Sinematik dehasıyla şimdi bile herkesi kendine hayran bırakmaya devam eden İsveç’li yönetmen Ingmar Bergman‘ın başarılı filmlerinden olan Yaban Çilekleri, evrensel temaları işlemesi sebebiyle herkesin içinde bir şeyler bulabileceği bir film olma özelliğini sürdürüyor. Ölümün kıyısında olan yaşlı bir doktorun gördüğü rüya sonucu çıktığı bu yolculuk boyunca karşılaştığı kişiler, ana karakterimizi geçmişe doğru götüren bir kapıyı aralar.
1957 yılında gösterime girmiş olan Yaban Çilekleri filminin hikayesi Victor Sjötström tarafından canlandırılan Profesör Isak Borg etrafından şekillenir. 78 yaşında olan yaşlı Profesör Isak, 50 yıldır doktor olması sebebiyle bir ödül için Lund Üniversitesi’ne davet edilir. Disiplinli, huysuz, soğuk ve inatçı olan bu ihtiyarın yolculuğa gitmeden önce gördüğü rüya ise bütün yolculuğunu, mizacını ve hayatının geri kalan günlerini etkiler.
Isak’ın daha filmin ilk sahnelerinde gördüğü rüyada ölüm kendini hatırlatır. Rüyada Isak harabe evlerin olduğu bir sokaktan geçerken gördüğü akrep ve yelkovanın olmadığı saatler, yere yığılıp kaybolan korkunç suratlı bir adam, kaza yapan sürücüsüz cenaze arabası ve düşen tabuttan çıkan cesedin yine Isak’a ait olması, ona zamanının azaldığı farkındalığını kazandırır.
Bu rüya sonucu Lund’a giderken farklı bir rota çizmeye karar veren Isak’a gelini Marianne eşlik eder. Yolculukta her ikisi de birbirleriyle yakınlaşırlar ve değişirler. Yolda karşılaştıkları üç otostopçu genç olan Sara, Anders ve Viktor ile aralarında kavga eden Alman ailesi, Isak’ın geçmişiyle yüzleşmesi ve pişmanlıklarını kabul etmesi yolunda bir kapı aralar.
Isak ve Marianne Lund yolundayken, Isak’ın gençliğinde ailece gelip kaldıkları yazlığın yanında mola verirler. O zamanlar vakit geçirdiği bahçe ve gördüğü yaban çilekleri anıların Isak’ın zihnine akın etmesinin ilk basamağı olur. Çocukluğu, gençliği ve o zamanlarda aşık olduğu Sara‘yı temsil eden yaban çilekleri, Isak’ın kabullenemediği gerçekler ve hayal kırıklıklarını gün yüzüne çıkarır.
Anılar ve rüyalar aracılığıyla Isak’ın geçmişine gittiğimizde ise Bibi Andersson tarafından canlandırılan Sara’nın, Isak yerine kardeşi Sigfrid‘i tercih edip onunla aile kurduğunu görürüz. Sara’nın Isak’ın mükemmel biri olduğunu ve kendini ona layık hissetmediği söylediği sahne de vardır. Bu sahne, Isak’ın beyninin bir ürünü olduğu için, Isak terk edilmeyi kabullenmek amacıyla böyle bir mazeret yaratmış olabilir.
Yolda karşılaştıkları üç genç ve Alman çifti de geçmişteki aşkı Sara ve Karin ile yaptığı kötü evliliğini anımsatır. Gençlerden biri Sara’yı canladıran aynı oyuncu tarafından canlandırılmaktadır. Bu üç gencin hikayesi Isak, Sara ve Sigfrid’in hikayesine oldukça benzer çünkü bu iki genç de tıpkı onlar gibi Sara’nın kalbini kazanmak için çatışma yaşarlar. Alman ailesi de onlara katıldığından beri sürekli tartışırlar ve onların kavgaları Isak’a eşi Karin ile olan kavgalarını anımsatır.
Yolculuğun bir bölümünde ise Isak hala yaşamakta olan annesini ziyaret eder. Ziyarette ise Marianne Isak’ın böyle olmasının nedenini anlar. Soğukluk, huysuzluk ve inatçılık annelerinde de vardır. Bu özellikler Bayan Borg’tan oğlu Isak’a, ondan da oğlu Evald‘a miras kalmıştır. Marianne bu zincirin kırılması gerektiğini söylerken, değişimin yakın olduğunun sinyallerini verir.
Yaban Çilekleri’nin bir geçmişle hesaplaşma filmi olduğunun en belirgin olduğu an Isak’ın rüyasında Sara ile yüzleştiği ve sınava alındığı sahnedir. Sara ile yüzleşmesinde Isak’ın terk edilmeyi hala kabullenemediği ve acısını derinden hissetiği görülür. Yüzleşmeden sonra Isak bir sınava alınır. Sınavı yapan kişi öncelikle onun meslek yeterliliğini test eder ve ısak sınavı geçemez. Hayatını mesleğine adamış olmasına rağmen mesleki anlamda yaşadığı güvensizlikler gün yüzüne çıkar. Sonraki yüzleşme ise eşi Karin’in onu aldattığı gerçeğiyle olur. Karin, Isak’ın umursamaz, soğuk ve bencil oluşuna ve sahte bir hoşgörüyle onu yine kabulleneceği fikrine dayanamaz. Bu sınav sonunda yalnızlık cezasına çarptırılan Isak, çetin karakterinin buna neden olduğunu kabullenir. Bu sınavda Isak, geçmişi, hataları ve korkularıyla yüzleşir ve sonunda kabullenme yolunda bir adım daha atar.
Film boyunca otostopçu gençlerden ikisinin sürekli din, bilim ve hayatın anlamı konularında tartışıp kavga etmeleri, Isak’ın anlam arayışının da bir göstergesidir. Doktor olmak için çalışan Anders ölüm, tanrı ve varoluş konularına bilimsel yaklaşırken, rahip olmayı planlayan Viktor ise manevi açıdan yorumlar yapar. Isak ise arada kalmış gibidir. Ölüme yaklaşırken içine girdiği anlam arayışı ve pişmanlıklar, bir seçim yapmasını zorlaştırır.
Filmin sonunda ise Isak daha huzurlu ve yumuşak mizaçlı görünür ve hayatındaki kişilerle arasındaki ilişkileri iyileştirme konusunda çaba gösterir. Büyük yüzleşme ve kabulleniş sonucu artık daha rahatlamış olan Isak, filmin son sahnesinde yine ailesiyle yazlıkta geçirdiği tatilde yaşadığı huzurlu bir anıyı hatırlayarak uykuya dalar. Yaban Çilekleri, değişimin her zaman mümkün olduğunu ve anlam arayışının sürekli olmasının insani olduğunu anlatan filmlerin en iyilerinden biri olarak hala beğeniyle izlenmektedir.
Kaynak
Basu, Anjan. “Memory, Forgetting, Death and Life: Ingmar Bergman’s Odyssey”. The Wire. Web. 10.03.2023.
“Wild Strawberries (1957) Film Review- An Analysis of Bergman’s Masterpiece”. Films to Watch Before You Die. Web. 10.03.2023.
Sexton, Nathaniel. “Dreams, Remembering, and Anti-Symbolism in Ingmar Bergman’s Wild Strawberries”. Indiana University. Web. 10.03.2023.
Brayton, Tim. “Wild Strawberries (1957)”. Alternate Ending. Web. 10.03.2023.
