin diye sanata sahibiz der.
Metafizik Okulu
Giorgio de Chirico 20.yy’ın en önemli İtalyan ressamlarından biridir. Bulunduğu dönemde ve sonrasında başta pek çok sürrealist ressam olmak üzere pek çok sanatçıyı etkilemiştir. Chirico zihinsel düşler ve bilinçaltı yansımalarını taşıyan eserler ortaya koymuştur. Birinci Dünya Savaşı’nın getirdiği yalnızlığı ve hüznü tablolarına taşıyarak atmosferin etkilerini gerçeküstü bir tavırla betimlemiştir. Akımın öncülerinden biri olan Chirico‘nun metafizik resimleri, gündelik gerçeklikle mitolojiyi birleştirerek, anlaşılmaz, nostaljik, belirsiz, gergin bir bekleyiş ve yabancılaşma havasını yansıtan yeni bir resim anlayışı yaratmıştır. Almanca eğitimi, resimlerinin karamsar Alman dünya görüşünü yansıtmasına neden olurken, kullandığı temel fikir ve temaların oluşumunda Schopenhauer ve Friedrich Nietzsche‘nin felsefeleri etkili olmuştur. Bu nedenle resimlerinde yokluk ve boşluk kavramları güçlü bir şekilde hissedilir.
Ayrıca resimleri, doğduğu yer Yunanistan’ın mitolojisinden izler taşır. Mitolojik kompozisyonlarını ve manzaralarını mistisizmle dolduran ve genellikle ölüm ve Alman Romantizmi temalarını işleyen Sembolist ressam Arnold Böcklin‘den etkilenmiştir. Nietzsche ile olduğu gibi Schopenhauer felsefesiyle de ilgilenmiştir. Schopenhauer, sanatın güzelliğinin doğanın güzelliğinden üstün olduğuna inanıyordu. Doğal güzellik, tesadüfi ve beklenmedik uyumun sonucudur. Sanat doğadan anlaşılamaz, bunun yerine düşüncenin derinden izini sürerek varlığın mevcudiyetini sağlar.
1913’te akımın önemli temsilcilerinden Carlo Carrà ile bir araya gelen Giorgio de Chirico’nun gerçekçi eserler vermeye başladığı dönemde Carrà ile yaptığı ortak makale çalışmaları olmuştur. Bu dönemde kendilerine Carrà’nın yazar kardeşi Alberto Savinio’nun, aynı sanat akımını temsilcilerinden Giorgio Morandi ve Filippo de Pisis’in katılımıyla ‘Metafizik Okulu’nu kurmuşlardır. Nietzsche, Schopenhauer ve Weininger’ den ilham alıkları biliniyor. Sembolizm ve orfizm (Kübizm akımı içerisinde soyut ve parlak renklere odaklanan akımdır)den esinlenerek çalışmalarını çerçevelemişlerdir.
1918’de ressam Carlo Carrà ve Giorgio de Chirico; ‘Valori Plastici’ adlı sanat dergisinde ‘Metafizik Resim’ üzerine makaleler yazmaya başlamışlardır. Okurlar akıma çok fazla anlam veremese ve dönüşler sarkastik olsa da Picasso ve Guillaume gibi sürrealist ünlü ressamlar tarafından beğenilmiştir.
Chirico‘nun resimlerindeki her nesne ve öğe, öneminin ya da önemsizliğinin bireysel olarak hissedilmesine neden olan geometrik bir formasyonda mükemmel bir şekilde düzenlenmiştir. Chirico‘nun oluşturduğu bu duyuşsal dünya tasvirindeki her bir nesne sanki her an tablodan süzülüp çıkacakmış gibi durmaktadır. Eserlerinde görsel ögelerle öyle bir şiirsel yön yakalamıştır ki, bu kurgu ile dünyayı içindeymiş kadar yakın hissedebilmek mümkündür. Chirico‘nun resimleri, belirli bir dünyadan çıktığımız yolda, belirsizliğe uzanan bilinçli zihnin muammalarını keşfetmek için izleyiciyi etkisi altına alır. Eserlerinde kendi hayallerini, umutlarını, üzüntülerini, sevinçlerini ve korkularını yansıtır. Her izleyicinin kendinden bir parça bulabileceği, ortak rüya yolculuklarımıza metaforlar sağlar.
Kaynakça
- Nalan Yılmaz, “Giorgio de Chirico’nun Sessiz Meydanları“, Lebriz Sanal Dergi, 9 Şubat 2009
- Finestresullarte.info “Giorgio De Chirico: la pittura metafisica, la vita, le opere” . Web
- Contemporaneoartslife.com “Opere classiche e scoperte inedite. Wannenes batte il moderno e“. Erişim: 06.12.2023. Web
- Capitoliumart.it “Biografia di Giorgio De Chirico“. Web
