Makas Eller, Ölü Gelin, Frankenweenie gibi akıllardan silinmeyen eserleriyle tanıdığımız Tim Burton’ı, unutulmaz bir klasik olan Beterböcek (1988) filminin devamı olan Beterböcek Beterböcek‘in geçtiğimiz aylarda vizyona girmesiyle dilimizden düşüremiyoruz. Stop-motion filmleri sayesinde de sinema dünyasında iz bırakan yaratıcı yazar, yönetmen ve prodüktör olan Tim Burton‘ın favori 10 filmine birlikte göz atalım.
Dikkat yazının devamı spoiler içerebilir!
Gizemli Ada (1973) – Robin Hardy
Robin Hardy’nin yönetmenliğini üstlendiği Gizemli Ada (The Wicker Man), İskoçya kıyılarında yer alan bir adada 12 yaşındaki Rowan Morrison adlı küçük bir kızın kayıp haberinin polis memuru Neil Howie‘ye imzasız bir mektupla iletilmesini ve sonrasında yaşanan esrarengiz olayları konu alır. Kimin gönderdiği bir sır olan mektup sonucu adaya gitme kararı alan Neil Howie, kayıp kız hakkında yönelttiği sorulara ada sakinlerinin şüpheli yanıtlar vermesi ve genç kızı tanımıyormuş gibi davranmaları sonucu aklındaki soru işaretlerini bir türlü yanıta kavuşturamaz.
Vizyona girdiği dönem seyirciler filmi yarıda bırakıp sinema salonlarından ayrılsa, film hakkında birbirleriyle çelişen kritikler havada uçuşsa da Gizemli Ada hakkındaki fikirler üzerinden geçen senelerin ardından değişti ve eser kült korku klasikleri arasında yerini aldı. Ritüeller ve paganizm temalarının korku sinemasına girmesine öncülük eden film, muhafazakar bir Hristiyan olan komiser Howie’nin pagan ada halkının sergilediği ritüeller karşısındaki yabancılığını da seyircilere sunuyor. Renkli, aydınlık bir ortamda vuku bulan olaylar Gizemli Ada’yı döneminde çekilen korku filmlerinden sıyıran etmenlerden bir tanesidir. Ada yerlilerinin dinlerinde bulunan ve kendilerince oldukça normal karşılanan kurban etme olgusuna ters düşen komiser Howie, kendini kültürel bir ikilemin ortasında bularak kendi dininin gerekliliklerini uygulama yolunda bir savaş veriyor.
Oz Büyücüsü (1939) – Victor Fleming
1900 yılında L. Frank Baum tarafından aynı isimle yayınlanan kitaptan uyarlanan, Amerikan yapımı fantastik müzikal bir film olan Oz Büyücüsü’nü hepimiz duymuş veya en az bir defa izlemişizdir. 1940 senesinde Oscar ödüllerinde yılın en iyi filmi dahil altı dalda aday olan ve iki dalda ödül kazanan Oz Büyücüsü, Kansas’ta akrabalarıyla birlikte yaşadığı çiftlikte hayatını sürdüren Dorothy Gale‘in çiftliğe vuran bir fırtına sonucu kendisini bambaşka bir evrende bulmasını konu alır.
Sinema tarihinde sarsılmaz bir yere sahip olan eser, birçok ikonik sahnesi ve detaylarıyla da hafızalara kazınmıştır. Dorothy’nin kırmızı yakut ayakkabıları, iyi ve kötü cadı, teneke adam ve korkak aslanın Dorothy’ye yoldaşlık edişi unutulmaz sahneler arasındadır. Renkli paleti, film müzikleri ve eşsiz karakterleriyle seyircilerin aklında yer edinir Oz Büyücüsü.
Kendini farklı bir dünyada bulan genç karakterin içine düştüğü bu yeni dünyayı keşfini anlatan film hakkında Tim Burton: ”Bütün bu tarz hikayeler… içsel bir yolculuktur.” sözleriyle bir kült haline gelmiş masal hakkında hayranlığını dile getiriyor.
Kaptan Sinbad’ın Altın Yolculuğu (1973) – Gordon Hessler
Noel Gecesi Kabusu, Ölü Gelin, Frankenweenie gibi stop motion filmlerinin başarısıyla andığımız Tim Burton; sabır, emek ve el işçiliği gerektiren bu sanatı icra ettirmeye devam eden sayılı yönetmenlerden biri. Gordon Ressler’ın yönetmenliğini üstlendiği Kaptan Sinbad’ın Altın Yolculuğu filminde de yer yer stop motion sahnelere rastlamak mümkün. Fantastik bir macera filmi olan Kaptan Sinbad’ın Altın Yolculuğu, altın bir muska bulmasının ardından Kaptan Sinbad’ın Kader Çeşmesi’ne ulaşmak amacıyla tehlikeli bir yolculuğa çıkışını ve bu yolculukta karşısına çıkan yaratıklarla olan mücadelesini konu alıyor.
Tim Burton, yapay zekanın sinema dünyasına girişiyle yitip gitmekte olan stop motion film yapım tekniğine olan ilgisini, Kaptan Sinbad’ın Altın Yolculuğu filmini favorileri arasına koyarak sinema severlere gösteriyor.
Şeytan’ın Maskesi (1960) – Mario Bava
Nikolai Gogol‘un ”Viy” adlı kısa öyküsünden uyarlanan ve yönetmenliğini Mario Bava’nın yaptığı Şeytan’ın Maskesi, bir cadının intikamından bahsediyor korku severlere. İtalyan korku türünün en büyük başarılarından biri olarak adlandırılan gotik korku filmi Şeytan’ın Maskesi, 1630 senesinde Moldova’da vampir bir cadı olan Asa Vajda ve sevgilisi Javutich‘in büyücülük suçundan ölüm cezasına mahkum edilişini konu alıyor.
Büyük Engizisyoncu kardeşi Griabi tarafından bu suça mahkum edilen vampir cadı Asa Vajda, kardeşinin soyunu lanetleyerek intikamını alacağı konusunda yemin eder. Griabe, cellada iç kısmında sivri uçlar olan şeytan maskesini Asa’nın yüzüne çakmasını emreder. Bir çekiç yardımıyla maske Asa Vajda’nın yüzüne çakılır ve tam kazıkta yakılacakları esnada aniden kopan bir fırtına yakılmalarını engeller. İki yüzyılın ardından bir tıp konferansına giderken arabalarındaki tekerleğin patlaması sonucu yolculuklarına ara veren ve yakınlardaki bir mezarlığı ziyaret etmeye karar veren iki doktor tarafından bulunur Asa’nın bedeni. Doktorlardan birinin vampir cadının suratındaki maskeyi çıkarma gafletine düşmesi ve sonrasında yaşanan tüyler ürpertici olaylardan bahseder Şeytan’ın Maskesi.
Vaktinde Tim Burton’ın Şeytan’ın Maskesi’nin bir uyarlamasını çekmek istediğine dair fısıltılar dönse de yönetmen bu dedikodular hakkında bir açıklama yapmadı ve bu söylentiler havada asılı kaldı. Bu gotik eserin bir yorumlamasını Tim Burton’ın ellerinden görmek eminiz ki kusursuz olurdu.
Kartal Yuvası (1968) – Brian G. Hutton
Aksiyon, casus, macera türlerinde bir eser olan Kartal Yuvası; Schloß Adler kalesinde esir tutulan bir Amerikan generalini kurtarmaya çalışan özel harekat ekibini konu alıyor. Casusluk yaparak kaleye inmeyi ve tuğgeneral George Carnaby‘yi kurtarmayı hedefleyen ekip, amaçladıkları görevin aslında hiç de tahmin etmedikleri gibi olduğunu anlar ilerleyen vakitlerde.
Savaş, ihanet ve hainlik temalarını bünyesinde barındıran Kartal Yuvası, seyircilerin filmi izlediği dakikalar süresince bolca sürprize ev sahipliği yapıyor. Tim Burton, filmin favorileri arasında olduğunu ve televizyon seyrettiği esnada kanal değiştirirken Kartal Yuvası’na denk geldiği vakit filmi seyretmeye karşı koyamadığını belirtiyor.
Canavarlar Savaşı (1966) – Ishiro Honda
Bir balıkçı teknesinin yağmurlu bir gecede dev bir ahtapot tarafından saldırıya uğramasının ardından dev ahtapota saldıran yeşil, büyük, insanımsı bir yaratığın hem ahtapotu yenmesiyle hem de balıkçı teknesini batırmasıyla başlar Canavarlar Savaşı. Teknenin mürettebatı açık denizde kaçmaya, hayatta kalmaya çalışsa da başarısız olur; yalnız bir denizci hariç.
Sahil güvenlik tarafından kurtarılan denizci, doktorlara ve basına teknelerine saldıran insanüstü yeşil canavardan bahseder ve Dr. Paul Stewart’a saldırının detayları hakkında bilgi verilir. ”Frankenstein Uzmanı” olarak anılan Dr. Stewart ve asistanı Akemi Togawa, bilimsel bir deney için ellerinde olan fakat beş sene evvel dağlara kaçan genç bir Gargantua olduğundan bahseder. Yaratığın zararsız olduğundan ve kimseyi incitmeyeceğini dile getiren doktorlar, başka bir teknenin batma haberiyle yüzleşir. Sonrasında ortaya çıkan kahverengi Gargantua ve yeşil Gargantua’nın Tokyo’da başlarına gelen olayları konu alır.
Canavarlar Savaşı hakkında Tim Burton, filmin favori filmleri arasında yer aldığını açıkça belirtiyor. Küçük kızının da favori filmlerinden birinin Canavarlar Savaşı olduğunu dile getiren yönetmen; kızının yeşil, oğlunun ise kahverengi yaratık rolüne bürünerek oyun oynadıklarını sevenlerine aktarıyor.
Drakula M. S. (1972) – Alan Gibson
Kont Drakula ve Van Helsing‘in ana karakterleri olduğu bu ürpertici film, Hammer’ın Drakula serisinin yedinci filmidir ve yönetmenliği Alan Gibson tarafından üstlenilmiştir. 1872 senesinde hareket halinde olan bir at arabasının üzerinde dövüşür Kont Drakula ve Van Helsing, üzerlerinde oldukları at arabası devrilip parçalara ayrılır ve etrafa savrulan parçalardan biri Drakula’ya isabet eder. Bu parçayı kullanarak ürkütücü vampiri öldüren Van Helsing, kazada aldığı yaralar sonucu sağ çıkamaz ve kendisi de ölür. Drakula’nın takipçilerinden biri Drakula’nın cesedinden kalan parçaları toplar ve Van Helsing’in gömüldüğü mezarın yanına bu parçaları gömer.
Yüz yıl sonra Drakula’nın parçalarını toplayan takipçisinin torunu, kara büyü yardımıyla bir efsane haline gelmiş vampiri diriltir. Kana susamışlığıyla ün salmış olan Drakula, Van Helsing’in akrabası Jessica Van Helsing‘i pençeleri arasına almışken Jessica’nın büyükbabası Lorrimer Van Helsing çıkagelir ve torununu ölümün ellerinden çekip alarak ikonik vampiri tekrardan mezara mahkum eder.
Tek Adam (1971) – Boris Sagal
Richard Mateson‘ın 1954 senesinde yayınlanan ”I Am Legend” isimli kitabından sinema dünyasına adapte edilen eser, 1976 senesinde biyolojik bir silahın kontrolden çıkarak insanoğlunu yok olma uçurumunun kıyısına itmesini konu alır. Bir bilim insanı olan Doktor Robert Neville, işler sarpa sarmadan önce geliştirdiği bir aşı sayesinde yaşamını hastalıktan uzak bir şekilde sürdürmeye devam eder. Hayatta kalan tek kişi olduğunu düşünen Robert Neville, mutasyona uğrayarak insanlıktan çıkan katil gece yaratıklarını avlamaya adar kendisini.
Los Angeles’ta bir apartmanda kendisine senelerce yetecek bir hayatta kalma stoğu ve düzinelerce silah cephanesiyle yaşayan Neville’in geliştirdiği aşı, ”Aile” adındaki bu yaratıklar tarafından ele geçirmek istenmektedir. Tek Adam (1971), Doktor Robert Neville’in hayatta kalan diğer gençler ve bu gençlerin lideri Lisa’yla karşılaşması ve peşindeki gece yaratıklarıyla olan mücadelesini anlatır bilim-kurgu severlere.
Frankenstein (1931) – James Whale
Mary Shelley‘nin 1818 senesinde aynı isimle yayınlanan klasik gotik bilim kurgu kitabından uyarlanan Frankenstein (1931), başarılı yönetmen Tim Burton’a da ilham olmuş eserlerden biridir. Frankenstein, genç tıp öğrencisi olan Dr. Victor Frankenstein’ın kendi imkanlarıyla cansız vücut parçalarına can vererek yepyeni bir varlık oluşturmasını konu alır. Boris Karloff adını verilen insansı yaratık, Victor Frankenstein ve yerel halkın kendisini yok etme çabalarıyla yüz yüze kalır filmin ilerleyen sahnelerinde.
İzleyenlerin zihninde yer eden Frankenstein, Tim Burton‘ın Frankenweenie eserini oluşturmasında da büyük bir etmendir. 2012 yapımı Frankenweenie adlı yapıtta, yine Victor Frankenstein isimli küçük bir çocuğun vefat eden köpeği Sparky‘yi hayata döndürme çabasını stop-motion tekniğiyle seyircilerle buluşturuyor yaratıcı yönetmen.
Godzilla (1954) – Ishiro Honda
2 milyon yaşında bir yaratık olan Godzilla’nın Japonya’da yapılan atom bombası testleri sonucu saklandığı yerden çıkıp halkı terörize etmesini konu alan Godzilla (1954), Tim Burton’ın favori filmleri arasında yer alıyor. Tüm dünyaya nam salmış canavara karşı güçlü bir bağ hisseden yönetmen, çocukluk heveslerinden birinin de Godzilla kostümünü giyen kişi olmayı arzulaması olduğunu belirtiyor.
Adımını attığı yerde radyoaktif izler bırakan Godzilla, Japonya’yı yakıp kül etmeye başlıyor filmde. 50 metre boyundaki yaratık öldürülmeli mi yoksa yakalanıp bilimsel araştırmalarda kullanılmalı mı ikilemine şahit oluyoruz seyrettiğimiz sahnelerde. İkinci dünya savaşının, nükleer bombaların etkisinin hala canlı olarak hissedildiği Japonya’da vuku bulan Godzilla (1954), orada yaşayan yerel halkın çaresizliğini daha net görmemize olanak sağlıyor.
Kaynakça:
9siduri, ”Review of ”War Of The Gargantuas” (1966/1970)”, dmlongrie.com, 2023, https://dmlongrie.com/2023/02/28/review-of-war-of-the-gargantuas-1966-1970/
Alyanak Sena, ”Korku Yönetmenlerinin Önerdiği Korku Filmleri”, söylentidergi.com, 2024, https://www.soylentidergi.com/korku-yonetmenlerinin-onerdigi-korku-filmleri/
Dyer Geoff, ”Geoff Dyer On Where Eagles Dare”, theguardian.com, 2009, https://www.theguardian.com/film/2009/dec/06/geoff-dyer-where-eagles-dare
Ebert Roger, ”The Wizard Of Oz”, rogerebert.com, 1996, https://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-the-wizard-of-oz-1939
Ebert Roger, ”The Omega Man”, rogerebert.com, 1971, https://www.rogerebert.com/reviews/the-omega-man-1971
Feindbild, ”Godzilla (1954)’da Sembolizm ve Filmin İfade Ettikleri”, kahramanbaykus.com, 2021, https://kahramanbaykus.com/godzillada-1954-sembolizm-ve-filmin-ifade-ettikleri/
Forestpunk, ”31 Days Of Horror: Black Sunday (1960) Horror Movie Review” forestpunk.wordpress.com, 2020, https://forestpunk.wordpress.com/2020/10/02/31-days-of-horror-black-sunday-1960-horror-movie-review/
Hogan David, ”Dracula A. D. 1972 Review”, hoganreviews.co.uk, 2021, https://hoganreviews.co.uk/2021/10/29/dracula-a-d-1972-review/
Kavas Ali, ”The Wicker Man: Pagan Bayramında Bir Hristiyan”, themagger.com, 2019, https://www.themagger.com/the-wicker-man-lanetli-ada-film/
Littlechild Chris, ”Tim Burton’s 10 Fvaourite Movies, Ranked”, screenrent.com, 2019, https://screenrant.com/tim-burton-favorite-movies-ranking/
Nathan Ian, ”The Golden Voyage Of Sinbad Review”, empireonline.com, 2006, https://www.empireonline.com/movies/reviews/golden-voyage-sinbad-review/
Semylen De Phil, ”The Wicker Man”, timeout.com, 2023, https://www.timeout.com/movies/the-wicker-man-1
Kapak Görseli: typelish.com
