Game of Thrones, şu ana kadar yayımlanmış en büyük televizyon dizilerinden birisidir ve o kadar ünlenmiştir ki diziyi izlemeyen pek çok insan bile dizinin en ünlü repliğini olan ”Winter is Coming” sözünü duymuştur. Bu replik aynı zamanda dizi ve kitaplardaki ünlü Stark Hanedanı’nın da sözüdür.
Game of Thrones‘un yazarı George R. R. Martin, kurgusal dünyayı oluştururken tarihî karakterler ve hanedanlardan esinlenmiştir. Mesela İngiltere’de bulunmuş olan York ve Lancaster hanedanları Martin’in kitabındaki Lannister ve Stark hanedanları ile pek çok benzerlik taşımaktadır. Martin, kurgusal dünyasını yaratırken sadece tarihten değil, aynı zamanda mitolojiden de büyük ölçüde yararlanmıştır. Ejderhalar buna örnek gösterilebilir. Bir diğer örnek de Kış mevsimi ve Kış ile birlikte gelen felaketlerdir.
Diziyi izleyenler veya kitabı okuyanlar bilir, Kış mevsimi ve devamında gelen ”Uzun Gece” en büyük felaketlerden biridir. Kış aylar değil, yıllar sürer ve Güneş bu süre boyunca asla görünmez. Yalnızca soğuk ve kıtlık yüzünden felaketler yaşanmaz. Aynı zamanda Kış ile birlikte gelen yaratıklar yani ”White Walker” ve ölüler asıl korkuya sebep olan unsurlardır. Bu felaket daha önce yaşandığında birçok krallığı yıkmış ve binlerce insanın ölümüne neden olmuştur. Aslında Game of Thrones’un yazarı George R. R. Martin, kurgusal dünyasının temeline oturttuğu ”Kış” imgesini İskandinav mitolojisinden almıştır.
Ragnarok’un Habercisi: Fimbulwinter
Günümüzde Danimarka, Norveç, İsveç ve diğer İskandinav ülkelerinde Fimbulwinter terimi, alışılmadık derecede soğuk ve sert bir kışa atıfta bulunmak için kullanılmaktadır. İskandinavya mitolojisinde ise bu terim, ”Tanrıların Alacakaranlığı” anlamına gelen Ragnarok‘un gerçekleşmeden önce yaklaşık üç yıl boyunca süreceğine inanılan bir felakettir. İskandinavya mitolojisine göre bu süre zarfında birçok savaş meydana gelecek ve kıtlık yaşanacaktır. Kıyametin yani Ragnarok’un ilk alameti de bu kıştır.
Büyük Kış Gerçekten Yaşanmış Olabilir Mi?
Hem İskandinavya mitolojisinde hem de Finlerin ulusal destanı Kalevala‘da geçen uzun kış, pek çok araştırmacının kafasında bazı soru işaretleri oluşturdu: Acaba bu destanların oluşmasının arkasında büyük bir volkanik patlama sonucu oluşan kış mı vardı? 1910’da İsveçli coğrafyacı ve yosun araştırmacısı Rutger Sernander, Fimbulwinter’in İskandinav bölgesinde gerçek bir olay olabileceği teorisini ilk ortaya atan kişi oldu. Hipotezi, bunun 2.000 ila 2.500 yıl önce bir iklim felaketinden kaynaklandığıydı fakat yılını yanlış hesaplamıştı. Bu felaket, yaklaşık 1500 yıl önce yaşanmıştı.
Fimbul kışı için bir diğer araştırma 1983’te Amerikan uzay ajansı NASA tarafından yapıldı. Daha sonra iki NASA araştırmacısı Richard Stothers ve Michael Rampino, zaman içinde bilinen volkanik patlamaların bilimsel bir özetini yayımladılar. Araştırmaların çoğu, Grönland’daki antik buz tabakası tarafından toplanan buz çekirdeklerine dayanıyordu.
Bu konuda en bilinen araştırmaları yapan bilim insanı Uppsala Üniversitesi’nde emekli arkeoloji profesörü olan Bo Gräslund‘dur. Kendisi Fimbulwinter’ın gerçek bir olay olduğunu ve 536’dan sonraki yıllarda gerçekleştiğini öne süren ilk kişidir. Aynı zamanda tıpkı mitolojide olduğu gibi bu kışın aralıksız birkaç yıl sürdüğünü kanıtlamıştır. Yani özellikle İskandinavya’da yaklaşık 1500 yıl önce üst üste birkaç yıl yaz mevsimi yaşanmadan aralıksız kış yaşanmıştı.
Gräslund ayrıca İsveç nüfusunun 5. yüzyılda yarıya indiğini tahmin eden ilk kişiydi. İlk yıllarda Gräslund’un hipotezine pek kimse inanmıyordu. Ardından kendisinin yayımladığı ”Fimbulwinter, Ragnarök ve M.S. 536-537’deki İklim Krizi” adlı makalesi sayesinde bu konunun üzerine diğer bilim insanları yoğunlaştı ve arkeologlar çalışmalarına hız verdi. Böylece son birkaç yılda Bo Gräslund’un haklı olduğunu açıkça gösteren birçok keşif yapıldı. Norveç’te uzun bir süre sonra kültürel manzarayı açıkça değiştiren dramatik bir olaydan sonra bataklık toprağında çeşitli yerlerde polen izleri bulundu. Günümüzde arkeologlar, 1500 yıl önce Norveç ve İsveç’teki yerleşim yerlerinde aniden dramatik bir ortadan kaybolma bulgularına kesin olarak rastlamış durumdalar.
Peki 536 Yılında Tam Olarak Ne Oldu?
“Bu yıl içinde çok korkunç bir alamet gerçekleşti. Çünkü güneş, bütün bir yıl boyunca, ay gibi, parlaklığını yitirmeden yaydı ve son derece tutulmadaki güneşe benziyordu, çünkü saçtığı ışınlar ne berrak ne de saçmaya alışık olduğu gibi değildi. Ve bu olay meydana geldiği andan itibaren insanlar ne savaştan, ne vebadan ne de ölüme yol açan herhangi bir şeyden kurtuldular. Ve Justinianus’un saltanatının onuncu yılında olduğu zamandı.”
Bizans’ta tarihçi Procopius, 536 yılında yani Fimbulwinter’in gerçekleştiği tahmin edilen yılda neler olduğunu bu sözlerle anlatmış.
İrlanda yıllıkları, bu yılda kıtlık yaşandığını doğrular. Hem Avrupa’da hem de Orta Doğu’da yoğun bir sis tabakası pek çok ülkenin yıllıklarında belirtilmiştir. Tanıkların bir yıl önce Güney’den gelen güçlü bir patlama duyduğunu iddia ettiği ve Çin kadar uzak yerlerde yaz mevsiminde kar yağdığı bildirilmiş. Daha sonra İskandinavya’da araştırmacılar, 536 yazında iklimsel istikrarsızlık nedeniyle ağaç halkalarının bariz bir şekilde don kaynaklı hasarlar taşıdığına ve zamanın bu noktasında ağaç büyümesinde ciddi bir gerileme olduğuna dair kanıtlar bulmuşlardır. Batı Norveç’te, Norveç standartlarına göre nispeten verimli bir bölgede arkeologlar tarımsal çöküşün belirtilerini de açıkça görebiliyorlar.
Kısaca geçmişte volkanik patlamalar ve başka faktörler sonucu yaşanmış olan büyük bir felaketin mitolojiye ve destanlara geçtiğini açıkça görüyoruz. 1500 yıl önce yaşanmış olan bu felaket, o devrin hikâyelerine ve destanlarına konu oluyor, felaketi yaşayan insanların hafızalarında yer ediniyor ve günümüzün modern epik fantezi edebiyatına ve popüler kültüre yerleşiyor.
Aynı hikâye, farklı versiyonlarla tarih boyunca anlatılmış ve anlatılagelmiş:
”Winter is coming!”
Kaynakça
Fimbulvinter, Svenska Akademiens Ordbok, https://www.saob.se/artikel/?seek=fimbulvinter&pz=2, 22 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
Gräslund, Av Bo. Fimbulvintern, Ragnarök och Klimatkrisen år 536–537 e. Kr. , 22 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
Amundsen, Bård. Fimbulvinteren er Ikke en Myte, https://forskning.no/arkeologi-historie-klima/fimbulvinteren-er-ikke-en-myte/258233 , 22 Ağustos 2022 tarihinde erişildi
Storesund, Eirik. Fimbulwinter 536 AD: Ragnarok, demographic collapse, and the end of Proto-Norse language, https://www.brutenorse.com/blog/2017/06/fimbulwinter-536-ad-ragnarok-as.html , 22 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
Panorama, Norway. Mythical FimbulWinter Might Have Really Happened in Norway https://www.tnp.no/norway/panorama/mythical-fimbulwinter-might-have-really-happened-in-norway/, 22 Ağustos 2022 tarihinde erişildi.
