Mitoloji, mitlerin toplamına verilen isimdir. Eski çağlarda yaşayan bir topluluğun dini inançlarını, geleneklerini, yaşayış biçimini ve değerlerini gösterir. Mitoloji; insanların hayat hakkında yaptığı bir yorumlama biçimidir, evreni ve düzeni görme şekilleridir, yokluktan gelen evrenin dengesine ve dengesizliğine yaptıkları bir açıklamadır. İnsanların evren hakkında açıklayamadığı şeylere, bir çözüm getirmelerine yardımcı olur. Örneğin hava durumları, doğal afetler, mevsimler gibi olayları mitoloji ile açıklarlar. Çünkü diğer tüm dinler gibi mitoloji de insanın kendi varlığına bir açıklama getirme ihtiyacından doğmuştur. Bu yüzden mitoloji, ilk çağlarda yaşayan insanlar için bir din konumundadır. Sözlü olarak anlatılan hikayeleri, onların dini kuralları ve düzeni oluşturma biçimleridir. Hikayelerin kahramanları ise insanlara örnek olur, ahlaklı ve erdemli davranış sergilerler. Çünkü toplumun doğru ve yanlışı ayırt edebilmesi için, bu kahramanlar pusula görevi görür. Onlar ve içinde bulundukları hikayeler, hangi davranışın ne ile sonuçlanacağını gösteren kutsal kitaplar gibidir.
Tüm bunların oluşumu, insanların hayal gücü ile alakalıdır. Dolayısıyla mitolojinin ana öğelerinden biri olan tanrılar da yaşadıkları dünya ve içindeki insanlarla bağlantılıdır. Bunun sonucunda, insanlara hem fiziksel hem de zihinsel olarak benzerlik gösteren ancak eylemleri insanlardan çok daha güçlü olan tanrılar ortaya çıkar. Tanrılar, evrenin ve doğal döngünün oluşum sebepleridir. Onların eylemleriyle dünya var olur ve kusursuz bir biçimde dönmeye devam eder. Bu yüzden tanrılar, insanların ihtiyaç duyduğu üstün varlığın binlerce parçaya bölünmesidir. Mitolojide binlerce tanrı vardır ve her biri evren ile ilgili bir bilinmezliğin cevabı niteliğindedir.
Mitoloji, insanların yaşam biçiminin doğaüstü bir biçimde aktarılmasıyla oluşur. Bu yüzden, her kültür kendine özgü bir mitolojiye sahip olsa da hepsi bir şekilde birbirine benzer öğelere sahiptir. Çünkü kendi toplumlarına ait farklı geleneklerine rağmen, hepsi aynı evren içerisinde yaşar ve bireyin varoluş sebebini sorgular. Bunun sonucunda ise, ortak öğelere sahip olan farklı mitolojiler oluşur. Bunlar arasında ilki ve en önemlilerinden biri Yunan mitolojisidir. İlk mitoloji olmasından dolayı, diğer ülkelerin mitolojik yapısını şekillendirmesine yardımcı olur. Bu yüzden diğer önemli antik devletlerden olan Roma, Yunan mitolojisinden uzun süre sonra ortaya çıkmış olmasına rağmen, ona fazlasıyla benzerlik gösterir ve Yunan kültürünün izlerini taşır.
Roma’nın Yunan Mitolojisinden Etkilenmesi Hakkında
Roma, coğrafi olarak içinde bulunduğu konumdan dolayı Yunan halkı ile sık sık temas içerisinde bulunmuştur. Hatta yüzyıllar sonra Roma, Yunan kolonilerinden bazılarını kendi toprağına katacak ve bağlantılarını genişletecektir. Dolayısıyla birbirlerine olan yakın konumları, Romalıların kaçınılmaz olarak Yunanlılara benzemesi anlamına gelmektedir.
Romalılar, Yunan kültüründen tamamen etkilenir ve bunu kendi kültürleri üzerinde kullanırlar. Sanat eserleri ve edebiyatları, Yunan mitolojisi etrafında şekillenir. Ayrıca tarihi olarak da birbiriyle bağlantıları mevcuttur ve bu bağlantılar, Roma’nın kuruluşuna kadar uzanan bir ilişkiyi gösterir. Yunan mitolojisinin en önemli olaylarından biri olan Truva Savaşı, Publius Vergilius Maro’nun Aeneid‘i yazmasına ve Aeneas isimli bir savaşçının, gelecekte Roma ismiyle bilinecek bölgeye yerleşmesine sebep olur.
Homeros ve Virgil
Yunan ve Roma mitolojileri arasındaki paralelliklerden biri, bu iki büyük medeniyetin sahip olduğu önemli şiirlerdir. İki mitolojiye ait şiirler de tanrıların dahil edildiği en büyük savaşlardan biri olan Truva Savaşı ile bağlantılıdır. Öncelikle Yunan mitolojisinin iki büyük eseri, Homeros tarafından yazılır. İlyada ve Odysseia, Truva Savaşı ve Truva’nın düşüşünden sonrasını anlatan iki eserdir.
İlyada, Truvalı ve Yunanlı savaşçılar arasındaki, tanrıların da dahil olduğu bir savaştan bahseder. Tanrılar da iki gruba bölünür ve aralarında çatışırlar. Savaş ilerledikçe iki kahramanın savaşına dönüşen bu olay, sonunda ikisinin de ölümü ile sonuçlanır. Truva atı stratejisi ile savaştan Yunanlılar galip olarak çıkar. Odysseia ise, Truva atı fikrini ortaya atan Odisseus‘un, savaştan sonraki 10 sene boyunca evine dönüş yolculuğunu anlatır. İlyada’nın aksine tek kişiye odaklanır ve savaştan ziyade yolculuk ile ilgili maceraları konu alır.
Virgil ise, Roma mitolojisinin belki de en büyük eseri olan ve Aeneid eserinde, Truva savaşının kahramanlarından olan Aeneas‘ın, İtalya’ya yolculuğunu anlatır. Aynı zamanda düşmüş şehir Truva’nın kahramanlarından biri olan Aeneas, halk ile birlikte şehri terk eder. Yolculuğunun sonunda bir şehir bulacağını bilerek, İtalya’ya doğru yola koyulur. Yolculukta birçok engelle karşılaştıktan ve yeraltında babasıyla görüşüp kaderini öğrendikten sonra, sonunda İtalya’ya varır. Orada düşmanı ile düelloya girer ve savaşın galibi olup kralın kızıyla evlenir. Onun İtalya’ya yerleşme süreci, Romalıların atası olarak kabul edilişinin bir hikayesidir. Aeneas’tan yüzyıllar sonra Romulus ve Remus, burada bir şehir kurmaya karar verir ve adını Roma koyarlar.
Yunan ve Roma Mitolojisinde Tanrılar
Roma mitolojisi, diğer birçok alanda olduğu gibi, tanrılar konusunda da Yunan kültüründen etkilenir. Yunan mitolojisindeki tanrılarına ait özellikleri, kendi tanrıları üzerinde kullanır ve onları yeniden adlandırırlar. İki mitolojide de ortak bir isme sahip olan tek tanrı Apollo‘dur. Benzer tanrılar arasında önemli olan 12 tanrı, genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
1) Zeus / Jüpiter
Mitolojiye göre dünya, üç kardeş arasında bölünmüştür ve Zeus / Jüpiter, göklerin hakimidir. Gök gürültüsü ve şimşek tanrısı olarak da bilinir. Aynı zamanda tanrıların kralı ünvanına sahiptir.
2) Poseidon / Neptün
İkinci kardeş Poseidon / Neptün, denizleri kontrol eder. Genelde üç uçlu mızrağıyla, atların sürdüğü bir araba üzerindeyken resmedilir.
3) Hera / Juno
Zeus’un karısı olan Hera, aynı zamanda tüm tanrıların kraliçesidir. Evlilik ve doğum tanrıçasıdır. Zeus’un ölümlü insanlarla olan ilişkisi yüzünden, pek çok kadını cezalandırmıştır.
4) Ares / Mars
Savaş ve şiddetin tanrısı Ares/Mars, kız kardeşi Athena’nın zıttı olarak bilinir ve şiddetli bir savaşçıdır. Afrodit ile aralarında bir ilişki vardır. Yunan mitolojisinde çok sevilen biri olmamasına rağmen, Roma mitolojisinde değer gören biridir.
5) Athena / Minerva
Ares’in tam tersidir, stratejik savaşın ve bilgeliğin tanrıçasıdır. Aynı zamanda barış tanrıçası olarak da bilinir. Zırh ve miğferini giymiş halde yapılmış heykelleri yaygındır.
6) Demeter / Ceres
Zeus’un kız kardeşlerinden biridir. Bereket ve ekim tanrıçasıdır. Yaşam ve ölümle de bağdaştırılır. Efsaneye göre, kızı Persephone yeryüzüne çıktığında, Demeter topraklara bereket getirir, ekin ve mahsulleri canlandırır. Kızı yeraltına döndüğünde ise üzüntüden kahrolur ve toprak kurak hale gelir, ekinler ve bitkiler ölür.
7) Apollo
Apollo, iki mitolojide de aynı isme sahip tek tanrıdır. Artemis’in ikiz kardeşi, güneşin temsilcisidir. Ayrıca kuğuların çektiği altın bir araba ile tasvir edilir.
8) Artemis / Diana
Apollo güneşi temsil ederken, Artemis / Diana ay ve gece ile ilişkilendirilir. Bakireliği onun için çok önemlidir. Elinde ok ve yay ile gezerek avlanır. Hayvanı geyik olarak bilinir.
9) Afrodit / Venüs
Aşk ve güzellik tanrıçasıdır. Köpüklerden oluştuğu söylenir. Tanrıçalar arasındaki en güzel kadın olarak da bilinir.
10) Hephaistos / Vulcan
Afrodit’in kocası ve tanrıların demircisidir. Tanrıların ve kahramanların ünlü miğfer, mızrak ve zırh gibi silah ve aletlerini dövmüştür. Çekiç ve örs, sembolleri arasında yer alır.
11) Hermes / Merkür
Tanrıların habercisidir. Kanatlı sandaletleri ile bir tanrıdan diğerine haber taşıdığı söylenir. Ayrıca, ruhları yeraltı dünyasına taşımaktan sorumludur.
12) Dionysus / Bacchus
Tıpkı Demeter gibi Dionysus / Bacchus da, insanların adına festivaller düzenlediği bir tanrıdır. Şarabın, üzümün ve doğurganlığın tanrısıdır, 12 tanrı arasında en küçüğü olarak bilinir.
Kaynakça
- “Gods and goddesses of the Greek and Roman pantheon”, The British Museum, May, 7, 2021, https://www.britishmuseum.org/blog/gods-and-goddesses-greek-and-roman-pantheon. Erişim tarihi: 19.05.2023
- Münevver Çalışkan, “Roma Mitolojisi”, World History Encyclopedia Türkçe, May, 8, 2018, https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-12207/roma-mitolojisi/. Erişim tarihi: 19.05.2023
