Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, üniversitelerin Fen-Edebiyat fakültelerinde bulunan ve eğitimi 4 yıl olan bir bölümdür. Hepimiz bu bölüme ilk girdiğimizde okuduğumuz ve bildiğimiz kitaplar dışında, hocalarımızın “Şunu duydunuz mu?, Bunu okudunuz mu?” gibi sorularına cevap veremedik. Çünkü ne bu isimleri ne de akademik çalışmalarını biliyorduk. Şimdi edebiyat bölümüne yeni başlayacak arkadaşlarımız için, içinde hem romanların hem de akademik çalışmaların bulunduğu bir kitap listesi oluşturduk.
1) Ahmet Hamdi Tanpınar – On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi
Birinci baskısı 1949 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları tarafından yapılan bu eser, edebiyat dünyasında hem öğrenciler için hem de öğretim görevlileri için bir başucu kitabı niteliğindedir. Bu eser hem edebiyat tarihini bütünüyle ele almasından hem de büyük şair, yazar ve hoca Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yazarlar ve eserler hakkındaki yorumları ve değerlendirmeleri bakımından oldukça önemlidir. Her edebiyat öğrencisinin kütüphanesinde mutlaka bu kitap vardır, var olmalıdır. Editörlüğünü Prof.Dr. İnci Enginün hocamızın yaptığı kitabı Abdullah Uçman yayıma hazırlamıştır.
2) Prof.Dr. Muharrem Ergin – Türk Dil Bilgisi
Muharrem Ergin, 1923’te doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji bölümünden mezun oldu ve aynı bölümde asistan, doçent, profesör oldu. Aynı zamanda İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı başkanlığı da yaptı. Bu kitap hâlâ hem üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün hem de Eğitim fakültelerinin vazgeçilmez kaynağıdır. Sade dili ve detaylı anlatımıyla dil derslerine ışık tutmaktadır. Prof.Dr. Muharrem Ergin’in bunun gibi temel birçok eseri ve makalesi bulunmaktadır.
3) Nihad Sâmi Banarlı – Türkçenin Sırları
Bu kitap; Nihad Sâmi Banarlı’nın yıllarca yaptığı araştırmaların, sayısız konferansın ve seminerin, dergilerde yazdığı yazıların içinden seçilerek oluşturulmuş bir kitaptır. Banarlı bu kitapta, Türkçeye ve onun içerisindeki kelimelere dokunmuş, bazı özel kelimelerin nasıl çıktığını ve evrimini irdelemiş ve Türkçeyi bu kadar özel ve ahenkli bir dil yapan unsurlar üzerinde durmuştur. Kitabın baskısı kendisinin kurucusu olduğu Kubbealtı Vakfı Yayınları tarafından yapılmıştır.Akıcı bir dille yazılmış olan bu kitabı, Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü okuyacak tüm öğrencilere öneriyoruz.
4) Halid Ziya Uşaklıgil – Mai ve Siyah
Mai ve Siyah, Halid Ziya Uşaklıgil tarafından yazılmış ve 1897 yılında yayınlanmış bir romandır. Roman, Servet-i Fünun edebiyatının genelgesi gibidir. Yazar Servet-i Fünun topluluğunun edebiyat ve dil anlayışını, bu romanda oluşturduğu Ahmet Cemil karakteri üzerinden okuyucuya vermiştir. Romanın her noktası içerisinde devri açıklayan ayrı bir detay barındırır. Batılı anlamda Türk romanının başlangıcı kabul edilen ve Tanpınar’ın “Türkiye’de nesli adına konuşan ilk eser” diye tanımladığı Mai ve Siyah; döneminin basın, edebiyat ve şiir hayatına ilişkin gözlemleriyle de ayrı öneme sahiptir.
5) Şemsettin Sami – Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Tanzimat döneminden tanıdığımız Şemsettin Sami tarafından yazılmış ve cüzler halinde basılarak satışa sunulmuştur. Edebiyatımızda ilk yerli roman unvanını almış olsa da yapılan bilimsel araştırmalar bunun öyle olmadığını göstermiştir. Vartan Paşa, Ermeni harfleri ile Türkçe yazdığı Akabi Hikâyesini 1851 yılında yazmıştır. Taaşşuk-ı Talat Fitnat’ın ilk cüzünün basılmasının ilanı ise 14 Kasım 1872’de verilmiştir. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Talat’ın her zaman gittiği tütüncünün cumbasında gördüğü Fitnat’a âşık olmasıyla başlar. Talat, Fitnat’ı görmek, ona aşkını anlatabilmek için her şeyi yapmaya hazırdır.
6) Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Gönül Hanım
Gönül Hanım, 14 Şubat 1920 tarihinde Tasvîr-i Efkâr gazetesinde tefrika halinde yayımlanmıştır. Gönül Hanım romanı; Ι. Dünya Savaşı sırasında Kafkas cephesinde Ruslara esir düşen Türk subayı Mehmet Tolun, Macar esir subaylarından Kont Bela Zichy, Tatar gençlerinden Ali Bahadır Kaptanoğlu ve onun kız kardeşi Gönül Kaptanoğlu’nun Orta Asya’daki maceralı gezilerini anlatmaktadır. Bu dört kişi birlikte Orhun Abideleri’ni bulma ve tanıma idealiyle yola çıkmışlardır. Romanda, Gönül Hanım ile Mehmet Tolun Bey arasındaki aşk da önemli bir yer tutar ve onları evliliğe kadar götürür.
7) Prof.Dr. İnci Enginün – Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e
Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e adlı bu kitap; Tanzimat’tan sonra Batı edebiyatını tanıyanların, yeni bir edebiyat anlayışını geliştirmek amacıyla yazdıkları ilk eserlerden itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1923 yılına kadar olan devreyi içine almaktadır. İnci Enginün’ün detaylı araştırmaları sonucunda oluşturulmuş bu eser, Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün temel kaynaklarından biridir. Detaylı dipnotlardan ve bilgilerden oluşan kitap Dergâh Yayınları tarafından basılmaktadır.
8) Nazım Hikmet – 835 Satır
Türk şiirinin belki de en duyulmuş isminin, bir bakıma edebiyat sahnemize çıkış kitabıdır. Nazım Hikmet’in ilk şiirleri adıyla da sonradan seçme şiirlerle yayımlansa da aslında 835 Satır 1932 yılında Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi tarafında İstanbul’da kitaplaştırılmıştır. Çıktığı dönemde Ahmet Haşim ve Yakup Kadri kitaptan övgüyle söz etmişlerdir. Deneysel şiir anlayışını benimseyen Nazım Hikmet, ideolojiyi de şiirinin bir parçası yapmıştır.
9) Ahmet Hamdi Tanpınar – Huzur
22 Şubat 1948 – 2 Haziran 1948 tarihleri arasında Cumhuriyet Gazetesi tarafından tefrika edilmiş, 1949 yılında da kitap olarak tek cilt halinde basılmıştır. 1939’un İstanbul’unu anlatan ve Mümtaz karakterinin sevgilisi Nuran’la kavuşup kavuşamama hikâyesine değinen roman aynı zamanda İkinci Dünya Savaşı psikolojisine de değinmektedir. Toplumsal baskı ve evlilik temalarıyla da o günün sosyolojik yapısı hakkında bilgiler veren bir romandır.
10) Behçet Necatigil – Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü
Edebiyat öğretmeni olan Behçet Necatigil’in edebiyat tarihimize ışık tutan çalışmalarından biri Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İlk baskısı yapıldığında şu an adlarını ezbere bildiğimiz çoğu şair, o dönem için ilk kez bu kitapta anılıyordu. İlk baskısı 1960’ta yayımlanan sözlük, edebiyat tarihimiz açısından büyük bir boşluğu doldurdu. Birçok yayınevi tarafından tekrar tekrar basılan eser yer yer genişletilerek de basılmıştır. Yapı Kredi Yayınları’nın tanıtım bültenine göre son baskısında 901 şair ve yazar yer almaktadır.
Hazırlayanlar:
Selene Cabalar
Musa Can Demiralay
Ali Aydın
Sosyal medyada gördüğüm her kitap önerisi listelerini açar incelerim. Önerilen kitaplar üç aşağı beş yukarı aynıdır. Okumasanız da adını duyduğunuz kitaplar olur. Henüz bilmediğim bir kitaba denk gelmedim. Sizin linki kaydırırken de bunları düşünüyordum ki yanılmışım. Türk dili ve edebiyatı okuyan birinin hazırladığı bariz belli olan bir liste. On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi’ni ancak bir edebiyatçı birinci sıraya koyar çünkü. Listenizi cok beğendim ve işe yarar buldum. Bu yazıda emeği geçen arkadaşları kutluyorum ve başarılarının devamını diliyorum.