Günüzmüzde onu her ne kadar gladyatör olarak tanısak da, yaptığı savaş taktikleri ve kazandığı zaferlerle tarih onu aynı zamanda cesur bir komutan olarak da yazmıştır. İlk başlarda Roma’nın yardımcı birliklerinde görev aldığı, ardından kendi halkına düzenlenecek bir saldırıda isyan çıkarıp kaçtığı ve sonrasında yakalanıp köle olarak Quintus Lentulus Batiatus’un İtalya’nın Capua şehrindeki gladyatör okuluna gönderildiği bilinmektedir. Onun esas macerası ise buradan sonra başlamıştır diyebiliriz. Burada da çıkardığı isyanla yanına topladığı destekçileriyle birlikte kaçmış, dağlarda saklanmış, ardından sayıları on binlere ulaşarak Roma’yı derinden etkileyen büyük bir köle savaşı başlatmıştır. Antik tarihçiler Mestrius Plutarchus (D:46-Ö:120), Publius Annius Florus (tahmini D:70-Ö:140) ve Appianus Alexandrinus’un (D:95-Ö:165) kayıtlarından yola çıkarak, günümüzde birbirinden güzel filmlere konu olmuş Spartaküs’ün hayat hikayesine kısaca göz atalım.
Gladyatörlüğe Giden Yol
Elimizde yeterli kayıt olmadığı için (gladyatörlükten önce önemli mevkilerde olmadığından hakkında tarihi kayıt olmaması çok doğal) Spartaküs’ün hayat hikayesi efsaneleştirilmiştir. Fakat yine de tarihte var olan gerçek bir kişidir. Roma’nın Güneydoğu Avrupa bölgesinde bulunan Trakya halkından olduğu bilinmektedir. Roma ordusunda görev alırken kendi halkına düzenlenen bir saldırıda emirlere uymamış ve firar etmiştir. Roma’ya karşı bir isyancı olmuş, ardından uzun süre saklanamamış ve yakalanmıştır. Yakalandığında Roma’ya getirilmiş ve burada da Batiatus’a köle olarak satılmıştır. Batiatus’un, Capua şehrinde bir gladyatör okulu vardı. Zaten asker olan Spartaküs’ün kaslı ve atletik vücudu gladyatör olmak için çok idealdi. Gladyatör olarak hayatta kalmak çok zor olsa da, Spartaküs birkaç tane maç kazanarak hayran kitlesini artırmıştı. Yanına aldığı yaklaşık 70 kişiyle bir isyan başlatıp buradan kaçmayı başardı.
Roma’da Üçüncü Köle Savaşlarının Başlaması
Capua’da başlattığı isyandan sonra kaçmayı başaran gladyatörler, yakınlarda bulunan Vezüv Yanardağı’nda (o zamanlar henüz aktif değil) sığındılar. Crixus ve Oenomaus ile birlikte komuta ettiği isyancılarla çevre şehirlere saldırarak yiyecek ve ganimet topladılar. İsyanı duyan kaçak, köle ve hatta bazı özgür insanlar bile Spartaküs’e katıldı.
Daha önce de iki köle ayaklanmasını bastıran Roma, henüz bunun bir savaş olduğunun farkında değildi ve isyanı bastırmak için düzensiz ordular gönderdi. İlk başta Gaius Claudius Glaber, yaklaşık 3000 kişiyle Vezüv Yanardağı’nın etrafını kuşatma altına aldı. Spartaküs ve adamları sarmaşıklardan yaptıkları halatlarla uçurumdan sarkarak indiler. Glaber’in ve adamlarının hiç beklemedikleri bir anda saldıraya geçip zaferi elde ettiler.
Savaşarak Elde Ettiği Büyük Zaferler
Bu zaferden sonra Spartaküs ordusunu her geçen gün büyütmeyi başardı. Yeni askeri kamplar ele geçirdi. Roma’ya karşı intikam birliğini kurmuştu. Gittikleri kırsal bölgelerde köleleri ve esirleri serbest bırakıp kuzeyde Alp Dağları’na doğru ilerlediler. Spartaküs, Roma sınırları içerisinde daha fazla kaçak olarak kalamayacaklarının farkındaydı. Ele geçirdikleri savaş ganimetleriyle birlikte demirleri eritip kılıç, hayvan derilerinden de kalkan yaptılar. Spartaküs büyük bir orduyla kuzeye doğru ilerlerken bir grup Crixus liderliğinde İtalya’da kaldı. Fakat bu onlar için pek iyi sonuçlanmadı. Köle isyanlarını bastırmak için Roma sürekli yeni komutanlarla daha fazla asker gönderiyordu. Lucius Gellius Publicola komutasındaki askerler Crixus’u ve adamlarını öldürdüler. Alpler’e doğru ilerleyen Spartaküs komutasındaki askerler tam olarak bilinmeyen bir sebepten ötürü (dönemin tarihçileri ordudaki askerlerin İtalya’da kalmak istediklerini belirtir, bu duruma elde ettikleri zaferlerin etkisi de yüksektir.) kuzeye gitmekten vazgeçer ve geri dönerler. Peşlerinden gelen ve güneyde Crixus’u yakalayan Roma orduları arasında kalırlar. Fakat Spartaküs komutasındaki ordu daha önceden kurmuş oldukları süvari birliklerini Roma ordularının üstlerine sürerek burada zafer elde ederler.
Spartaküs ordusuyla İtalya’nın güneyine doğru ilerledi; hedefinde buradan Sicilya’ya geçmek vardı. Kendilerini Sicilya’ya geçirmek için Kilikyalı korsanlarla anlaşma yaptı. Fakat korsanlar sözlerinde durmadılar (Roma’dan rüşvet almış olma ihtimallerinden bahsedilir) ve Spartaküs ordusuyla birlikte güneyde sıkıştı.
Ölümü ve Geride Bıraktığı Roma
Roma Senatosu artık bunun bir köle isyanından fazlası olduğunu anlamıştı. Acımasızlığı ile bilinen Marcus Licinius Crassus görevi devralmıştı. Zaferin büyük bölümünü elde eden Crassus, Gnaeus Pompeius Magnus’un İspanya seferinden dönmesi ve Spartaküs’ü yenilgiye uğratan saldırıda büyük paya sahip olmasıyla, zaferin önemli bir kısmını onunla paylaştı.
Spartaküs son ana kadar cesurca savaşmaya devam etti. Yere düştüğünde bile savaşmaya devam ettiğinden bahsedilir. Bu savaştan sonra öldüğü düşünülür. Fakat cesedi hiçbir zaman bulunamamıştır.
Spartaküs’ün ölümünden sonra Roma, birçok yeni yasa çıkarmak zorunda kaldı. Diktatör olan Julius Caesar, köle isyanlarını engellemek için onlara olan bağlılığı azaltmanın bir yolu olarak özgür işçilerin işe alınmasını teşvik eden yasalar düzenledi.
Spartaküs’ün Günümüz Siyasetine ve Topluma Etkisi
Spartaküs’ün köle isyanının etkisi 19. ve 20. yüzyıllarda dahi görülmektedir. Komünist partilerin sembolü olmuş, devrimcileri teşvik etmiştir. Hatta I.Dünya Savaşı zamanlarında Almanya’da Spartakistler (spartakist birliği) adında bir örgüt kurulmuştur. Kendisi her ne kadar başarılı olamasa da etkisinin günümüze kadar ulaşmış olması onu gerçek bir idol haline getirmiştir. Toplumda ezilen bireyler, örgütlenirken ondan ilham alarak hareket ettiklerini açıkça göstermişlerdir.
Roma’nın yönetim şeklinin değişmesine sebep olmuş, köle yerine ücretli işçilerin çoğalmasına sebebiyet vermiştir. Kim bilir belki de Roma’nın sonunu getiren kıvılcımı o ateşlemiştir.
Kaynakça:
Ataseven, Umutcan. “Spartaküs isyanının sosyolojik boyutları”. Independent Türkçe. Web. 02.02.25
Ertuğrul, Erman. “Köle İsyanına Öncülük Eden Gladyatör Spartaküs Kimdi?”. Arkeofili. Web. 02.02.25
Johns, Kierens. “Spartacus: What Is the True Story of the Slave Who Led a Rebellion?”. The Collector. Web. 02.02.25
Wasson, Donald L.. “Spartaküs.” Çeviren Umutcan Demirel. World History Encyclopedia. World History Encyclopedia, 14 Ağu 2014. Web. 02.02.2025
Kapak Görseli: eksiseyler.com
