Son zamanlarda gittikçe karmaşıklaşan yeni nesil hayat akışına zar zor ayak uydururken hâlâ tam anlamıyla çözemediğimiz romantik ilişkileri yürütmenin de birçok türü ortaya çıkıyor. Ghosting, Gaslighting, Love Bombing derken şimdi de sırada Wokefishing var. Wokefishing dilimize tam olarak çevrildiğinde ortaya komik bir sonuç çıksa da çok başka bir anlamı var. Sizlere bu terimi açmadan önce nereden geldiğine dikkat çekmek en iyisi olacak. Bu nedenle gelin biraz kavramın derinlerine inelim.
Woke Kültürü
Woke dilimize “uyanık” ya da “uyandı” şeklinde çeviriliyor. Baktığımızda birbiriyle çok bağdaştıramadığımız iki kelimeden oluşan bu Wokefishing, özellikle Amerika‘da ortaya çıkan ve gelişen Woke Kültürüne dayanıyor. Woke, Amerika’da ve bazı batılı ülkelerde Liberal kesime atıfta bulunmak için kullanılıyor. Amerikan Merriam-Webster sözlüğü, “woke” kelimesinin anlamını “Önemli gerçeklere veya sorunlara, özellikle ırksal konulara ve sosyal eşitliğe dikkat ediyor” şeklinde açıklıyor.
Size biraz daha iyi anlatabilmek adına tarihte azıcık geriye gidelim. Woke kelimesinin göz önünde olan ilk kullanımı Jamaicalı filozof ve sosyal aktivist Marcus Garvey’e ait. Garvey “Uyan Etiyopya! Uyan Afrika!” ifadelerini kullandıktan sonra Huddie Ledbetter, nam-ı diğer Lead Belly 9 siyahi gence karşı yapılan haksız bir cinsel saldırı suçlamasına karşı “Scottsboro Boys” şarkısının sonsözünde “Uyanık kal.” ifadelerini kullandı. Bu kullanımlardan sonra özellikle Black Lives Matter protestoları başladığında ve oy verme zamanı geldiğinde pankartlarda “Stay Woke, Vote” gibi ifadeler kullanıldı. Yani bunun güçlü bir slogan olduğunu söylemek mümkün.
Yavaş yavaş ezilmeye çalışılan azınlıkların sloganı olmaya başlayan Woke; LGBT hakları, hayvan hakları, ırkçılık, feminizm, iklim krizi ve dinsel farklılıkların getirdiği ayrışma gibi nice sorunun savunmasını kapsıyor. İyi amaçları hedefleyen bir siyasi görüş olma yolunda giderken woke, 2020’ye geldiğimizde özellikle Amerika’da muhafazakar siyasi partiler tarafından muhalif siyasi partilerle alay etmek için kullanılmaya başlandı. Woke bir aşağılama, ötekileştirme ibaresi oldu. Anlayacağınız fazlaca topluluğa yönelik bir kültür ortamı olması karşıtlarını da elbette kızdırmış. Bir anlamda “woke’un anlamı kime sorduğunuza göre değişir” de denilebilir.
Wokefishing Nasıl Oluştu?
Woke kültürü bir nevi toplumda azınlık sayılan kitlelerin ortak kültür alanı oldu. Ancak karşı kültürü diyebileceğimiz sağ kesim Wokefishing yani “Uyanık avlama” olarak da ilişkilere aktarabileceğimiz bir eylem gerçekleştirmeye başladı. Başlığımızda gerçeklere uyanma olarak çevirdiğimiz terimi şimdi uyanık avlama şeklinde çeviriyorum. Çünkü bu iki taraflı bir durum. Bir taraf için kandırılma anlamına gelirken diğer taraf için bir balık avı aslında.
Woke kültürü başlangıçta liberal düşünceyi savunmayan karşıt kesimler tarafından bir nevi siyasal ve ekonomik araç olarak kullanılmaya başlandı. Örneğin, medya ve özellikle moda anlamında bir nevi kandırılamayan bir kesimi ağa düşürme aracı olmaya başladı. Kapitalist sistemin en büyük öncüsü olan bazı şirketlerin kadın hakları güzellemesini reklamlarında kullanırken gelişememiş ülkelerdeki kadınları çok düşük miktarlarda saatlerce çalıştırması bir örnek olabilir. Aynı şekilde televizyon dizilerinde kalıplaşmış görünümlü ve basmakalıp şekilde davranan LGBT karakterlerin artması ancak siyasal anlamda tanınan hakların yetersizliğinin ve bu bireylere toplum içinde psikolojik ve fiziksel şiddetin boyutunun değişmediğini görmemiz gibi.
Wokefishing’i siyasal ve sosyal açıdan kontrol edemiyorsak biz de alttan alttan insanları kendi tarafımıza çekelim mantığında düşünebilirsiniz. Aynısı beden olumlama hareketi için de geçerli diyebiliriz. Büyük beden bireyleri veya engeli olan bireyleri, topluma empoze edilen sıfır beden mankenlerle beraber podyumda yürüttükten sonra daha çok zayıflama tüyosunu piyasaya sürmek gibi veya her beden güzeldir sloganları ile reklamlar yapıp mağazaya gittiğinizde büyük beden bir giysi bulamamak gibi.
Wokefishing İlişkileri Nasıl Etkiledi?
Wokefishing bir ilişki terimi olarak, aynı siyasi veya sosyal görüşleri paylaşmayan bir potansiyel partnerin diğer partneri onunla ortak fikirleri varmış gibi davranarak kandırması anlamına geliyor. Örnek vermemiz gerekirse başlıca Woke kültürünün güçlü olduğu bölgelerde, bu fikre karşıt olan insan ve gruplar özellikle arkadaşlık sitelerinde belli başlı özellikleri olan insanları seçerek onları bir yanılsamanın içine düşürüyor. Öyle ki bu bir akım haline geliyor. Ayrıca bu sadece internet üzerinden başlayan ilişkilerde değil, yüz yüze de gerçekleşiyor. Hatta ülkemizde bile son zamanlarda kaynağı wokefishing olan ayrılıkları görmek mümkün. Bazen de bir partner bu durumu diğer partnere kendi haberi dahi olmadan yapıyor. Ondan daha liberal, açık görüşlü, farklı bir yaşam tarzına sahip veya kendininkinden farklı bir etnik kökene sahip olan partneri ona öğretilmiş olan baskılayıcı fikirlere boğuyor. İlk başlarda oldukça medeni gözüken ilişki zaman geçtikte üstün olduğunu düşünen tarafın psikolojik şiddetine dönüşüyor.
Sizler için birkaç örnekle kişilerin haklarına ve yaşam tarzlarına yapılan ve bir süre sonra ilişkilerde fiziksel şiddete kadar dönüşebilen bu durumu daha iyi açıklayacağım. Farkında olmadan partneriniz tarafından bile Wokefishing’e maruz kalıyor olabilirsiniz. Ürkütücü ama gerçek. İlginç bir başka gerçek söylemek gerekirse maruz kalan bireylerin cinsiyetinin yüksek bir oranla feminist aktivist kadınlar olması. Ayrıca yurtdışında bu konu ile alakalı oldukça fazla haber kaynağı bulunmakta. Yani ilişkiler için büyük bir sorun teşkil ettiği azımsanamayacak bir gerçek.
Wokefishing Nasıl Gerçekleşiyor?
Düşünelim, tartışalım. Bir süredir flört döneminde olduğunuz birinin ilişkinizin başlangıcında sizi her anlamda desteklemesi örneğin kıyafet seçimlerinizde her zaman özgürlüğünüzü destekliyor olması durumu her zaman bu şekilde sürmüyor. Partneriniz zamanla daha “kısıtlayıcı” davranışlarda bulunmaya başladığında siz, onun neden bambaşka biriymiş gibi konuştuğunu merak ediyorsunuz. İşte bu Wokefishing. Çünkü partneriniz ilk başta da böyleydi. Ve siz bir taktik kurbanı oldunuz. Tanıdık mı?
Bu örneği Kızılcık Şerbeti dizisinde de izlemiştik. Doğa ve Fatih tam olarak siyasi ve sosyal fikir ayrılıklarından dolayı ilişkilerinde problemler yaşadı. İlk başlarda Fatih Doğa’ya karşı çok ılımlıydı. Zaman geçtikçe gerçek fikirleri ortaya çıkmaya başladı. Dışarı çıkması, giyimi ve siyasal fikirleri yüzünden Doğa’ya psikolojik şiddet göstermeye başladı.
Wokefishing genel olarak manipülasyon üzerine kurulu. Çünkü başta gösterilmeyen bir yüz var. Sizi sevdiğini düşündüğünüz birisinin yavaş yavaş gösterdiği bir yüz. Örneklerimize devam edersek batıda Wokefishing bazı erkekler tarafından bir iddia haline gelmiş. Birkaç arkadaş aralarında anlaşıp, sosyal medya profillerini tıpkı etkileyip faydalanmak istedikleri bireylerin ilgisini çekecek yönde düzenliyor. Ve kendilerine yeni bir kimlik inşa ederek bir nevi tuzak kuruyorlar. Önceleri daha çok muzdarip olduğumuz Catfishing’in karaktere yansıması durumu. Catfishing, bilmeyenleriniz için internet ortamında genelde bireyin sahip olmadığı fiziksel özelliklere sahipmiş gibi davranması demekti.
Öte yandan bu işin aslı politik. Sizinle aynı siyasi görüşü paylaşmayan bir kişi, sizin görüşlerinizi bir nevi kendi tarafına çekmek adına o görüşleri paylaşıyormuş gibi yorumlarda bulunabilir. Ya da aslında o da bu şekilde düşünüyordur. Ancak önceden öğretilmiş olan değerlerin baskısını hissettiğinden bir kimlik bunalımı yaşıyor ve sizi bunun için bir araç olarak da kullanıyor olabilir. Yüz yüze de gerçekleşebilen bir şey Wokefishing. Çevresinde LGBT bireyleri olan hatta yakın arkadaşlarının yönelimleri farklı olan birisi içten içe bir Homofobik çıkabilir. Bastırılmış bir takım duygular nedeniyle bu kişi; desteklemediği fikirleri, kişileri sadece göz önünde olmak ve sevilen birisi olmak amacıyla kullandığında bu da Wokefishing’tir. Bir nevi başka kesimlerden de sosyal saygı kazanmak adına aslında eşcinsel bireylerin haklarını göz ardı edip, zamanı gelince geri çekilirken gün içinde “eşcinsel ve komik en yakın arkadaş” sahibi biriymiş gibi gözükmeye çalışabilir.
Peki Ne Yapmalı?
Uyanık kalmalı. Gerçeklere uyanmalı. Bilhassa sosyal medya üzerinden gerçekleşen tanışmalarda profil özelliklerine ve paylaşımlara çabucak kanılmamalı. Bir insanın hareketlerini en azından bir süre tartarak kendimize uygunluğunu ölçmeliyiz. Elbette erkeklere karşı da yapılan bu durum maalesef kadınlar için bir tık daha büyük bir sorun. Kimse bir başkasının şaka, avunma, vicdan rahatlatma oyuncağı ya da deney malzemesi değil. Görüş farklılıkları bir ilişkinin temeli. Bir fikirlerle beraber farklı düşüncelere sahip olmakta gelişmek ve kültürlenmek açısından oldukça faydalı. Fakat başlangıçta gösterilen tutum devam etmiyorsa bir taraf için ilişki bir kafese dönebilir. Kendinizi olduğunuz kişi, desteklediğiniz görüşler veya sevdiğiniz kişiler için yanlış hissetmeyin. Kendinizi olduğunuz gibi kabullenin. İstemediğiniz davranış ve tutumlara “Ama o öyle biri değil. X lafını bu yüzden dedi. Aslında oldukça eşitlikçi.” gibi yorumlarla bir yerde kalmayın. İlişkiler başkalıklar olsa da ortaklaşa gerçekleşir. Unutmayın ki yanlış hissettirildiğiniz bir yer yüksek ihtimalle doğru bir yer olmayabilir.
Kaynakça
Smith, Serena. Have You Been ‘Wokefished’ While Dating? Here’s How To Tell. 23.09.2024 Web.
Alfonseca, Kiera. What does ‘woke’ mean and why are some conservatives using it? 24.09.2024 Web.
Wokefishing’ Is A Uniquely 2020, Uniquely Terrible Dating Trend. 24.09.2024 Web.
Kapak görseli: k.at
