Soylu Kişilere Özel Müzik Türü: Oda Müziği

Bir odadan gelen müzik sesleri..

Kapalı bir mekanda, dört duvar arasında icra edilen müzik türü yani terimsel ifadeyle oda müziği, geçmişten günümüze gelişerek bizlere ulaşmıştır. Sınırlı bir alanda yapılıyor olmasından dolayı müzisyenlerin ve dinleyicilerin katılım oranı kısıtlıdır. Kalabalık, güçlü sesler, büyük alanlarda sahnelenen müziğin aksine daha samimi ve dostlar sofrası niteliğinde gerçekleşmektedir. 10 veya 12 kişilik müzisyen gruplarının tasarladığı ve bestelediği müziklere, solistik çalgıyı icra eden bu türe oda müziği denilmektedir.

Kelime anlamına değinirsek oda müziği; Almancada “Kammermusik”, Fransızcada “la musique de la chambre” ve İtalyancada “musica da camera” şeklinde adlandırılmaktadır.

Zamanla Oda Müziği genişleyerek açık havada icra edilebilir noktasına gelmiştir. Belki bir bahçede belki de bir geminin güvertesinde veya açık bir alanda gerçekleştiriliyor olsa bile, oda müziği olmaktan çıkmamaktadır.

Soylu kişiler tanımına değinildiğinde ise köklü ve Kraliyet aile üyelerinden olan, soyca yüksek mertebede kabul edilen kişileri ifade etmektedir. Aristokrasi hükümeti şeklinde bulunan bu kişiler ”soylular sınıfı” olarak adlandırılmaktadır. Ekonomik ve siyasi gücü elinde tutan bu sınıf, ülkede kültür, bilim ve sanatın ilerlemesine katkı sağlamış olurlar.

Oda Müziğinin Kısa Tarihçesi

16. yüzyılın ortalarında ses toplulukları tarafından vokal müzikten farklı olarak saraylarda soylu kişilere özel olarak icra edilmekteydi. Oda müziği, saray odasına sığacak kadar enstrümanlarla yapılmış bir klasik müziktir. Her türlü sanatsal müziğin içerildiği az sayıda icracının çaldığı bestelerdir. Dönemin ilk popüler sanatçıları William Byrd, Thomas Morley ve Alfonso Ferrabosco oda müziğinin temellerini atan sanatçılar olmuşlardır.

17. yüzyıllara gelindiğinde Fransa, Almanya, İtalya ve İngiltere’de de konaklarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Soyluluğun simgesi halini almış, çalgılı veya çalgısız olarak yemek veya söyleşilerden önce icra edilmeye başlanmıştır. Arcangelo Corelli üçlemelere katkı sağlayarak adını duyurmuştur. Ayrıca Henry Purcell ve Johan Sebastian Bach gibi isimler dünyada tanınmaya başlamıştır.

Bununla beraber 18. yüzyılın sonlarına doğru oda müziği solistik ve orkestra için bestelenmeye başlamışken, W.A. Mozart ve Ludwig Van Beethoven günümüze kadar ulaşan eşsiz eserlerini icra etmişlerdir. Yüzyıllardır dinlenen ve hâlâ sevilen bu ustaların eserleri, soylu kişilerden ziyade herkesin dinleyebileceği bir müzik haline gelmiştir.

19. yüzyılların sonlarında ise bestelenme nedeni solistik ve çalgı olarak şekillenmiş bir müzik topluluğu olarak gelişim göstermiştir. Aleksandr Borodin, Robert Schumann, Johannes Brahms eserlerini ortaya koyarak oda müziğinin gelişmesini sağlamıştır. İlginç olacaktır ki 19. yüzyıl bitiminden önce Batı Klasik Müziği’nin parçası olan oda müziği, dinleyiciler için popüler hâle gelen, özel davetlerde ve konser salonlarında halka açık şekilde yapılmaya başlanmıştır.

20. yüzyılda oda müziğinin gelişimine eşlik eden şey insan sesi olmuştur. Böylelikle dönüşümlerini Dmitri Şostakoviç ve Claude Debussy katkılarıyla yaşayarak günümüze kadar varlığını sürdürmeye devam etmektedir.

Oda müziğinde şef yöneticisi bulunmaz. Genellikle baş kemancı sistemi ile bestelenir. Bunun nedeni ise her icracının kendi yorumunu ve ruhunu katarak dahil edebilmesidir. Bütünsel bir çalışma ortaya çıkmış olmasının yanı sıra, sayının az olması da bir şef ihtiyacını gerektirmemektedir.

Oda Müziği Toplulukları

Sekiz adet oda müziği topluluğunu “iki ile dokuz icracı için tasarlanan beste” şeklinde ifade edebiliriz. Yaylı enstrümanlar, üflemeli enstrümanlar gibi karma çalgı yöntemi ile beste yapılabilmektedir. Daha anlaşılır olması için çalgı türü örnekleri, enstrüman sayıları ve topluluk isimleri şu şekilde listelenebilir:

• Duo (2): Keman-Piyano
• Trio (3): Keman-Viyola-Viyolonsel
• Kuartet (4): 2 Keman-Viyola-Viyolonsel (en popüler)
• Kentet (5): 2 Keman-2 Viyola-Viyolonsel
• Sekstet (6): 2 Keman-2 Viyola-2 Çello
• Septet (7): Viyola – Viyolonsel – Korno – Fagot – Keman – Klarnet – Kontrabas
• Oktet (8): 2 Keman – Viyola – Viyolonsel – Korno – Fagot – Klarnet – Kontrabas
• Nonet (9): 2 Viyola – 2 Viyolonsel – Keman – Korno – Fagot – Klarnet – Kontrabas

Günümüzde Oda Müziği

Ülkemizde Batı Müziği eserlerinden oda müziğine artan ilgiyle beraber yeni oda müzik gruplarının oluşması, programlarda oda müziğinin yer alması, yarışma ve festivallerin düzenlenmesi ve ödül törenlerinin gerçekleştirilmesi gözlemlenmektedir. En dikkat çeken türü ise “yaylı kuartetler” olmuştur. Konu hakkında okuyabileceğiniz, etkinliklerine katılabileceğiniz bir kaç öneriyi incelemeniz tavsiye edilir.

• Akdeniz Opera ve Bale Kulübü: Ulusal Oda Müziği Ödül Töreni (Web)
• James Joyce: Oda Müziği Bütün Şiirleri (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları)
• Celal Soycan: Ölüler için Oda Müziği (Şiirden Yayınları)
• Akademi Festivali: İstanbul Uluslararası Oda Müziği Festivali (Web)
• Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü: Oda Müziği Konserleri (Web)

Ulusal ve Uluslararası performanslarda birçok gurubun katılımıyla başarılara imza atılmıştır. İstanbul’da Nemeth Kuartet adında sanatını icra eden dört kadın sanatçı oda müziğini temsil etmektedir. İzmir’de Anquillo grubu da sanatlarını yapmaya, bestelerini sunmaya devam etmektedirler. 5. AKOB Ulusal Oda Müziği Yarışması Ödül Töreni birincisi ise Rüzgar Turgay olmuştur. Böylelikle yüzyıllardır yaşayan oda müziği hem gelişmekte hem de yeni sanatçılar yetiştirmektedir.

Bu bağlamda ele alınmış, dinleyicisinin kulağa hitap ederek popülerleşmiş eserler arasından seçilmiş eşsiz eserleri dinleyebilirsiniz.

1. W.A. Mozart: String Quintet G Minor, K.516 (yaylı beşlisi)
2. Beethoven: Allegri String Quartet, Opus 18. (yaylı dörtlüsü)
3. Arnold Schönberg: Verklarte Nacht (piyano üçlüsü için aranjman)
4. George Enescu: String Octet. (OP.7)
5. Brahms: String Sextet (OP.18)

Oda müziği dinleyicisi yerine, bu sanatın icracısından biri olmak isteyenler için eğitimlerin de bulunduğunu belirtmek gereklidir. Bir oda içerisinde sanatın oluşumunu, yüzyıllar boyunca büyümesini ve gelişmesini incelemiş olduk. İnsanlığın anne karnından itibaren annesinin kalp ritimleriyle müziğe ‘merhaba’ dediği, işitme engellilerin ritimleri hissettiği bu muazzam sanatın her gün dahada gelişmesi dileğiyle;

Müzikle Kalın.

Cennette Duyacağım!
 – Ludwig Van Beethoven

 Kaynakça

• Yüzde Yüz Sanat. “Oda Müziği Nedir? Oda Müziği Özellikleri”. Erişim: 08.05.2023. Web
• Musiconline. “Oda Müziği Nedir?”. Erişim: 08.05.2023. Web
• TheMahmut.WordPress. “Oda Müziği 101”. Erişim: 21.05.2023. Web
• Akadeniz, Ayşe Özlem. Akdeniz, Hüseyin Bülent. “Geleneksel Osmanlı/ Türk Musikisinde Oda Müziği”. Journal of Strategic Research in Social Science 4. 4 (2018): 95-108
• Soytok, Seçil. (2017) “Müzik eğitimi anabilim dallarındaki flütlü oda müziği gruplarında karşılaşılan sorunlar”. DergiPrak Akademik 3. 5 (2017): 78-93
• Kılıç, Gonca Görsev. Türkmen, Uğur. “Türkiye’de oda müziğinin gelişimi ve ‘Nemeth Kuartet’ özelinde bir yaylı kuartetin incelenmesi”. Sanat ve Tasarım Dergisi 11. 2 (2021): 21