Şebnem Ferah, Türk rock müziğinin en önemli sanatçılarından biridir. Müzik piyasasında gerek güçlü vokaliyle gerekse de söz yazarlığıyla en önemli Türk kadın rock sanatçılarından biri olmuştur. Müziğe olan ilgisi küçük yaşlarda başlayan Ferah, çeşitli enstrümanlar çalarak özel dersler alarak büyümüştür. Lise yıllarında Volvox adını verdikleri bir rock grubu kurarak müzik kariyerine başlayıp sonrasında grubun dağılmasıyla solo kariyerine devam etmiştir. 1996 yılında Kadın albümüyle büyük bir çıkış yaparak geniş kitlelere hitap eden Ferah, başarılı bir çıkış yapmıştır. Türkiye’de rock müziğin popülerleşmesini sağlayarak genç kitlelerin farklı müzik alanlarıyla tanışmasını da sağlamıştır.
Ferah, müzik kariyeri boyunca birçok efsanevi şarkıya sahip olmasının üstüne kadınların rock müzikte yer almasını sağlayan bir öncü olarak tanınır. Şarkılarında yaşadığı acılar, toplumsal eleştiriler gibi birçok konuya değinmiştir. “Vazgeçtim Dünyadan” şarkısı ise yalnızca hüzünlü bir şarkı olmanın ötesinde kişilerin derin duygularını, kadınların yaşadıkları değersizlik hissini ve toplumsal eleştirisiyle karşımıza çıkıyor.
Şebnem Ferah Müziği ve Etkisi
Şebnem Ferah şarkılarında hayatında yaşadığı acılar, özgürlük, kadın hakları ve toplumsal konulara çok fazla yer vermektedir. Hayatındaki hüznü ve isyanı şarkılarında kendine has ifade edişi dinleyiciler tarafından ilgiyle karşılandı. Kendisi de verdiği röportajlarda müziğin sosyal boyutuna odaklandığını ifade eder. Neden rock tarzında müzik ürettiği sorulduğunda ise kendisinin rock müziğin özgürlükçü olmasının etkileri olduğunu ifade etmiştir.
Ferah, birçok röportajında var olan parçaları seslendirmekten çok kendi bir şeyler üretmeyi sevdiğini söylemiştir. Günlük hayatında uzlaşmacı olmasının onu ne kadar yıprattığını ve her duygusunu yoğun yaşamasının, şarkı sözlerini yazarken ona yardımcı olduğunu da ifade eder. Sistemi ve kendini sorgulayıp birey olmanın, sahtecilikten uzaklaşıp kendi gerçeklerimizi bulmanın bizi biz yapacağından bahseder. İlk albümünden bu yana sahnedeki duruşu, cesareti ve kendine has tarzıyla birçok genç kıza ilham olmaya devam ediyor. Üstelik sadece duygularıyla değil aynı zamanda toplumsal meselelerle ilgili de birçok şarkısının olması onun ne kadar güçlü ve özgürlükçü bir sanatçı olduğunu gözler önüne seriyor.
Vazgeçtim Dünyadan Şarkısının Psikolojisi
1996 yılında çıkan ilk albümü “Kadın“ın en etkileyici parçalarından biri olan “Vazgeçtim Dünyadan“ müzikseverler tarafından oldukça beğenilmiştir. Türk pop müziğinin son derece dışında olduğunu, hem sözleriyle hem klibiyle çıktığı döneme damga vuran bir parça olduğunu görmezden gelmemek gerekir.
Şebnem Ferah yaşanan konulara ilgi çekmeyi hedefleyerek şarkılarında bunu başarmıştır. Kesin olmamakla beraber “Vazgeçtim Dünyadan” şarkısını da bir gazetede genç bir kadının intihar haberini okuyup etkilenmesiyle yazmış olduğu söylenir. Genç kız tecavüz nedeniyle hamile kalır ve ailesi tarafından destek görmeyerek sokakta kalmıştır. Maalesef doğmamış bebeğiyle birlikte kendini köprüden atarak yaşamına son vermiştir. Ferah, okuduğu haberden etkilenerek bu şarkıyı yazmış ve ilk albümünde yer vermiştir. Bu şarkının sözleri psikolojik açıdan incelendiğinde kişinin yaşadığı olumsuz duygular, bunun sonucunda kaybettiği umut ve toplumsal bir eleştiri dikkat çekiyor.
Hadi gelin şarkı sözlerini daha detaylı bir şekilde inceleyelim:
“Nerde sözler of nerde yüreğim?
Ben de sevdim of sevmedi bilenim”
Bu dizelerde kişinin çevresindekiler tarafından sevilmediğini düşündüğü açıktır. Duygusal boşluk hissini ve karşılıksız duyguların insanda uyandırdığı değersizlik hissini açıkça hissediyor dinleyiciler. Yoğun bir değersizlik hissiyle boğuşan insanların duygularına tercüman oluyor bu sözler. Bazen bu duygulara hepimiz kapılırız, değer verdiğimiz insanlar tarafından değer görmeyiz ve bu büyük bir hayal kırıklığıyla sonuçlanır. Şarkının ilk sözlerinde bastırılmış olumsuz duygulara, sevginin karşılıksız kalmasının insanlara hissettirdiği olumsuz hislere kulak veririz.
“Ver elini sonsuza
Al beni dünyadan of kalmadı sevenim”
Sözler, insanların deneyimlediği acıdan kaçma arzusuyla ilişkilendirilir. Bu sözler olduğu yere ait olmadığı ya da hissetmediği için kaçış isteğini ifade ediyor bizlere. Kişiler, yalnız kaldığı ve sevilmediğini düşündüğü için başka bir yerlere sığınma veya dünyadan kaçma isteği duyuyor. Ayrıca kişilerin gördüğü sevgiyi kaybetmesiyle ortaya çıkan hüzne şahit oluyoruz.
“Yürekler alınmaz pulla, parayla
Kim yenmiş kaderi duayla?”
Bu mısra bazen insanların manevi şeyleri maddiyatla elde edebilecekleri materyalist düşünce tarzına eleştiri olarak karşımıza çıkıyor. Sevginin satın alınamayacağını ama bazen kişilerin ilişkilerinde bu yanılgıya düştüklerinden bahsediyor. Ayrıca bu sözler kadercilik inancıyla da ilişkilendirilebilir. Bu inançta, insanların hayatlarının önceden belirlendiği ve kişisel eylemlerle bunun değişmeyeceğine inanılır. Kişilerin belirli olan kaderini yaşamak zorunda oldukları ve bunun dua gibi eylemlerle değişmeyeceği vurgulanmıştır. Yani kaderini değiştirmek insanların elinde olan bir şey değildir. Şarkının bu bölümü aynı zamanda öğrenilmiş çaresizlik teorisini hatırlatıyor. Bu teoride bireyler yaşadıkları olumsuz olayları değiştiremeyeceklerini anlayarak o olaylar için çaba göstermeyi bırakır ve kabullenir. Bu sözlerin de çağrıştırdığı gibi…
“Gelinlik giymeden, ışığı görmeden
Bebeğimden önce vazgeçtim dünyadan”
İnsanların hayatlarında önemli anlar vardır ve toplumumuzda gelinlik giymenin kadınların hayatında önemli bir yeri vardır. Aile kurma anlamına da gelen bu deneyimin bile yaşanmamasını anlatıyor bize Ferah. Bir kadının bunları yaşamadan yaşama umudunun kayıp gittiğini anlıyoruz. Işığı görmeden ve çocuk sahibi olmadan hayattan vazgeçmek ise kişinin umutlarının tükendiğini ve o tükenmişlik hissine teslim olup hayatına devam etmek istemediğini anlatıyor. Ek olarak gelecek günlere olan beklentisinin solup gittiği ve hayattan kopma hislerini de görüyoruz.
“Nerden geldim of yolculuk nereye?
Belki söyler of sorarsan kadere”
İnsanların geçmiş ve gelecekleri arasında sıkışmış hislerini ve hayatlarının nereye gidiyor olduğu hakkında olumsuz düşüncelerini görüyoruz. Bireyler yaşamın anlamı üzerine her zaman kafa yormuştur ve bu dizeler ise hayatındaki anlamı bulamayan ve anlam arayışındaki insanların sesi oluyor. Az önce bahsedilen kadercilik kavramına atıfta bulunarak eylemlerin kontrol edilemeyişini anlatıyor. Belirsizlik içinde olan insanların çaresizliğine ve duygusal karmaşaya vurgu yapıyor.
“Yok sevenim arzuyla
Mezarlar bile küsmüş of kadınca ölene”
Arzuyla sevilmek ifadesi kişinin tutkulu bir şekilde sevilme isteğini dile getirirken bu sevgiyi hiç göremediğini belirtiyor. Bireylerin toplum tarafından dışlanması ve reddedilmesiyle sessizce bir mezarı bile olmadan hayatının sona ermesine işaret ediyor. Ferah bu dizelerde toplumsal bir eleştiri yaparak kadınların görmediği değerden bahsediyor. Yaşadığı toplumdaki oluşturulan kadın rolüne dair kırgınlığını açıkça dile getirerek kadınların sesi olmaya çalışıyor. Mezarların bile küsmüş olduğu ifadesi ise toplumsal dışlanmışlık fikrinin, kadınların mezarında bile değersiz olduğu konusuna parmak basıyor.
Şarkıya Genel Bir Bakış
“Vazgeçtim Dünyadan” şarkısının genel havası derin bir hüzün, kaderini kabullenme, toplumsal bir isyan ve umutsuzluk hislerini barındırıyor. Kişinin yaşadıkları yüzünden değersizlik hissi içinde mücadele edecek gücü kalmadığını aktarıyor bizlere. Terk edilme ve travmatik olayların üstüne sevgi görmeme ve oluşan boşluk hissini gösteriyor. İnsanların hayatı sorgulayışı ve belirsizlikten dolayı yaşadığı bunalıma da yer var bu şarkıda. Bazı yerlerinde ise toplumsal bir eleştiriye yer veren Ferah, kadınların yaşadıklarını anlatıyor. Aynı zamanda toplumsal normlardan dolayı oluşan baskı, yetersizlik ve yabancılaşma hislerinin üzerinde duruyor. Şarkının melankolik havası tüm bu konuların dışavurumu olarak karşımıza çıkıyor.
Kaynakça
- “Bir Şebnem Ferah Portresi | 4 Eylül 1997 | Sedef Kabaş ile Portreler”. Sedef Kabaş TV. YouTube, 6 Şubat 2025
- “Şebnem Ferah Biyografisi.” Kral Müzik, 6 Şubat 2025.
- Şebnem Ferah. Kadın. Youtube, 15 Kasım 1996.
- Öne çıkarılan görsel youtube.com sitesinden alınmıştır.
