Her ay sanat dünyasının bir yeni detayını ele aldığımız Söylenti Sanat Dozu Serisi’nin yeni yazısı Mona Lisa tablosunun başına gelenlerle ilgili oldu. Kültür ve sanat kategorisi editörlerimizden Gülizar Nehir Gülkanat, bu yazımızda Leonardo da Vinci’nin en ünlü eseri Mona Lisa’nın başına gelmeyen kalmadık hadiselerini derledi. Sanat vandalizminden çalınmaya, Mona Lisa’nın Louvre Müzesi’ne tutunma hikayelerine gelin beraber bakalım!
Sanat Vandalizmi Nedir?
Sanat vandalizmi yani sanat eserlerinin saldırıya uğraması eylemi ciddi bir suç olmanın yanında vicdansızlık olarak da tanımlanabilir. Sanat eserleri; sergilerde, müzelerde veya herhangi bir platformda sergilenmeye başlandığından beri bazı insanlar tarafından sürekli aralıklarla saldırıya uğramışlardır. Kendisini “aktivist” olarak tanımlayan bu kişiler, çeşitli sıvılar veya kesici aletlerle ünlü sanat eserlerine zarar vererek dikkat çekeceklerini ve savundukları fikirleri yayabileceklerine inanırlar. Aslında verdikleri zarar fikirlerini yaymaktan çok insanları bu fikirlere karşı olumsuz bir görüşe sürükler. Bu fikirler politik, dini, çevresel veya herhangi bir sosyal konuyla ilgili olabilir.
Gözlerinizi Takip Eden Kadın: Mona Lisa
Leonardo da Vinci’nin 1506 yılında tamamladığı Mona Lisa tablosu sanatçının en ünlü tablosu olmasının yanında sanat tarihinin en popüler eserlerinden de biridir. 1797 yılından beri Louvre Müzesi’nde sergilenen Mona Lisa’yı görmek isteyenler her gün önünde uzun kuyruklara giriyorlar. Tabloya hangi açıdan bakarsanız bakın sanki Mona Lisa’nın gözleri size bakıyor gibi görünür. Leonardo da Vinci; eseri Florsansa, İtalya’da yaratır ve tablodaki kadının Francesco del Giocondo’nun eşi Lisa Gherardini olduğuna inanılır. Mona Lisa hakkında birçok teori üretilir, Lisa Gherardini’nin kim olduğu fazlaca merak edilir ancak tablonun tüm gizemleri Leonardo da Vinci ile gömülür. Tüm bunların yanında tablo hakkında en çok konuşulan konu Mona Lisa’nın gülüşü olmuştur. Bu konu kitaplara ve filmlere konu olmanın yanında birçok kişi tarafından farklı yorumlanır. Kimisi bu gülüşün saf mutluluğu temsil ettiğini söylerken kimisi gülüşün ardında büyük acılar barındırdığına inanır. Tablo hakkında ortaya atılan komplo teorilerinin yanında Mona Lisa tablosu uğradığı saldırılarla da ünlenmiştir.
Mona Lisa Tablosunun Başına Gelenler
Neredeyse yüz yıldan fazladır sergilenen sanat eserleri bile bazı şiddet yanlısı “aktivistler”tarafından saldırıya uğrayınca, sanat müzeleri ve ünlü galeriler tüm sanat eserlerinin üzerine bir cam koruma takmış, heykellerin etrafına kırmızı bantlar çekmiş ve müzelerin birçok yerine güvenlik görevlileri koymuşlardır. Bu önlemlere rağmen hâlâ ünlü sanat eserlerine yapılan saldırılar devam etmektedir. Leonardo da Vinci’nin dünyaca ünlü tablosu Mona Lisa da sergilendiği ilk günden beri tüm izleyenleri büyülen bir tablo olması nedeniyle de birçok saldırıya uğramıştır.
Mona Lisa’nın Çalınması
1911 yılında Louvre Müzesi’nde benzeri görülmemiş bir olay yaşanır. 27 Ağustos 1911’de Mona Lisa tablosunun çalındığı fark edilir. Polis ilk şüpheli olarak senarist ve yazar Guillaume Apollinaire gözaltına alınır. Bir hafta gözaltında sorgulandıktan sonra serbest bırakılır. Pablo Picasso da ikinci şüphelidir ancak herhangi bir kanıt bulunamadığından gözaltına alınamaz.
İki yıl boyunca Louvre Müzesi’nde Mona Lisa’nın yeri boş kalır. 13 Aralık 1913’te ise Mona Lisa Floransa’da ortaya çıkar. Tabloyu çalan üç İtalyan hırsızın ekip lideri ve fikir babası ise Vincenzo Perugia’dır. Perugia’nın tabloyu çalıp İtalya’ya getirmesinin gerekçesi ise Mona Lisa’nın bir İtalyan eseri olduğunu iddia etmesidir. Kendisi önceden Louvre Müzesi’nde çalıştığından iç işleyişi tanır ve böylelikle tabloyu çalmayı başarır. İtalya’da bir sanat koleksiyonerine tabloyu satmaya çalışınca ise yakalanır. Perugia 8 ay tutuklu kalır ve artık Mona Lisa eskisinden çok daha ünlüdür.
Mona Lisa’nın Jiletlenmesi ve Taşlanması
1956 yılı Mona Lisa tablosu için çok şanssız bir yıl olarak tarihe geçer. Yılın ilk aylarında Louvre Müzesi’nin ziyaretçilerinden biri elindeki bir jiletle Mona Lisa’ya saldırır. Koruma camına ufak çizikler bırakmak dışında bir hasar yaratamayan saldırgan hemen tablodan uzaklaştırılır. İlerleyen aylarda başka bir ziyaretçi birden Mona Lisa’ya bir taş fırlatır. Bolivya’dan Paris’e gelen turist Hugo Unjaga Villegas, basın mensupları tarafından bu eylemi neden gerçekleştirdiğine dair soru tufanına tutulur. Villegas’ın açıklaması ise saldırısı kadar anlamsızdır. Açıklamasına göre o an cebinde bir taş bulunduğunu hatırlamış ve içinden o taşı tabloya fırlatmak geldiğini söyler. Neyse ki tablonun sadece ufak bir kısmı zarar görür ve bu zarar Fransız sanat uzmanları tarafından hemen düzeltilir.
Mona Lisa’nın Sprey Boyayla Boyanması
Mona Lisa, Louvre Müzesi’nden 1797 yılından beri çalınması dışında sadece bir defa ayrılır. O da 1974 yılında Tokyo’daki Ulusal Müze’de bir süreliğine sergilenmesidir. Orada ziyaretçi eser olduğu esnada 1.15 milyon kişi Mona Lisa’yı görmeye müzeye gider. O ziyaretçilerin arasında 25 yaşında Japon bir genç kadın olan Tomoko Yonezu’dur. Yonezu, eserin sergilendiği ilk gün sprey boya ile tabloya zarar vermeye kalkar. Yine koruma camları sayesinde tablo zarar görmez ancak Yonezu mahkemede yargılanır.
Yonezu, mahkemede Tokyo Ulusal Galerisi’ni protesto ettiğini açıklar. Galeri, engelli bireyleri “ziyaretçi topluluğunu kontrol altında tutmak” gerekçesiyle içeri almamaktadır. Yonezu ise engelli bireylerin hakları savunucusu olarak dikkati böyle çekmeye çalışır. Mahkeme sonunda Yonezu üç bin yen öderken eylemi sonuç bulur ve Tokyo Ulusal Galerisi, haftanın bir gününde sadece engelli bireylere galeriyi açar.
Mona Lisa’ya Çay Fincanı Fırlatılması ve Kek Sürülmesi
Ünlü eser en ilginç iki saldırısını iki binli yıllarda yaşar. 2 Ağustos 2009’da Mona Lisa, beklenmedik bir saldırıya uğrar. Rus bir ziyaretçi elindeki boş çay fincanını tabloya fırlatır. Rus kadın çantasından çıkardığı fincanı tabloya fırlattığı an fincan kurşun geçirmez cama çarparak paramparça olur. Kadın polis tarafından sorgulandığında ise Fransa’dan vatandaşlık alamadığı için öfkeli olduğunu ve sinirini Mona Lisa’dan çıkardığını söyler.
İkinci saldırı ise 2022’de yaşanır. Amerika’dan gelen bir erkek ziyaretçi kadın kıyafetleri, siyah peruk ve kırmızı ruju ile yaşlı bir kadın rolüne girer. Elindeki tekerlekli sandalye ile insanlara Dünya’yı düşünmeleri gerektiğini söyler. Engelli bireylere ve Dünya’nın gidişatına dikkat çekmeye çalışır.
Mona Lisa’ya Çorba Fırlatılması
Son birkaç yıldır en ünlü sanat eserlerine çorba fırlatmak aktivistler tarafından en çok tercih edilen protesto türlerindendir. Mona Lisa’nın çorba saldırısına uğraması ise 28 Ocak 2024’te gerçekleşir. İki iklim savunucusu Mona Lisa’ya çorba fırlatır. Riposte Alimentaire (Gıda Karşı Atağı) adlı iklim savunucusu grubunun temsilcileri protestoyu gerçekleştirdikleri sırada “Hangisi daha önemli? Sanat mı sağlıklı ve sürdürülebilir bir gıda sistemi mi?” sözlerini kullanırlar.
Herkesin yüzlerce defa gördüğü, hakkında binlerce farklı fikir sunulan Mona Lisa tablosu sakin bir sergilenme geçmişi yaşayamamıştır. Onlarca saldırı girişiminin birkaçını Söylenti Sanat Dozu’nun bu ayki yazısında konuştuk. Mona Lisa saldırıya uğradıkça zarar görmedi ancak ünü git gide arttı.
Kaynakça:
”Art Vandalism: 5 Things You Should Know About This Crime”. The Collector. Web. 27.07.2024
”6 Times the Mona Lisa Was Vandalized or Stolen”. ARTnews. Web. 27.07.2024
”Mona Lisa (1503-1506) by Leonardo da Vinci”. ARTCHIVE. Web. 29.07.2024
